Online operagids en synopsis bij Bellini’s LA SONNAMBULA
Met “La sonnambula” creëerde Bellini zijn eerste grote meesterwerk. De zangers Battista Rubini en Giuditta Pasta maakten deze opera onsterfelijk. 120 jaar later zorgde Maria Callas voor een renaissance van dit werk, die tot op de dag van vandaag voortduurt. Een paar maanden na La sonnambula schreef Bellini met “Norma” het grootste succes van zijn carrière, waarmee 1831 het gelukkigste jaar van zijn carrière werd.
Inhoud
Highlights
Compagni …. Come per me sereno
D’un pensiero e d’un accento Quartetto
Ah! Non credea mirarti Slaapwandelscène
Opname aanbeveling
Geschiedenis en libretto
Toen Bellini aan de compositie van de opera begon, stond hij onder grote tijdsdruk. Hij moest de geplande scoring van Romani’s libretto “Ernani” in november 1830 afzeggen vanwege de censuur.Er moest snel gezocht worden naar een nieuwe tekst, want de Siciliaan had minder dan twee maanden tot de geplande première in februari 1831.
Zijn librettist Romani was een druk bezet auteur. Hij was enorm productief en schreef meer dan 90 libretto’s voor opera’s tijdens zijn carrière. Toen hij met Bellini aan Ernani werkte, schreef hij tegelijkertijd voor Donizetti en Rossini. Om binnen enkele weken een nieuw libretto te kunnen maken, selecteerde hij snel de roman “la Sonnambule” uit de dichtersfabriek van Eugène Scribe, die slechts een paar aanpassingen aan het decor en de tekst behoefde. Begin januari kon Donizetti beginnen met zijn compositorische activiteit.
De Sonnambula behoort tot het ietwat ongelukkige genre van de “Semiseria”. Dit type opera lijdt onder het feit dat het “niet tot tranen toe kan ontroeren”, noch tot grote hilariteit kan leiden. Het verhaal van “La sonnambula” is niet tragisch, omdat Amina alleen maar slaapwandelt en niet krankzinnig wordt zoals Donizetti’s Lucia. Anderzijds ontbreekt het aan een Rossiniaanse komedie, omdat het alleen het “lieto fine” (happy end) uit het genre van de “opera buffa” overneemt.
Een zanger-opera
Aangezien het stuk dramatisch gezien weinig inspirerend is en Bellini schreef voor stemmen met lange lijnen en grote coloraturen, vraagt het om volleerde zangers in de twee hoofdrollen. Voor de première in Milano had hij de twee grootste zangers van zijn tijd tot zijn beschikking, Giuditta Pasta en Battista Rubini, dus Bellini greep de kans met beide handen aan om alle talenten te benutten.
Rubini had een immens zachte stem met een enorm bereik. Hij kon zijn stem tot in de hoogste noten brengen en naar verluidt bereikte hij zelfs de hoge G. Bellini speelde met deze kracht in de rol van Elvino, met het nadeel dat de rol voor altijd moeilijk te casten zou zijn en vaak naar beneden getransponeerd zou worden voor toekomstige tenoren.
Giuditta Pasta was een dramatische coloratuursopraan en één van de drie Giuditta die Bellini zo adoreerde (Pasta, Turina, Grisi). Haar coloratuurtechniek en podiumprésence moeten formidabel zijn geweest. Zij was een veelgevraagd zangeres in Londen en Parijs en had kort daarvoor Donizetti’s Anna Bolena in première gebracht.
Maria Callas
Met Jenny Lind en Adelina Patti begon in de loop van de 19e eeuw het tijdperk van de lyrische coloratuursopranen, en de opera werd met hun opvolgers een opera voor “kanaries”, d.w.z. zangeressen die vooral hun coloraturen vertolkten. In de speellijst met Luisa Tetrazzini met “Ah! Non giunge” hoort u een (betoverende) opname van een vertegenwoordigster van deze soort uit 1911.
Met haar legendarische vertolkingen in de jaren vijftig bracht Maria Callas Amina terug naar haar begin als dramatische rol en ontketende een renaissance van dit werk, dat later in verband werd gebracht met de namen van Joan Sutherland, Anna Moffo of Edita Gruberova.
LA SONNAMBULA Act 1
Synopsis: In een Zwitsers dorp vieren de dorpelingen Amina’s verloving voor een taverne.
Bellini opent de opera met slechts een paar orkestrale maten. Dan tekenen “Voci lontani” (stemmen in de verte), echo-effecten en pastorale klanken een landelijke idylle.
Viva! Viva! – Bonynge
Lisa is ongelukkig verliefd op Elvino
Synopsis: De herbergierster Lisa is ongelukkig omdat ze verliefd is op Amina’s verloofde Elvino.
Een droevige inleiding, gespeeld door hoorn en hobo, leidt Lisa’s Cavatina in. Het is een mooie, ongecompliceerde melodie die Lisa beschrijft als een eenvoudig plattelandsmeisje.
Tutto è gioia – Buchanan
Synopsis: Alessio probeert Lisa het hof te maken, maar hij wordt afgewezen. De dorpelingen vieren Amina, die hen hartelijk bedankt.
Bellini componeerde een teder, prachtig melodieus intredelied voor Amina. Met de sprong van de sext in de hoofdmelodie en de bloemrijke versieringen is het duidelijk artistieker en bezielder dan dat van Lisa.
In deze passage horen we Maria Callas’ in de studio-opname van 1957, die schittert met haar kleurrijke stem en de briljante ornamenten zoals de trillers op “brillo” en de grote chromatische toonladders.
Compagni …. Come per me sereno – Callas
Amina is gelukkig
Synopsis: Ze is gelukkig en omhelst Teresa, die Amina ooit als wees in huis nam.
De melodie wordt ingeleid door fluiten en herhaald door Amina (“Leg je hand hier op mijn borst”). De plattelandsbewoners begeleiden haar met gestippelde noten om het kloppen van het hart te tekenen. Amina’s stem springt steeds weer naar hoge registers (tot de hoge D in “sostener”) om uitdrukking te geven aan het geluk dat zij voelt.
Sutherland nam de Sonnambula twee keer op met haar man Richard Bonynge. Deze opname dateert uit 1965 en toont haar stem in zijn vroege bloei.
Sopra il sen la man mi posa – Sutherland
Het romantische duet
Synopsis: Nu komt ook Elvino aan. Hij heeft het graf van zijn moeder bezocht om haar zegen te krijgen voor de verloving met Amina. Al snel arriveert de notaris om het huwelijkscontract te regelen. De rijke Elvino brengt zijn fortuin in het huwelijk, de berooide Amina alleen haar hart. Als teken van trouw geeft hij Amina de ring die zijn moeder ooit droeg.
Bellini geeft Elvino een van zijn lange, smeltende melodieën in de stijl van een nocturne. Bellini maakt de passage “al nostro amore” bijzonder mooi door alleen door hoorn te begeleiden, waardoor het op een heerlijk romantische manier opbloeit. Plechtig begeleidt het koor het paar zo stil en teder, alsof het de saamhorigheid niet wil verstoren. De twee geliefden zingen het prachtige slot in tertsen (“our hearts were by a God united”), aanvankelijk slechts begeleid door het pizzicato van de strijkers, en ze sluiten af door a capella te zingen.
De volgende opname is afkomstig van de legendarische Scala live opname van Maria Callas’ opera onder leiding van Leonard Bernstein en is tot op de dag van vandaag de referentie opname van deze opera gebleven. Haar partner Cesare Valletti maakte indruk met zijn elegante, lyrische stem.
Prendi : l’anel ti dono – Callas / Valletti
We luisteren naar een tweede opname met Joan Sutherland en Luciano Pavarotti. De twee waren verbonden door een tien jaar durend artistiek partnerschap. We luisteren naar een prachtige opname van een gala in 1983.
Prendi : l’anel ti dono – Sutherland / Pavarotti
Synopsis: De twee jonggehuwden zijn blij, want morgen vindt het huwelijk plaats.
Ah vorrei trovar parola
Er duikt een vreemdeling op
Synopsis: Plotseling merken de feestvierders de komst van een vreemdeling op. Hij noemt zichzelf Rodolfo en vraagt Lisa de weg naar het kasteel. Omdat hij het niet voor het vallen van de avond zal bereiken, besluit hij de nacht in Lisa’s herberg door te brengen. Rodolfo is niet onbekend met de omgeving, want hij heeft ooit prachtige dagen in dit dorp doorgebracht.
In een afgemeten tempo, zoals het zijn positie betaamt, zingt Rodolfo een nostalgische aria. Alsof hij een vreemd lichaam is, wordt hij slechts heel voorzichtig begeleid door het koor van de dorpsbewoners.
Vi raviso, o luoghi ameni – Furlanetto
Het verhaal van het wonderlijke spook
Synopsis: Hij mengt zich onder het feestvierende volk en de bruid wordt aan hem voorgesteld. Rodolfo wordt peinzend, haar gezicht herinnert hem te veel aan het verleden. Zijn complimenten aan Amina versterken Lisa’s jaloezie en wekken Elvino’s afgunst jegens de adellijke vreemdeling. Rodolfo verneemt dat de kasteelheer al vier jaar dood is en dat zijn zoon, tot groot verdriet van de bevolking, hem jaren geleden heeft verlaten en nooit is teruggekeerd. Rodolfo laat op mysterieuze wijze doorschemeren dat de zoon van de graaf nog in leven is en dat hij op een dag zal verschijnen. Dan klinkt een signaal, dat de mensen aanspoort naar hun huizen te gaan om veilig te zijn voor het spook. Geamuseerd wil Rodolfo er meer over weten. De dorpelingen vertellen hem over een spook, gekleed in het wit, dat regelmatig verschijnt. Iedereen heeft het gezien, zelfs de dieren zijn er bang voor.
A fosco cielo – Bonynge
De moorddadige cadens in “Son geloso del zefiro errante”
Synopsis: De dorpelingen keren terug naar hun huizen en Rodolfo neemt afscheid van Amina. De jaloerse Elvino wil vertrekken zonder een groet. Maar Amina kalmeert de boze Elvino, en ze nemen afscheid onder belofte van liefde.
Dit duet begint met een tedere passage en gaat dan over in een gigantische, volledig gecomponeerde cadens “Ah! Mio bene!”, die de stemmen van de twee zangers tot duizelingwekkende hoogten brengt. De scène eindigt met een hartverscheurend afscheidsritueel.
Cesare Valletti, een leerling van Tito Schipa, was vocaal uitstekend geschikt voor de rol van Elvino met zijn stembereik als Tenore di grazia en was een sympathieke partner van Maria Callas in Bernsteins legendarische live-opname.
Son geloso del zefiro errante – Valletti / Callas
Het spook verschijnt
Synopsis: In de kamer van de herberg denkt Rodolfo aan Amina en Lisa, die hem buitengewoon goed bevallen zijn. Lisa klopt op zijn deur. Ze vertelt Rodolfo dat het hele dorp van de burgemeester heeft gehoord dat hij de vermiste graaf is. Rodolfo begint te flirten met Lisa, die terug koketteert, maar ze worden onderbroken door het lawaai op straat. Als Lisa zich snel verstopt in de kleedkamer, laat ze haar sjaal vallen. Ze ziet hoe Amina slaapwandelt in een witte jurk als ze op straat verschijnt en de kamer van de graaf binnengaat. Als zij Rodolfo de hand reikt om haar naar het altaar te vergezellen, rent Lisa naar Elvino om hem over Amina’s ontrouw te vertellen. Hoewel Rodolfo aanvankelijk in de verleiding komt, besluit hij geen misbruik van de situatie te maken. Hij legt Amina op de sofa en verlaat de kamer.
O ciel che tento – Sutherland / Corena
Synopsis: De mensen hebben zich al buiten de kamer verzameld en zijn geamuseerd door Amina’s gedrag.
Osservate! L’uscio è aperto – Bonynge
Elvino trekt de conclusie
Synopsis: Elvino is overhaast en herkent met afschuw zijn verloofde op de canapé van de graaf. Amina wordt wakker en is blij Elvino te zien. Als hij haar terugduwt, beseft ze met afschuw wat er gebeurd is. Zij bevestigt haar onschuld, maar Elvino verbreekt de verloving.
Na Amina’s verklaring van haar onschuld ontwikkelt zich een groot kwartet, een concertato dat geïnspireerd wordt door de mooiste melodieën. Amina begint bijna zonder orkestbegeleiding. De andere stemmen voegen zich de een na de ander bij en beetje bij beetje zwelt het orkest aan in een enorm crescendo totdat de violen de pijn in de hoogste noten zingen en het kwartet naar zijn climax begeleiden.
D’un pensiero e d’un accento … Non piu nozze – Callas / Valletti /
LA SONNAMBULA Act 2
Synopsis: Enkele dorpelingen banen zich een weg naar de graaf. Ze willen hem vragen om Amina’s eer te redden.
Qui la selva è piu folta ed ombrosa
Synopsis: Amina en Teresa volgen hen. Als ze Elvino’s boerderij passeren, zien ze hem in gedachten verzonken. Amina vat moed en spreekt hem aan. Maar voor Elvino is alles voorbij. Verbitterd rukt hij de ring van haar vinger.
Vedi, o madre – Sutherland / Pavarotti
Een gevreesde tenor aria
Synopsis: Daar horen ze het lawaai van de dorpelingen. Ze verschijnen triomfantelijk en zeggen dat de graaf Amina’s onschuld heeft bevestigd. Maar Elvino kan en wil niet geloven in de beweringen van de graaf.
We komen bij een andere “Rubini Aria”, die de stem van de tenor met een “D” naar de hoogste registers voert. Bellini componeerde een herhaling van deze beruchte cabaletta met een tweede couplet, dat om vocale redenen vaak is weggelaten.
Legendarisch waren de hoge noten van Alfredo Kraus, die hij zelfs op zijn oude dag nog met elegantie en vertrouwen kon produceren.
Ah! Perché non posso odiarti – Kraus
Lisa’s eigenzinnige tonen
Synopsis: Lisa ziet haar kans schoon. Alessio probeert haar weer voor zich te winnen, maar de dorpelingen komen naar Lisa toe om haar te feliciteren met haar huwelijk met Elvino, Lisa is dolgelukkig.
Nu mag Lisa ook nog een cascade van coloraturen zingen om haar triomf uit te drukken. Bellini schetst echter geen positief beeld van Lisa, de coloraturen zijn hol en doen meer denken aan gekakel dan aan de melodieuze klanken van Amina.
De’ lieti auguri a voi son grata – Monzo
Synopsis: Elvino verschijnt en bevestigt dat hij klaar is om met Lisa te trouwen en dat de voorbereidingen al getroffen zijn. Dan stapt Rodolfo in haar midden en getuigt van Amina’s deftigheid, maar Elvino heeft haar met eigen ogen gezien in de slaapkamer van de graaf. Rodolfo legt de mensen het verschijnsel van het somnambulisme uit. Maar Elvino wil er niets van horen en pakt Lisa’s hand. Wanneer Teresa beseft dat Elvino Lisa nu naar het huwelijksaltaar wil leiden, onthult zij het geheim van de sjaal die zij in de slaapkamer van de graaf heeft gevonden. Lisa staat verdwaasd tussen het volk, en Elvino ziet zich nu verraden door twee vrouwen.
Uit deze scène komt een prachtig canonachtig kwartet met koor te voorschijn.
Lisa mendace anch’essa – Pavarotti / Della Jones / Buchanan
De grote slaapwandelscène – Ah! Non credea mirarti
Synopsis: Daar verschijnt Amina op de vensterbank. Als ze slaapwandelend over de balk boven het molenrad loopt, houden allen hun adem in. Als ze zou vallen, zou ze sterven. Ze bereikt het andere eind en stapt het plein op, waar ze nog slaapwandelend op de meest ontroerende wijze over haar liefde voor Elvino spreekt.
Slechts een eenvoudig motief van de eerste violen en het getokkel van de bassen begeleidt het zachtjes ademend lijden van Amina. De melodie is een typische Bellini-cantilena: langgerekt en met kleine intervallen zonder verdubbeling door instrumenten. Bellini componeerde er een uiterst spaarzame begeleiding voor; op de klank van de strijkers horen we alleen de tussenwerpsels van een klagende hobo, later de begeleiding van een expressieve solocello. De zogenaamde “bloemenaria” eindigt met een paar intieme coloraturen.
De beroemde Amerikaanse criticus John Ardoin schreef dat Maria Callas met de slotakte van deze opera de annalen van de opera is ingegaan. Zij veranderde de manier waarop sopranen de rol van Amina zongen. Haar stem in deze slaapwandelscène is betoverd en schittert met groot legato en lange lijnen. In deze scène werd Maria Amina.
Ah! Non credea mirarti … – Maria Callas
Een tweede opname, teder geademd en dromerig vertolkt door Anna Moffo in haar glamoureuze jonge jaren in een opname voor televisie.
Ah! Non credea mirarti … – Moffo
De bravoure aria aan het eind – “Ah non giunge”
Synopsis: Nu staat Rodolfo toe dat Elvino haar wakker maakt. Elvino heeft zijn fout ingezien en schuift de ring over Amina’s vinger. Amina is gelukkig.
Aan het eind van de opera componeerde Bellini een bravoure-aria voor Amina met grote sprongen in toon, trillers en topnoten.
We horen de aria in drie versies:
Callas zong deze aria in 1957 met extra (krankzinnige) versieringen door de dirigent van de voorstelling Leonard Bernstein. Regisseur Luchino Visconti liet het licht dimmen tot aan deze aria, en Callas zong deze laatste aria in de verblindende podiumlichten.
Ah ! Non giunge – Callas
Joan Sutherland’s techniek stelde haar in staat de aria in een waanzinnig tempo te zingen en ze leidde het tot een glorieus slot met adembenemende trillers. Pavarotti zou sprakeloos zijn geweest toen hij vernam dat Sutherland in staat was een avondvoorstelling van ” La traviata” te geven op dezelfde dag na een middagvoorstelling van ” La sonnambula”.
Ah ! Non giunge – Sutherland
Luisa Tetrazzini was de grootste “kanarie” van de jaren twintig. Er was geen hoogte of coloratuur die zij niet kon zingen. Het is een genot om naar haar vogelzang uit 1911 te luisteren.
Ah ! Non giunge – Tetrazzini
Opname-aanbeveling
Warner met Maria Callas, Cesare Valletti, Gabriella Corturan, Giuseppe Modesti onder leiding van Leonard Bernstein en het Orkest en Koor van La Scala di Milano.
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids over “LA SONNAMBULA ” van Vincenzo Bellini.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!