Online operagids en synopsis bij Cherubini’s MEDEA
Geen enkele opera is zo nauw verbonden met de naam van een kunstenaar als Cherubini’s Medea. Maria Callas’ vertolking van deze antieke figuur was een elementaire gebeurtenis die halverwege de vorige eeuw leidde tot een renaissance van deze opera, waarvan de kracht ons ook nu nog boeit.
Inhoud
Highlights
O Amore, vieni a me! fa cessar questo duol
Taci Giason … Dei tuoi figli la madre tu vedi
Nemici senza cor, astuta mia rival Duet
Solo un pianto con te versare Neris aria
Ah! Triste canto! In suon festoso
Introduzione … Numi, venite a me
Del fiero duol che il cor mi frange
Aanbeveling voor opname
Première
Parijs, 1797
Libretto
Francois Benoit Hoffmann, gebaseerd op Euripides Medea
Hoofdrollen
Jason, leider van de Argonauten, (tenor) - Medea, tovenares en vrouw van Jason (sopraan) - Creon, Koning van Korinthe (bariton) - Glauce, zijn dochter (sopraan) - Neris, dienares van Medea (alt)
Opname-aanbeveling
WARNER CLASSICS, Maria Callas, Fedora Barbieri, Gino Penno, Luisa Nache o.l.v. Leonard Bernstein en het Orkest en Koor van Teatro alla Scala di Milano.
Commentaar
Geschiedenis en libretto
Cherubini bracht het eerste deel van zijn carrière als componist door in Italië en verhuisde in 1787 op zevenentwintigjarige leeftijd naar het Parijs van voor de revolutie. Met Lodoiska, een revolutionaire reddingsopera, oogstte hij daar in 1791 een respectabel succes.
Cherubini ontmoette de muziekcriticus Francois Benoit Hoffmann, die de Franse opera dichter bij de kunst van het gesproken theater wilde brengen met antiek materiaal. Hij duwde daarmee een open deur in, aangezien Cherubini een fervent aanhanger was van de hervormingsopera van Gluck. Hoffmann koos Euripides’ Medea als literaire basis en tekende het hoofdpersonage met antieke kracht, op gelijke voet met de hoofdrollen van het gesproken theater. Hoffmann concentreerde Euripides’ verhaal grotendeels op de figuur van Medea en belichtte vakkundig de zielstoestanden en machinaties van de hoofdpersoon.
De rol van Medea
Door de dominantie van Medea’s rol stellen Hoffmann en Cherubini ons de persoonlijkheid van de tovenares voor met een onmetelijke rijkdom aan schakeringen. We vinden niet alleen de wraakzuchtige Medea, maar ook de tedere moeder, de liefhebbende vrouw en de vleiende manipulator. Dit vereist van de zangeres niet alleen het stemvolume en het uithoudingsvermogen van een “zeer dramatische sopraan”, maar ook het vermogen om een lyrische klank te produceren en een hoge graad van declamatorische vaardigheden. Cherubini was op de hoogte van de capaciteiten van de zangeres Julie Scio, en hij kon bij het componeren putten uit het volledige scala van haar capaciteiten.
Première en heruitgave van de opera
De opera werd goed ontvangen door het Parijse publiek in het Théâtre Feydeau, maar verspreidde zich zeer traag. In 1802 hield Cherubini persoonlijk toezicht op een Weense opvoering en maakte van de gelegenheid gebruik om te bezuinigen, aangezien er in Parijs kritiek was geuit op de lengte en de muzikale herhalingen. Maar “Medée” vond zijn weg niet naar het 19e eeuwse repertoire. Zelfs in Italië werd hij pas in 1907 voor het eerst opgevoerd, en alleen in Duitstalige landen genoot hij een zekere populariteit. Het bleef een opera van de “kenners”, geprezen door Brahms, Schumann en Beethoven, maar gemeden door het grote publiek. Er was een briljant kunstenaar voor nodig om het werk weer in de schijnwerpers van de theaters te brengen.
De Medea van Maria Callas
In 1953 zong Maria Callas de Medea voor het eerst in Florence. De respons was zo indrukwekkend dat de Milanese Scala op korte termijn besloot haar programma te wijzigen en de productie met de Grieks-Amerikaanse zangeres aan haar publiek te tonen. Omdat Vittorio Gui, de dirigent van de Florentijnse productie, niet beschikbaar was, beval Callas de jonge Amerikaan Leonard Bernstein, die ze op de radio had horen dirigeren, aan bij de Milanese operadirecteur. De rest is legendarisch, Callas en Bernstein betoverden het Milanese publiek met een gepassioneerde Medea. Tijdens haar carrière zong Callas de Medea in meer dan dertig voorstellingen en er zijn zes opnames (allemaal in de Italiaanse versie), de meeste live (de eerste in Florence werd slechts met één microfoon opgenomen!) Met Callas vond Medea plotseling zijn weg naar het repertoire, en met Leonie Rysanek, Magda Olivero, Shirley Verrett, Leyla Gencer, Eileen Farrell, en Gwyneth Jones waren er vele verschillende zangeressen die volgden. Maar het bleef de Callas Opera, waarvan de drie belangrijkste opnamen (Bernstein/Scala, Rescigno/Dallas, Serafin/Scala) onbetwist in de discografie hemel troonden.
De verschillende versies van het werk
Aangezien Cherubini en Hoffmann de Medéea schreven voor het genre van de “Opéra comique”, schreven zij de verplichte gesproken dialogen tussen de muziekstukken. In 1855 bereidde de Duitse componist en dirigent Franz Lachner een Duitse versie voor, waarvoor hij zijn eigen recitatieven schreef. Deze Lachner versie werd vertaald voor de Italiaanse première in 1909 en diende ook als basis voor de Callas / Gui versie van 1953. Daarna zijn de meeste uitvoeringen op deze versie gebaseerd, zij het met verschillende inkortingen. Sinds enige tijd is de oorspronkelijke Franse versie met dialogen weer te horen. In de operagids baseren we ons voornamelijk op de Italiaanse versie vanwege het belang van Callas’ interpretatie.
MEDEA Akte 1
Voorgeschiedenis: Jason was met de Argonauten naar Colchis gevaren om het Gulden Vlies te stelen. Daar trouwde hij met de tovenares Medea, die uit liefde voor Jason haar familie verraadde en hen hielp het Gulden Vlies te bemachtigen. Het paar vluchtte naar Korinthe en Medea baarde twee kinderen. Ze woonden tien jaar aan het hof van koning Creon. Daar werd Jason verliefd op de dochter van de koning, Glauce. Hij verstootte Medea. Nu is hij van plan met de dochter van Creon te trouwen en de kinderen te houden.
Synopsis: In het koninklijk paleis van Creon.
We horen het hoofdthema van de ouverture meteen aan het begin, het is een hartstochtelijk, meeslepend thema dat het spirituele drama van Medea weerspiegelt. Sonate-achtig wordt dit gevolgd door een lyrisch secundair thema, dat Medea’s innerlijke strijd tussen wraak en (moeder-)liefde onthult en in het middendeel breed wordt uitgewerkt. De finale hoort weer bij het hoofdthema en loopt daarmee vooruit op de tragische afloop van de opera.
Sinfonia – Bellugi
Synopsis: Glauce’s vriendinnen zijn in afwachting van de aanstaande bruiloft met Jason. Glauce’s stemming is vertroebeld, ze vreest Medea’s wraak.
Che? Quando già corona Amor i vostri sospir / Quoi! Lorsque Tout S’empresse – Serafin
Glauce’s voorgevoel
Synopsis: Ze wordt gekweld door kwade voorgevoelens en hoopt dat Medea haar betovering over Jason verloren heeft.
Met deze aria presenteert Cherubini de zachtaardige en kwetsbare Glauce als tegenpool van Medea. In een prachtige dialoog met een solofluit bezingt Glauce haar geluk met virtuoze coloraturen.
De aria vereist zekerheid in de hoogte en hoge coloratuur artisticiteit. We horen Lucia Popp, wier gouden stem de aria tot een prachtige belevenis maakt.
O Amore, vieni a me! fa cessar questo duol / Hymen! Viens Dissiper Une Vaine Frayeur – Popp
Synopsis: Als ze haar vader in de grote zaal ontmoet, vertelt ze hem over haar angst voor de kinderen van Jason, maar de koning belooft hun leven te beschermen. Jason verschijnt en kondigt het eerbetoon van de Argonauten aan. Zij marcheren op en overhandigen de koning een replica van het schip Argos en als bruidsgeschenk het Gulden Vlies.
O bella Glauce, il grande Giason / Belle Dircé
Jason zweert Glauce te beschermen
Synopsis: Maar Glauce vindt geen rust, ze vreest Medea’s magie en sluwheid. Jason probeert haar te kalmeren en zweert haar te beschermen.
We horen de weelderige stem van Jon Vickers, misschien wel de beste Jason in de discografie. De opname komt uit de beroemde Dallas productie met Maria Callas.
Or che più non vedrò … Vien, Imen / Eloigné Pour Jamais – Vickers
Synopsis: Haar vader belooft haar ook dat de goden hen zullen bijstaan.
Cherubini componeerde een plechtige aria voor Creon, wiens stem wordt omgeven door warme altvioolarpeggio’s. Het koor prijst in extase Hymen en Amor, en Jason en Dircé zingen mee.
Pronube dive, dei custodi / Dieux Et Déesses Tutélaires – Modesti
Medea verschijnt
Synopsis: Een soldaat kondigt de komst van een vrouw aan. Als zij binnenkomt en zich bekendmaakt als Medea, vluchten de Argonauten angstig de kamer uit. Medea eist de terugkeer van Jason, maar Creon dreigt haar te arresteren. Medea laat zich niet intimideren en dreigt hem openlijk met wraak op zijn dochter.
Met de aankondiging van de gast verandert de stemming plotseling. Nerveuze snaren trekken een gespannen stemming. De tragedie neemt een aanvang.
Signor! Ferma una donna – Rysanek
Synopsis: Creon dreigt op zijn beurt om haar de volgende dag te laten vermoorden en verlaat de zaal met Glauce.
Qui tremar devi tu, donna rea, empia maga! / C’est À Vous De Trembler – Modesti
Medea’s smeekbede
Synopsis: Jason en Medea blijven alleen achter. Medea herinnert hem aan hun liefde, hun offers en de kinderen die ze samen hebben en smeekt hem naar haar terug te keren.
Callas zei over deze aria, dat het een killer is. De aria blijft voortdurend in de hoogste tessitura en de zangeres moet de moeilijkste articulaties in de uiterste registers beheersen.
Het is adembenemend om de smeekbede, de minachting en de sentimentaliteit in de stem van Maria Callas te horen. Er wordt gezegd dat ze tien minuten applaus kreeg na de aria in deze opname uit La Scala in Milaan.
Taci Giason … Dei tuoi figli la madre tu vedi / Vous Voyez De Vos Fils
We horen een tweede vertolking door Rita Gorr, die over een geweldige dramatische stem beschikte.
Dei tuoi figli la madre tu vedi / Vous Voyez De Vos Fils – Gorr
De extatische krachtmeting tussen Jason en Medea
Synopsis: Maar Jason wijst hen af. Medea vervloekt zijn verbintenis met Glauce en voorspelt dat het huwelijk nooit gesloten zal worden, waarop Jason haar het kasteel uitjaagt.
Dit duet toont Medea als een figuur van een vocaal geweld dat vóór Cherubini nooit in het muziektheater te zien was. Het toont een componist die reeds de dramatische duetten van Verdi vol innerlijke hartstocht voorzag. De emoties borrelen letterlijk op tot witte hitte, aangedreven door een furieus orkest.
Maria Callas en Gino Penno houden de spanning van dit duet, dat ruim zeven minuten duurt, op magische wijze vast. Leonard Bernstein zweept de strijkers van de dirigentstafel in een nerveuze, oververhitte stemming, die de extase van de twee zangers op congeniale wijze begeleidt.
Nemici senza cor, astuta mia rivale / Perfides Ennemis – Callas / Penno
MEDEA Act 2
Synopsis: In het paleis van Creon. Medea verschijnt op de trap.
Net als Wagner zestig jaar later in de Valkyrie, opent Cherubini de akte met de nerveus schetterende strijkers die het komende drama aankondigen.
Introduzione – Bernstein
Kreon geeft uitstel van één dag
Synopsis: Haar dienaar Neris waarschuwt haar dat het volk haar dood eist en raadt haar aan het eiland te verlaten. Maar Medea wil blijven, ze wil niet weg zonder haar kinderen. Met afschuw heeft zij vernomen dat de hovelingen de kinderen leren hun moeder te haten en zij zweert dat Dircé zal sterven voor de ogen van Jason. Creon voegt zich bij haar en eist nog een laatste keer dat Medea het eiland verlaat. Medea smeekt hem haar een schuilplaats te geven zodat ze tenminste af en toe haar kinderen kan zien, maar Creon blijft onvermurwbaar. Medea vraagt nog één dag uitstel, dan zal ze het land verlaten. Creon vermoedt een list, maar hij willigt Medea’s verzoek in en verlaat de plaats met de bewakers.
Date almen per pietà! / Du Moins À Médée Accordez Un Asyle – Modesti / Callas
Neris’ aria
Synopsis: Neris is vol medeleven met Medea’s lot en belooft haar trouw te volgen waar ze ook heengaat.
Neris zingt, begeleid door een solofagot, een lyrische aria die het rustpunt van de opera vormt.
Solo un pianto con te versare / Ah! Nos Peines Seront Communes – Berganza
Jason verlaat Medea voorgoed
Synopsis: Medea is van plan om de resterende dag te gebruiken voor wraak en vraagt Neris om Jason te roepen. Als Jason bij Medea komt, smeekt ze hem om haar de kinderen te geven. Maar Jason weigert. Wanneer Medea zijn oprechte liefde voor de kinderen inziet, besluit zij haar plan te volgen. Ze klaagt dat ze haar kinderen nooit meer zal kunnen zien en Jason staat haar toe de kinderen weer te zien en afscheid van hen te nemen. Verbitterd moet Medea nu toezien hoe Jason haar voorgoed verlaat.
Nog een duet van Jason en Medea. Deze keer horen we de smekende moeder en echtgenote.
Figli miei, miei tesor / Chers Enfants – Callas / Penno
Medea’s plan
Synopsis: Medea vraagt Neris om de kinderen te halen en Glauce sieraden en een sluier te geven als een gebaar van nederigheid. Neris weet niet dat de sluier doordrenkt is met gif. De muziek voor de huwelijksceremonie is van binnenuit te horen en Medea, verteerd door wraakzucht, moet wachten op haar uur van wraak,
Cherubini creëerde een enorm dramatisch theatraal effect met de huwelijksceremonie, die tegelijkertijd binnen in de kerk te horen is. Aan het eind van deze scène wordt Medea overmand door emoties en schreeuwt haar wraakgevoelens uit haar ziel.
Ah! Triste canto! In suon festoso – Callas
MEDEA Act 3
De storm woedt in Medea
Handlung: Medea staat op een heuvel voor de tempel. Er woedt een storm. Neris begeleidt Kreon en de kinderen de tempel in. In haar hand draagt ze Medea’s sieraden en sjaal. Medea nadert de tempel. Haar haar zit in de war en ze draagt een dolk in haar hand. Ze heeft besloten haar kinderen te doden om wraak te nemen op Jason.
Meesterlijk weet Cherubini het drama nog eens op te voeren. Met een drie minuten durend orkestraal voorspel beleven we het innerlijke drama van Medea. De daarop volgende oproep aan de goden om haar bij te staan in haar wraak heeft de kracht van het monsterlijke.
Introduzione … Numi, venite a me / Dieux, Qui M’avez Prêté Vos Secours – Callas
Neris brengt Medea de kinderen
Synopsis: Ze ziet Neris aankomen met de kinderen aan de hand, die meldt dat Glauce haar heeft bedankt voor de geschenken. Terwijl zij de kinderen voor zich heeft, grijpt Medea de dolk. Maar overmand door moederlijke gevoelens slaagt ze er niet in hen te doden.
In 2018 maakte Sonya Yoncheva haar debuut als Medea met uitstekende kritieken.
Del fiero duol che il cor mi frange / Du Trouble Affreux Qui Me Dévore – Yoncheva
De finale in de versie van de beroemde Dallas-opname
Synopsis: Wanneer Neris achter de vergiftigde sluier komt, vraagt ze Medea om de kinderen te sparen, omdat haar wraak klaar is. Neris leidt de kinderen snel de tempel in en sluit de poort. De storm blijft woeden in Medea, ze grijpt resoluut de dolk en haast zich de tempel in. Plotseling is er lawaai uit de kerk te horen. Men hoort de klaagzangen van Jason over de dood van de Glauce. Ook Creon is gestorven bij het aanraken van de sluier. Terwijl het volk de dood van Medea eist, haast Jason zich naar buiten op zoek naar de kinderen. Dan stapt Medea de tempel uit met Erinys aan haar zijde. Met bloed aan haar handen vertelt ze hem dat Jasons verraad gewroken is. Ze doodt zichzelf met de dolk en de tempel gaat in vlammen op.
We horen de finale van deze opera in de legendarische Dallas-opname, die een anekdotische achtergrond heeft. Tijdens Callas’ engagement in Dallas was zij in onderhandeling met Rudolf Bing, de directeur van de New Yorkse Metropolitan Opera. Hij wilde haar engageren voor 26 optredens in drie opera’s. Zij schrok terug voor het veeleisende schema en sloeg het aanbod af. Op 6 november 1958 stuurde Bing Callas een telegram om haar contract op te zeggen. Bing deelde kwaadwillig aan de pers mee dat de Met blij was van Callas en haar theatrale aanstellerij af te zijn. Dit telegram had de potentie om haar carrière te beëindigen. Ze verwerkte haar woede en haat voor Bing’s afwijzing met een adembenemend scala aan emoties in die gedenkwaardige avondvoorstelling op 6 november, en Dallas was getuige van een ontketend optreden van een ware artieste dat een van de grote opnamen van de opera discografie werd.
Finale – Callas et al.
Opname-aanbeveling
WARNER CLASSICS, Maria Callas, Fedora Barbieri, Gino Penno, Luisa Nache onder leiding van Leonard Bernstein en het Orkest en Koor van het Teatro alla Scala di Milano.
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids over “MEDEA” van Luigi Cherubini.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!