De online operagids en synopsis over LUCIA DI LAMMERMOOR
Interessante feiten en geweldige YouTube-video’s over Gaetano Donizetti’s LUCIA DI LAMMERMOOR. Hoogtepunten zijn “Veranno a te sull’aure” met Joan Sutherland en Luciano Pavarotti, “Regnava nel silenzio” met Anna Netrebko, de “Mad scene” met Joan Sutherland, “Tu che a Dio spiegasti le ali” met Luciano Pavarotti, “Fra poco a me ricovero” met Placido Domingo en het sextett “Chi mi frena a tal momento” met Maria Callas.
Overzicht en snelle toegang
Highlights
♪ Regnava nel silenzio… Quando, rapito in estasi
♪ Chi mi frena a tal momento (Sextett)
♪ Il dolce suono … Sorge il tremendo fantasma (Mad-Scene)
♪ Tu che a dio spiegasti l’ali
Rollen en Synopsis
Première
Napels, 1835
Libretto
Salvadore Cammarano, gebaseerd op De bruid van Lammermoor van Walter Scott.
Hoofdrollen
Edgardo di Ravenswood, zoon van de vroegere Heer van Ravenswood (tenor) - Enrico Ashton Lammermoor, Heer van Ravenswood (bariton) - Lord Arturo Bucklaw, invloedrijk edelman (tenor) - Lucia, zuster van Ashton (sopraan) - Raimondo, kapelaan en vertrouweling van Lucia (bas) - Normanno, kapitein (tenor)
Recording recommendation
Voor Callas-liefhebbers: EMI met Maria Callas, Giuseppe di Stefano en Rolando Panerai onder leiding van Herbert von Karajan en het Koor van La Scala Milaan en het RIAS Symfonieorkest Berlijn. Voor Sutherland liefhebbers: DECCA met Joan Sutherland, Luciano Pavarotti en Sherill Milnes o.l.v. Richard Bonynge en het Koor en Orkest van het Royal Opera House Convent Garden.
Commentaar
Libretto
De literaire basis voor de opera was de roman “De bruid van Lammermoor” van Walter Scott. Scott was een Schot en een beroemd en veelgelezen auteur van historische romans. In dit werk nam hij echte politieke feiten en combineerde die met een klassiek “Romeo & Juliet” verhaal. Librettist Salvatore Cammarano verwijderde de wirwar van politieke verwikkelingen en bracht de plot grotendeels terug tot een driehoeksverhouding. Cammarano, een liefhebber van de Gothic novel, verrijkte de plot in een hoog romantische stijl met een spookverhaal en vulde het aan met een waanzinnige scène.Donizetti was in die tijd gefascineerd door de Schotse geschiedenis; samen met “Maria Stuarda” en “Roberto Devereux,” vormt “Lucia di Lammermoor” de zogenaamde “Tudor Trilogie.” Cammarano, oorspronkelijk een toneelschilder, schreef in totaal zes libretti voor Donizetti; “Lucia” was de eerste samenwerking en kwam bij toeval tot stand. Donizetti had een contract getekend met Napels voor een opvoering in juli 1835. De levering van het materiaal liep vertraging op en hij ontving het schetsontwerp pas in mei. De onervaren librettist Cammarano (het was zijn eerste libretto!) werd ingeschakeld omdat hij ter plaatse was en dus meteen aan de slag kon in direct contact met Donizetti, aangezien muziek en libretto parallel moesten worden gemaakt. Het werk was begin juli op tijd klaar. Na deze samenwerking zouden nog vijf andere gezamenlijke projecten volgen.
Waanzin
De waanzinsscène van de tweede akte is een van de beroemdste operascènes ooit, en het verband met Donizetti’s latere lot in het gekkenhuis in Parijs is een van de meest tragische biografische eigenaardigheden van de operaliteratuur. De oorzaak van Donizetti’s mentale problemen lag in een syfilis-infectie die hij waarschijnlijk kort voor zijn huwelijk had opgelopen. Er was waarschijnlijk een verband tussen de vroege dood van zijn vrouw en twee kinderen en de ziekte, die leidde tot schuldgevoelens en de daaruit voortvloeiende psychische instabiliteit. Donizetti was al op jonge leeftijd vatbaar voor manisch-depressieve schommelingen en ernstige symptomen als hoofdpijn of problemen met het spijsverteringskanaal. In hoeverre hij zich 10 jaar voor zijn grote inzinking al kon verplaatsen in de gevoelswereld van de krankzinnige Lucia blijft speculeren.
De muziek
In “Lucia di Lammermoor” legde Donizetti een onbegrijpelijke rijkdom aan melodie aan de dag zonder te putten uit eerdere opera’s. Hij werd soms beschuldigd van een houtsnij-achtige orkestratie van “Lucia”. Deze kritiek is gedeeltelijk terecht. Men moet echter rekening houden met de ongehoorde tijdsdruk, die niet toeliet aan dit aspect voldoende tijd te besteden. Aangezien Donizetti in de eerste plaats een melodicus was en zijn publiek dit aspect ook de hoogste prioriteit gaf, moet dit aspect de componist vergeven worden. Dat hij in staat was tot een meesterlijke vocale behandeling laat hij zien in de belangrijke scènes, zoals het sextet.
De rol van Lucia
De Lucia van de Première, Fanny Tacchinardi-Persiani, was een klassieke coloratuursopraan, hoewel Donizetti eerder een dramatische sopraan met goede coloratuur-capaciteiten in gedachten had. Terwijl de rol van Lucia vele jaren werd gedomineerd door “kanaries” als Adelina Patti, Jennie Lind e.a., veranderde Maria Callas de interpretatiegeschiedenis en bracht de rol terug naar het dramatische veld (dramatische coloratuursopraan). De live uitvoering in Berlijn in 1955 met Herbert von Karajan speelde een belangrijke rol. In de naoorlogse periode werd Lucia een parade-rol voor vele sopranen, en de rivaliteit tussen Callas-aanhangers (“La Assoluta”) en Sutherland-fans (“La Stupenda”) over wie de beste Lucia was, werd door operaliefhebbers jarenlang hartstochtelijk bediscussieerd. Wie was de betere Lucia? Wie op zoek is naar vocale kwaliteiten zal waarschijnlijk blij zijn met de opnamen van Sutherland. Wie drama en passie zoekt, komt uit bij de opnamen van Maria Callas. Maar oordeel zelf in dit opera-portret.
Première
De première, gepland voor juli, moest worden uitgesteld tot september. De reden waren de financiële problemen van het Napolitaanse Teatro San Carlo, waardoor de zangers niet betaald konden worden. In september was het tijd voor de Première, maar bezuinigingsmaatregelen dwongen tot veranderingen, zo wilde het theater niet voldoen aan de hoge eisen van de glasharmonicaspeler en kon er geen vervanger gevonden worden, zodat Donizetti de begeleiding voor dwarsfluit moest herschrijven. Desondanks kon Donizetti op deze 26e september 1835 misschien wel de grootste triomf uit zijn carrière vieren, vooral de waanzin aria leidde tot enorme ovaties.
LUCIA DI LAMMERMOOR Akte 1
Synopsis: Enrico, de Heer van Ravenswood, kamt met zijn volgelingen het gebied uit. Ze zijn op zoek naar een mysterieuze vreemdeling. Enrico vermoedt dat het Edgardo is, de vroegere Heer van Ravenswood, wiens adellijke titel Enrico onrechtmatig heeft gestolen. Enrico heeft grote financiële problemen en hoopte die op te lossen door zijn zuster uit te huwelijken, maar zij weigerde het gearrangeerde huwelijk met Arturo.
Donizetti opent de opera met een somber visioen. Het begrafenismars-achtige ritme van dit gedeelte wordt in de hele opera verschillende keren herhaald. Dissonante tremolo’s, mineurakkoorden en loodzware winden verbeelden de troosteloosheid en zijn een voorbode van de tragische gebeurtenissen.
Preludio
Cruda funesta smania…La pietade in suo favore
Synopsis: Zijn kapelaan Raimondo legt aan de verbaasde Enrico uit dat Lucia het huwelijk weigert uit liefde voor een andere man. Als hij het vermoeden uitspreekt dat het om Edgardo gaat, is Enrico woedend en zweert hij deze verbintenis met alle mogelijke middelen te verhinderen.
Geheel volgens afspraak schrijft Donizetti een scena ed aria. Zowel de cavatina als de cabaletta portretteren Enrico als een gedreven, meedogenloos personage. Hij is daarmee de klassieke antagonist van het type minnaar van de romantische opera.
Luister naar Tito Gobbi (1913-1984), misschien wel de beste belcanto bariton van zijn tijd in “Cruda funesta smania…La pietade in suo favore”.
Cruda funesta smania…La pietade in suo favore – Gobbi
Luister in een tweede interpretatie naar Ettore Bastiannini, wiens fluweelzachte stem bekend stond om zijn briljante hoge noten; verbazingwekkend genoeg begon hij zijn carrière als bas en stapte daarna over op bariton.
Cruda funesta smania – Bastiannini
Regnava nel silenzio…Quando rapito in estasi – twee beroemde aria’s
Synopsis: Lucia heeft al een tijdje met Edgardo afgesproken en wacht hem op in het kasteelpark. s Avonds, bij de fontein, vertelt ze haar dienstmeisje met een duister gezicht dat de geest van een dode Ravenswood ooit aan haar verschenen is, die door een familielid bij de fontein was vermoord en sindsdien in de diepte van de fontein begraven ligt. Weldra wordt ze weer vrolijker, in afwachting van Edgardo’s komst. Haar dienstmeisje waarschuwt haar dat Enrico weet van haar liefdesrelatie en raadt haar aan van de verbintenis af te zien.
Lucia zingt de legende van de fontein. Deze beroemde aria toont Lucia als een dromerige en bedachtzame vrouw; haar zanglijnen zijn lyrisch, maar briljant in hun versieringen. Strijkers en blazers komen binnen in piano. De zware koperblazers verspreiden een sombere stemming. Na twee maten komt de klarinet binnen met een gearpeggineerde figuur. Deze voortdurend herhaalde figuur versterkt de nocturne-achtige stemming, en de zangstem komt binnen in piano over de gearpeggineerde figuren heen. Deze opstelling stelt de zangeres in staat de melodie van “Regnava nel silenzio” expressief vorm te geven. Drie trillers in “si pria limpida” zijn bijzonder opmerkelijk. Lucia’s stemming fleurt op met de cabaletta “Quando rapito in estasi”. Donizetti drukt de opwinding over Edgardo’s aanstaande komst uit met grote toonsprongen, die de zangeres voor grote moeilijkheden stellen. Donizetti schrijft ook opmerkelijke rubati in deze aria, zoals hoe de tijd bijna stilstaat in “Il ciel per me” en dan onmiddellijk overgaat in tempo in “Si schiuda il ciel per me”. Of bijvoorbeeld de triller in het midden van de aria, die zich over twee maten uitstrekt. Dit eerste deel wordt nog eens herhaald. Voor het slot koos Donizetti een kunstige wending: het voorlaatste “ciel” eindigt op een C en met een prachtige figuur herhaalt hij nog een keer “Si schiuda il ciel”, dat eindigt op een spectaculaire D.
Maria Callas schreef toneelgeschiedenis met de rol van Lucia. De beroemde producer Walter Legge wilde met het Scala ensemble en Serafin een nieuwe opnamestandaard zetten en koos o.a. voor “Lucia di Lammermoor”. Kesting (“Die grossen Stimmen”): “De opname van Lucia was nog niet klaar toen Legge de laatste drie minuten van akte 2 op een bandfragment naar Karajan stuurde. Hij besloot onmiddellijk het werk zelf op te voeren, en reisde spoedig met het gezelschap naar Berlijn en Wenen. Callas als Lucia veroorzaakte een pandemonium in beide operahuizen, en het was niet in de laatste plaats dit succes dat Wenen deed besluiten Herbert von Karajan aan te stellen als opvolger van de gepensioneerde Karl Böhm bij de Staatsopera”.
Hoor Maria Callas in een prachtige en beklijvende vertolking van deze aria in deze opname onder leiding van Tullio Serafin.
Regnava nel silenzio…Quando rapito in estasi (1) – Callas/Serafin
U hoort een tweede prachtige vertolking van Anna Netrebko. Met deze rol overtuigde zij in de jaren rond 2007. Zij laat een lyrische en kleurrijke interpretatie horen. Zij is echter geen klassieke coloratuursopraan, zoals u kunt zien aan de trillers (vergelijk de opname met Joan Sutherland hieronder).
Regnava nel silenzio…Quando rapito in estasi (2) – Netrebko
De derde opname is van Joan Sutherland. Lucia was een van haar belangrijkste rollen. In 1959 katapulteerde de toen 32-jarige zich naar de top met de Londense Lucia di Lammermoor en werd de grote rivale van Maria Callas in het Bellini / Donizetti repertoire. Ironisch genoeg was de toenmalige dirigent de Italiaanse maestro Tullio Serafin, die met de Australische Sutherland een muzikaal en dramatisch overtuigende Lucia instudeerde. Sutherland werd een van de uitmuntende coloratuursopranen van de eeuw. In de volgende opname uit 1968 kunt u horen waarom. De manier waarop zij de moeilijke triller passages met virtuositeit beheerst is uniek.
Regnava nel silenzio…Quando rapito in estasi (3) – Sutherland
Edgardo verschijnt
Synopsis: Edgardo verschijnt en legt uit dat hij naar Frankrijk moet voor een delicate politieke missie. Maar eerst wil hij zich verzoenen met Enrico om de weg vrij te maken voor een huwelijk. Wanneer Lucia hem vraagt hun liefde voorlopig geheim te houden, wordt Enrico verontwaardigd. Maar Lucia smeekt om hun liefde.
Edgardo is opgewonden, zijn gestippelde motief verraadt zijn onrust. Lucia probeert hem te kalmeren met een lange, emotionele cantilena. Dat lukt, want het duet eindigt met een prachtige, samen gezongen cadens.
Sulla tomba – Callas / Campora
Synopsis: Lucia smeekt Edgardo om haar vanuit Frankrijk te schrijven, en ze wisselen plechtig verlovingsringen uit.
Donizetti schreef dit spectaculaire duet in unisono, dat zich beweegt in octaafintervallen. Hij wilde hiermee de volmaakte harmonie tussen de twee benadrukken en zo het contrast benadrukken met de omwentelingen die volgen.
We horen dit beroemde stuk in drie versies.
Eerst, Joan Sutherland met Luciano Pavarotti:
Verrano a te sull’aure (1) – Sutherland/Pavarotti
Vervolgens, Maria Callas met Giuseppe di Stefano:
Verrano a te sull’aure (2) – Callas/diStefano
Een uniek duetpaar waren Tito Schipa en Amelita Galli-Curci.
Verrano a te sull’aure (3) – Galli-Curci/Schipa
Synopsis:Tijdens Edgardo’s afwezigheid heeft Enrico zijn correspondentie met Lucia onderschept. Hij regelt het huwelijk met Arturo en geeft Lucia vervalste brieven, die moeten bewijzen dat Edgardo van iemand anders houdt.
Soffriva nel pianto – Callas / Gobbi
Se tradirmi potrai – de intrige van Enrico
Synopsis: Lucia verzet zich tegen Enrico’s huwelijksplannen. Maar hij zet haar onder druk en beweert dat zijn lot bezegeld is als zij niet toestemt in het huwelijk.
In een vurige cabaletta zet Enrico de ongelukkige Lucia onder druk. “Laat de bruidskamer gereed zijn,” dringt Enrico aan – “het graf,” antwoordt Lucia.
Luister naar Maria Callas in dit duet “Se tradirmi potrai”.
Se tradirmi potrai – Callas/Panerai
Synopsis: Haar vertrouweling Raimondo speelt ook Enrico’s kaart en hij vraagt haar zich op te offeren voor de eer en het welzijn van haar familie. Nu stemt Lucia, vernederd, toe om met Arturo te trouwen.
Met de plechtige, verstarde toon van een priester zet Raimondo Lucia onder druk. Een onhandig gestippeld ritme en het overdreven gebruik van trompetten, trombones en pauken getuigen van Raimondo’s monstruositeit. Lucia weet dat deze stap de ondergang van haar leven betekent.
Al ben de’tuoi qual vittima – Sutherland/Siepi
De huwelijksscène
Synopsis: De gasten zijn bijeen in de grote zaal om getuige te zijn van de ondertekening van het contract en de bruiloft. Arturo wacht ongeduldig op de komst van Lucia, die volgens Enrico nog steeds rouwt om haar overleden moeder. Als ze verschijnt, is ze doodsbleek en ondertekent ze apathisch het contract.
Donizetti laat de violen deze scène vertellen. Met een aangename melodie van de violen converseren Arturo en Enrico in afwachting van Lucia. Als zij verschijnt, schakelt het orkest abrupt over op de tragiek van dalende figuren gespeeld door de violen. “Ik heb mijn vonnis getekend” fluistert ze terwijl ze het contract ondertekent.
Dov’è Lucia – Callas / Franke / Sordello
Synopsis: Opeens wordt er lawaai gehoord. Verschrikt realiseren de gasten zich dat Edgardo het bruiloftsgebeuren verstoort. Edgardo wordt verblind door woede.
Literatuurliefhebbers kennen wellicht de passage uit Flauberts “Madame Bovary” waarin Emma Bovary met haar saaie echtgenoot de Opera van Rouen bezoekt en Flaubert met de gedachten van zijn protagonist over het sextet schrijft. In een slow-motion moment (een “concertato” genoemd) zingen de hoofdpersonen in dit sextet hun pijn, woede en verwarring van hun ziel. Muzikaal gezien heeft Donizetti dit moment op een interessante manier opgelost. Het sextet begint met de twee aartsvijanden die in harmonie zingen. Het hele sextet is geschreven in majeur, het is de stilte voor de storm. In een commentaar op deze beroemde passage zei Giacomo Puccini dat de Italianen in één opzicht de Duitse componisten overtreffen, namelijk in het vermogen om oneindige droefheid uit te drukken in de majeur toonsoort.
In de geschiedenis van de opera mag het belang van dit stuk niet worden onderschat; het werd het model voor een hele generatie. Het sextet, dat op één lijn staat met het kwartet “Rigoletto”, is een van de onovertroffen hoogtepunten van de romantische ensemblecultuur.
In 1908 maakten de tenor Enrico Caruso en vijf zangers een opname van dit sextet die een legende werd – zowel vanwege de muzikale artisticiteit als vanwege de exorbitante verkoopprijs van de opname. Het werd verkocht op een eenzijdige plaat voor de prijs van $7, wat het een bijnaam opleverde die het sindsdien heeft gedragen: het “Seven-Dollar Sextet”. Dit komt overeen met een verkoopprijs met de koopkracht van vandaag van ongeveer $170.
Chi mi frena a tal momento – Caruso et al.
Een andere beroemde omstandigheid rond dit prachtige stuk heeft zich voorgedaan in de jaren vijftig. U vindt een beroemde scène van een legendarische Berlijnse opname uit 1955 met Karajan en Callas. Sensationeel was het feit dat Herbert von Karajan een “da capo” beval vanwege het grote moment.
Chi mi frena a tal momento (Sestetto) – di Stefano / Panerai / Callas / Zaccaria
Synopsis: Enrico en zijn volgelingen trekken hun zwaard, maar Raimondo weet hen ervan te overtuigen Edgardo’s bloed te sparen. Hij toont hem de huwelijksakte en vraagt hem de plaats te verlaten. Edgardo staart ongelovig naar het papier, eist zijn ring terug van de hopeloze en verraste Lucia en verlaat het kasteel.
T’allontana sciagurato – Kraus / Plishka / Elvira
LUCIA DI LAMMERMOOR ACT II
Synopsis: Edgardo is weer thuis. Buiten woedt een onweersbui.
Donizetti componeerde uiterst effectieve onweersmuziek die op ingenieuze wijze de koortsachtige, duistere sfeer tekent.
Orrida è questa notte – Bergonzi
Synopsis: Enrico zoekt hem op. In een opgewonden twist, begeleid door het lawaai van een onweersbui, spreken de twee af de volgende ochtend een duel aan te gaan.
Deze voorstelling is verdeeld in twee delen volgens een vast patroon, het langzame “Qui del padre ancor respira” wordt gevolgd door de eed om de tegenstander in het duel te doden (“O sole, più rapido”).
Luister naar een aangrijpend duet van de twee doodsvijanden vertolkt door Luciano Pavarotti en Sherill Milnes.
Qui del padre ancor respira – Pavarotti / Milnes
Synopsis: In de trouwzaal vieren de gasten de bruiloft. Dan verschijnt Raimondo en meldt dat Lucia haar man heeft doodgestoken in het huwelijksbed. De gasten zijn geschokt.
In deze passage horen we de stem van priester Raimondo over een hymne-achtig koor dat al een voorbode is van de koorpassages van Zaccaria en de Joden die Verdi zeven jaar later zal componeren in “Nabucco”.
Oh! qual funesto avvenimento! – Ghiaurov / Bonynge
Lucias Mad Scene
Synopsis: Lucia verschijnt met bebloede kleren en een mes in haar hand. Ze fantaseert en zakt dan bewusteloos in elkaar.
Deze beroemde aria is een zeer virtuoos stuk. De zogenaamde waanzinnige scène bestaat niet uit een aria, maar is een labyrint van stukken dat begint met een Andante, dan uitmondt in een manisch Allegro vivace, wordt gevolgd door een Recitativo Accompagnato gevolgd door een Larghetto aria (met koor) en een Allegro trio met Enrico, Raimondo en volledig koor, en eindigt in nog een aria plus coda. Geen wonder dat deze scène wordt beschouwd als een van de moeilijkste uit de operaliteratuur. Bovendien vereisen de snelle sprongen van toon tussen hoge en lage vocale registers en de virtuoze versieringen een virtuoze coloratuurtechniek. Donizetti schreef deze aria met een begeleiding oorspronkelijk met een glasharmonica en voegde een versie voor fluit toe. Tegenwoordig wordt de beroemde passage meestal gezongen met de begeleiding van de coloraturenreeks met de fluit.
In de uitvoeringspraktijk verfraaiden veel zangers de aria naar eigen goeddunken. Sommige van deze interpretaties werden overgenomen door andere zangers of werden zelfs een uitvoeringsstandaard (zie de noot over Nellie Melba hieronder). Dit veranderde abrupt met Maria Callas interpretatie onder begeleiding van Herbert von Karajan uit 1955. Zij maakte furore in deze rol en dit grotendeels in de versie “Come scritto” d.w.z. zoals gecomponeerd door Donizetti en met slechts een paar aanvullende versieringen.
Il dolce suono…Sorge il tremendo fantasma (1) – Callas/Karajan
“Een drastische wijziging van deze scène werd echter zo’n 30 jaar na Donizetti’s dood doorgevoerd. Rond 1880 waagde de Australische sopraan Nellie Melba het om aan het eind van het langzame deel een lange cadens te zingen met solofluitbegeleiding – een bijna ongelooflijke koordansact waarin de sopraan een wedstrijd aangaat met de fluit in de trant van ‘Anything you can play, I can imitate, but higher'” (Abbate/Parker, A History of Opera). Luister naar Nellie Melba, in een opname uit 1904 van deze beroemde passage.
Del ciel clemente un riso (Cadenza) (2) – Melba
Deze waanzinnige cadens werd later de beroemdste passage in deze opera en wordt tot op de dag van vandaag door de meeste sopranen getrouw weergegeven. Luister naar de beroemde Joan Sutherland die de Madness Aria zingt (en de cadens net voor 9:00).
Sutherland’s stem “is de gelukkige combinatie van de volheid van een dramatische sopraanstem met de treble zekerheid en coloratuur vloeiendheid van een ‘soprano d’agilità’.” (Fischer, “Große Stimmen”). De grote hoogten waren haar echter niet door God gegeven; zij moest ervoor werken; in het begin van haar opleiding werd zij nog als mezzosopraan beschouwd. Haar man, de pianist en dirigent Richard Bonynge zag in dat zij de potentie had en “in tegenstelling tot haar, had hij een absolute toonhoogte, en zo was hij in staat haar te misleiden door haar stem op te drijven, door te beweren dat zij een terts lager zong dan zij in werkelijkheid deed; zo bereikte zij dingen in privé-werk die zij in het openbaar niet zou hebben gedurfd”. (Fischer, “Große Stimmen”).
Il dolce suono riso (3) – Sutherland
We horen een spannende opname van Anna Netrebko uit een uitvoering in de Metropolitan Opera van New York, waarin een glasharmonica als begeleidingsinstrument wordt gebruikt (behalve voor de cadens, die met fluit wordt gespeeld). Het instrument creëert een fascinerende, bovennatuurlijke stemming.
Il dolce suono riso (3) – Netrebko
Synopsis: Enrico keert terug en realiseert zich wat er is gebeurd. Hij ziet hoe zijn zus eraan toe is en krijgt medelijden met hem. Lucia neemt nu afscheid, ze fantaseert en vraagt haar minnaar een traan te laten bij haar graf.
Lucia is al in vervoering, ze heeft het stadium van delirium bereikt. We horen alleen virtuoze trillers en toonladders. De scène eindigt met een prachtige stretta begeleid door de fluit.
Spargi d’amaro pianto – Callas
Edgardo’s grote finale
Synopsis: Edgardo heeft de wil om te leven verloren en is bereid te sterven door toedoen van de vijand.
Het einde behoort toe aan Edgardo en het koor. Er volgt nog een klassieke scena ed aria die begint met de cavatina “Fra poco a me ricovero.” Zware trombone-akkoorden en dalende halve tonen in het recitatief (“Tombe degli avi mei”) kondigen het naderende onheil aan. De melancholieke cavatina wordt begeleid door een treurmarsachtig motief in de blazers.
Luister naar deze passage gezongen door Placido Domingo in de opname met Giulini. We horen een stem, in de bloei van zijn schoonheid in een aria die qua tessituur wonderwel past bij zijn rijke stem.
Fra poco a me ricovero – Domingo / Giulini
Synopsis: Een groep mensen passeert zijn huis. Edgardo verneemt van hen wat er in Ravenswood is gebeurd, en dat Lucia stervende is. Plotseling luiden de kerkklokken, het teken dat Lucia is gestorven.
Deze scène is prachtig opgebouwd. De muziek van het orkest is geschreven in het ritme van een begrafenismars. Daarop horen we het koor en daarboven de aangrijpende cantilenas van Edgardo.
O meschina – Pavarotti
Synopsis: Edgardo heeft de moed verloren om te leven. Hij steekt zichzelf neer met de dolk om in de hemel verenigd te worden met Lucia.
We horen aan het eind een expressieve melodie van de tenor die na de fatale verwonding wordt begeleid door een strijktrio.
We horen dit einde in twee versies.
We beginnen met Luciano Pavarotti. De Edgardo uit 1971 behoort, samen met de andere twee Donizetti-rollen van Nemorino en Tonio, tot zijn grootste opnamen uit zijn carrière en is in de opnamegeschiedenis nog niet overtroffen.
Tu che a Dio spiegasti l’ali (1) – Pavarotti
Mis de opname met Tito Schipa uit de jaren twintig niet. Niemand kan zoveel emotie in zijn stem brengen.
Tu che a Dio spiegasti l’ali (2) – Tito Schipa
Opname-aanbeveling
Voor Callas-liefhebbers: EMI met Maria Callas, Giuseppe di Stefano en Rolano Panerai onder leiding van Herbert von Karajan en het Koor van de Milanese Scala en het RIAS Sinfonie-Orchester Berlin.
Voor Sutherland-liefhebbers: DECCA met Joan Sutherland, Luciano Pavarotti en Sherill Milnes onder leiding van Richard Bonynge en het koor en orkest van het Royal Opera House Convent Garden.
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids van LUCIA DI LAMMERMOOR
