De online operagids en synopsis over NABUCCO
Nabucco was Verdi’s eerste werk voor Olympus. Na de bittere jaren van 1838-40, overschaduwd door crisissen, was het Verdi’s terugkeer naar het licht. Verdi toonde een gigantische ideeënrijkdom in “Nabucco” en het werk werd een sensationeel succes. Later noemde hij de zeventien jaar durende creatieve razernij die begon “zijn kombuisjaren”.
Overzicht en snelle toegang
Inhoud
Highlights
Io t’amava (Trio)
Ben io t’invenni…Anch’io dischiuso
Va pensiero (Koor van de Hebreeërs)
Rollen en synopsis van NABUCCO
Première
Milaan, 1842
Libretto
Temistocle Solera, gebaseerd op bijbelse psalmen, en Nabuchodonosor door Auguste Anicet-Bourgeois en Francis Cornu
Hoofdrollen
Nabucco, koning van Babylon (bariton) - Abigaille, vermoedelijke dochter van Nabucco (mezzosopraan) - Zaccaria, hogepriester van de Hebreeën (bas) - Fenena, dochter van Nabucco (sopraan) - Ismael, strijder van de Hebreeën (tenor).
opname-aanbeveling
DG, Ghena Dimitrova, Evgeny Nesterenko, Piero Cappuccilli, Plácido Domingo, Lucia Valentini Terrani o.l.v. Giuseppe Sinopoli en het Koor en Orkest van de Deutsche Oper Berlin.
Commentaar
Verdi’s crisis en kans
Het bestaan van de opera Nabucco zou ondenkbaar zijn zonder de toenmalige directeur van La Scala, Bartolomeo Merelli. Na de mislukking van Verdis tweede opera, schonk hij Verdi zijn vertrouwen en voorzag hem van het libretto voor “Nabucco”. Enerzijds geloofde hij in de jonge, 26-jarige Italiaan, anderzijds was hij op zoek naar nieuwe componisten, aangezien Bellini een paar jaar geleden was overleden, Rossini was gestopt met het schrijven van opera’s en Donizetti naar Parijs was vertrokken. Verdi bevond zich in deze tijd in een diepe persoonlijke crisis. Binnen korte tijd was zijn familie overleden. Zijn vrouw Margherita stierf op slechts 26-jarige leeftijd en de twee kinderen werden weggevoerd door een epidemie. Daarbovenop kwam nog de mislukking van zijn tweede opera. Verdi overwoog het schrijven van muziek op te geven. Verdi zelf beschreef later wat er volgde: Merelli had het libretto in zijn jaszak gestopt, en toen hij in zijn kamer kwam, gooide hij het op tafel. Het notitieboekje viel op de grond en het ging open precies op de plaats van het “Va, pensiero sull’ali dorate”. Verdi’s ogen vielen op deze verzen en hij werd geëlektriseerd. Nog diezelfde avond las hij het libretto. (Menig historicus gelooft Verdi’s verhaal niet, maar toch is het hier afgedrukt onder het motto: “Se non è vero, è ben trovato”).
Het libretto
Temistocle Solera kreeg van Merelli de opdracht een libretto te schrijven voor Nebukadnezar. Solera nam verschillende psalmen uit de bijbel en de historische figuur van Nebukadnezar (605-662 v. Chr.) als basis en voegde daar een reeks gebeurtenissen aan toe. Solera’s fantasie leidde tot een verwarrend aantal afzonderlijke scènes, marsen, klaagzangen, waanzinscènes, gebeden, enz. en de luisteraar vindt het niet gemakkelijk om de plot te volgen. Het libretto boeit meer door kleurrijke taferelen dan door drama, want dat laatste is nogal statisch en volgt stijfjes het klassieke schema van “Scena ed aria”. Een bijzonderheid van het verhaal is dat de liefdesgeschiedenis op de achtergrond blijft; tenor en sopraan zijn weinig aanwezig en zelfs geen liefdesduet. De eerste ontvanger van het libretto was Otto Nicolai, maar hij weigerde het vanwege de rauwheid en wreedheid van het plot. Verdi accepteerde het libretto, maar had zoals gewoonlijk veel verzoeken om veranderingen.
De nieuwe Verdi – de “Tinta musicale” van “Nabucco”
Ondanks het formele conservatisme was Nabucco een belangrijke muzikale vernieuwing. Nooit eerder had men de bijna brutale en elementaire kracht van de muziek ervaren als in Nabucco, die klinkt “als een sansculotte die een huiskamer binnenvalt” (Gori, Guida al Teatro d’opera). Dit komt tot uiting in de rol van Abigaille, de rol van de baritonee, het orkest en het koor. Deze vier elementen vormen het belangrijkste deel van de “Tinta musicale” van “Nabucco”.
“Tinta musicale”: het geluid
Het orkest trekt al in het begin de aandacht met zijn volume en de metalige, harde klank. Verdi schreef een luidruchtige muziek voor Nabucco. Hij hield van de scherpe accenten, die hij in dit werk ongeremd en op dramatische wijze aan de luisteraar presenteert.
“Tinta musicale”: de rol van Abigaille
De muziek van Abigaille boeit door haar obsessie, die Verdi met wilde toonssprongen documenteert. Verdi is een romantisch componist en staat niet met classicistische reserve boven zijn kunst zoals Rossini, maar is een deelnemer; een getroffen persoon van de verhalen die hij op muziek zet.
“Tinta musicale”: de rol van het koor
De koor- en massascènes missen hun uitwerking op de luisteraar niet. Hedendaagse luisteraars waren gewend dat het koor een ondergeschikte, begeleidende rol speelde in de belcantistische opera. En nu componeert Verdi een opera waarin het koor de aanwezigheid heeft van een hoofdrolspeler, een belangrijke drager wordt van de dramatische plot en met “Va pensiero” zelfs de beroemdste passage zingt van de hele opera, ja van de hele operageschiedenis. Er is veel geschreven over Verdi’s politieke en intellectuele rol in het Italiaanse verlangen naar vrijheid in de negentiende eeuw, en hoe dit stuk hem later tot de inspirerende componist van de Risorgimento (de Italiaanse vrijheidsbeweging) maakte. Verdi benadrukte later dat de luisteraars al bij de première van Nabucco deze hymne van de Hebreeërs associeerden met hun verzet tegen de Oostenrijkse autoriteiten. Deze laatste bewering is echter historisch omstreden. Verdi cultiveerde deze mythe tot in detail in zijn latere jaren.
“Tinta musicale”: De “Verdi-bariton”
Een ander kenmerkend element van Nabucco is de afwezigheid van een tenor-hoofdrolspeler, wiens rol wordt vervuld door Nabucco, een bariton. Voor het eerst verschijnt de “Verdi Bariton”, een rol die een grote dramatische kracht moet ontwikkelen en gekenmerkt wordt door een grote vocale flexibiliteit voor passages in hogere registers. Nabucco moet niet een verliefde tenor spelen, maar een vader zonder vrouw, legeraanvoerder, tegenstander van Zaccaria en hij moet tegen zichzelf vechten. Verdi zal later vaak componeren voor dit type bariton.
Verdi en de kerk
Zaccaria, de hogepriester van de Hebreeën, speelt een belangrijke rol in Nabucco. Reden genoeg om religie een thema te maken in Verdi’s leven en opera’s: “Giuseppe Verdi en religie – dat is een moeilijk hoofdstuk. De grote operacomponist had weinig op met de kerk. ‘Blijf uit de buurt van priesters’, adviseerde hij zijn neef eens. Voor zijn begrafenis verbood hij de aanwezigheid van geestelijken. Zijn oude metgezel en latere echtgenote Giuseppina Strepponi omschreef zijn houding met de woorden: “Ik zou niet direct zeggen atheïst, maar zeker geen overtuigd gelovige. Niettemin beoefende Verdi wat christenen naastenliefde noemen. Ook als weldoener verdiende de componist zijn verdiensten ruimschoots. Hij steunde behoeftige arbeiders en boeren, hij financierde onderwijs voor kinderen uit arme gezinnen. Hij schonk het “Casa di Riposo”, een bejaardentehuis voor zangers en musici in Milaan dat nog steeds bestaat; in het huis bevindt zich ook zijn graf. Verdi leidde ook een ziekenhuis, dat op zijn kosten werd opgericht – waartoe priesters alleen om goede redenen toegang kregen”. (Michael Krassnitzer, orf.at).
De première
Scala-directeur Merelli had niet veel fondsen beschikbaar voor de première van het werk, en het decorontwerp moest zorgvuldig worden samengesteld uit andere producties. Desondanks was Nabucco bij de allereerste uitvoering een groot succes, wat balsem was voor Verdi’s ziel. De rol van Abigaille werd gezongen door zijn aanstaande partner en latere echtgenote Giuseppina Strepponi. Nabucco lanceerde Verdi’s carrière en werd de eerste opera van Verdi die in het buitenland werd opgevoerd, en is sindsdien een vast onderdeel gebleven van het repertoire van operatheaters over de hele wereld.
NABUCCO Act 1
Ouverture – Muti
De ouverture is een potpourri stuk waarin Verdi ons drie thema’s uit de opera voorschotelt. Hij schijnt het pas op het laatste moment gecomponeerd te hebben, op advies van zijn mentor en schoonvader Barezzi.
De Hebreeërs vrezen de invasie van de Babyloniërs
Synopsis: De Hebreeërs bidden tot hun God om hen te beschermen tegen de troepen van Nabucco, die voor de poorten van de hoofdstad staan.
Nabucco werd geschreven in een tijd dat operagangers de werken van Rossini, Donizetti en Bellini in hun oren hadden geknoopt. Veel van de “Rossiniaanse” conventies waren dagelijkse praktijk in het operahuis. Bijvoorbeeld de vorm “Scena ed aria”, die een zeer schematische scène van afzonderlijke personen beschrijft. De volgorde van de “Scena ed aria” is: recitatief (tempo d’attacco), langzame aria (cavatina), recitatief (tempo di mezzo), snelle aria (cabaletta) en eventueel een stretta aan het eind. De Scena werd begeleid door verschillende uitvoeringen van cues.
De eerste scène “Gli arredi festivi” volgt het patroon. Het algemene koor begint, gaat dan over in het mannenkoor en vervolgens in een charmant gedeelte van het vrouwenkoor, begeleid door harp. Aan het eind horen we het hele koor weer schitterend.
Gli arredi festivi – Muti
Synopsis: Zaccaria maant het volk aan in goddelijke hulp te geloven, omdat ze Fenena als gijzelaar hebben, de dochter van de vijandelijke koning Nabucco.
Verdi had voor de première de grote Franse bas Prosper Dérivis tot zijn beschikking. Dit feit motiveerde hem om voor de Zaccaria een partij te schrijven die verder ging dan de gebruikelijke eisen van die tijd.
Ook de uitvoering van Zaccaria volgt hetzelfde patroon. Luister naar de (langzame) cavatina “Sperate o figli da egitto la sui lidi” met Boris Christoff.
Sperate o figli da egitto la sui lidi – Christoff
Synopsis: Ismael verschijnt en doet verslag van de doorbraak van Nabucco. Zaccaria eist van het Hebreeuwse volk dat zij hun vaderland verdedigen. Het Hebreeuwse volk doet enthousiast mee.
En nu de (snelle) cabaletta “Come notte al sol fugente”, geschreven in de dialoog tussen Zaccaria en het koor.
Come notte al sol fugente – Nesterenko/Abbado
Ishmael verraadt zijn vaderland
Synopsis: Ismael en Fenena, die heimelijk van elkaar houden, blijven achter. Teder herinnert Ismael zich toen Fenena hem in Babylon bevrijdde uit de kerker waarin hij als Hebreeuwse boodschapper was gegooid. Nu wordt de gevangen Fenena aan de zorgen van Ismael toevertrouwd. Enkele Babylonische soldaten komen de tempel binnen onder leiding van Abigaille. Zij minacht Ismaël, die zij uit Babylon kent, maar bekent dan haar liefde in “Io t’amava”. Maar Ismael wijst Abigaille af, verzet zich tegen priester en leider Zaccaria en helpt Fenena, het kostbare onderpand van de Joden, te ontsnappen.
In het volgende trio van Ismael, Abigaille en Fenena toont Verdi zich al op jonge leeftijd een verfijnd psycholoog: met het korte recitatief presenteert hij Abigaille als een potentaat met macht. Aan het begin van het volgende trio documenteert zij haar machtsaanspraak op Ismael met grote sprongen in toon en een pakkend thema. Geïntimideerd neemt Ismael haar thema over. Als Fenena begint met een prachtig, verleidelijk thema, draait het allemaal om Ismael en hij zwaait in Fenena’s melodie. Abigaille is hier niet klaar voor en zij zingt haar melodie contrapuntisch met het unisono duet van Ismael en Fenena.
Een interpretatie met Elena Suliotis als Abigaille.
Prode guerrier…Io t’amava – Suliotis/Raimondi/Guelfi
Luister naar nog een geweldige versie van “Io t’amava” met Placido Domingo, Ghena Dimitrova en Lucia Valenti.
Io t’amava (Trio) – Domingo/Dimitrova/Valenti
Synopsis: Nabucco arriveert nu met zijn troepen voor de tempel.
Viva Nabucco – Muti
Synopsis: Zaccaria verzet zich tegen hem en dreigt Fenena te doden als hij het waagt de tempel binnen te gaan.
Op dit punt is er een klassiek, groot concertato. Eerst geselend door Nabucco, en dan, niet vallend onder haar vader, door Abigaille.
Si finga … Tremin gl’insani del mio furore – Sinopoli
Het grote kwintet van het einde van de akte
Synopsis: Zaccarias bedroht Fenena mit dem Messer, aber Ismail rettet sie. Nabucco, die nu Fenena in sicheren Händen sieht, befiehlt den Truppen, den Tempel zu plündern und ordnet die Bestrafung der Hebräer an.
Verdi eindigt de akte met een dramatisch en opzwepend stretta door het kwintet van Fenena, Zaccaria, Nabucco, Abigaille en Ishmael.
Mi furor no fui costretto – Muti
NABUCCO Act 2
Abigaille – een zeer dramatische rol
Synopsis: In het paleis van Babylon. Abigaille komt haar ware afkomst als slavin te weten uit een geheim papier. Omdat Nabucco de oorlog tegen de Hebreeërs voortzet, is Fenena aangesteld als heerseres in Babylon.
Aangekondigd als heerseres met drie tellen in het orkest, verschijnt Abigaille. Ook hier documenteren krachtige sprongen in toon (b.v. een dubbele octaafsprong aan het eind van het recitatief) het karakter en de emotionele toestand van Abigaille. De volgende cantabile toont verrassend genoeg een bijna tedere Abigaille, en Verdi geeft haar de smachtende melodie “Anch’io dischiuso un giorno”.
Ben io t’invenni…Anch’io dischiuso … salgo già – Callas/Gui
Synopsis: Abigaille is jaloers op haar zus en wil wraak nemen op Fenena. Als de Babylonische hogepriester meldt dat Fenena de joodse gevangenen heeft vrijgelaten, eist hij dat Abigaille de macht overneemt en zelf de troon bestijgt. Daartoe heeft hij al het valse bericht bekend gemaakt dat Nabucco in de strijd is omgekomen. Abigaille triomfeert.
In deze cabaletta “Salgo già” toont Abigaille haar ware aard met een uitzinnige vertolking, muzikaal het best gedocumenteerd door de waanzinnige val over twee octaven van het “Supplicar” voordat het koor binnenkomt.
Luister naar deze passage in de versie van een ontketende Maria Callas in een opname uit 1949.
Salgo già – Callas
Een tweede interpretatie gezongen door Elena Suliotis.
Salgo già – Suliotis
Zaccaria een grote rol voor een bas
Synopsis: In deze aria bidt Zaccaria dat God hem mag verlichten om Fenena tot het joodse geloof te bekeren.
Zaccaria is gedurende de hele opera zeer aanwezig en hij is de eerste en de laatste figuur die we horen. Verdi vertrouwt hem enkele zeer mooie melodieën toe, met name het volgende “Tu sul labbro del veggenti”, dat prachtig intiem wordt begeleid door zes cello’s.
Tu sul labbro – Siepi
Andere grote koorscènes van Verdi
Synopsis: Ismael voegt zich bij hen, maar de Hebreeën beledigen hem als een verrader en eisen een zware straf voor hem.
De beschuldiging van de Hebreeën aan het adres van Ismael getuigt van een indrukwekkende muzikale en theatrale expressiviteit.
Il maledetto non ha fratelli – Muti
Synopsis: Abigaille en haar volgelingen kwamen de zaal binnen om de kroon van Fenena af te pakken. Nabucco, die dood gewaand werd, is teruggekeerd en eist de kroon voor zichzelf op.
Op de gebruikelijke manier gaat deze “Colpa di scena” over in een concertato. Zoals gewoonlijk zijn Verdi’s concertato’s immens effectief, met een krachtig koor dat de solisten begeleidt.
S’appressan gl’instanti – Muti
Synopsis: Nabucco wil totale macht en pretendeert de god van het volk te zijn. Een bliksemschicht schiet op boven zijn hoofd en rukt de kroon van zijn hoofd. Abigaille neemt hem en zet hem op.
Luister naar dit fragment met de interpretatie van Nabucco vertolkt door Renato Bruson. Bruson was een belangrijke bariton van Verdi in de jaren zeventig en tachtig. Hij kwam uit een arm boerengezin, verloor als kind zijn ouders en moest lang wachten op succes. Vier jaar lang voedde de eigenaar van een pension hem tot hij op eigen benen kon staan.
Chi mi toglie – Bruson
NABUCCO Act 3
Synopsis: Het Babylonische volk viert de nieuwe koningin. De hogepriester brengt haar het doodvonnis van Fenena.
È l’Assiria una regina – Muti
De gekke Nabucco
Synopsis: De geestelijk gestoorde Nabucco verschijnt in haveloze kleren voor zijn dochter. Abigaille laat het doodvonnis aan haar vader zien en dringt er bij hem op aan het te ondertekenen. Nabucco ondertekent het en hij beseft niet dat hij daarmee ook Fenena heeft overgeleverd.
Een vader/dochter duet met een prachtige orkestbegeleiding, die op briljante wijze commentaar geeft op de afwisseling van hun conversatie tussen dreigende en overredende pogingen.
Donna chi sei – Bruson/Bumbry
Abigaille velt doodvonnis voor haar vader en haar zus
Synopsis: Nabucco erkent zijn fout en wil Abigaille ontmaskeren als slavin om haar legitimiteit als koningin te ontkennen. Ze laat hem spottend het document zien en verscheurt het voor zijn ogen. Ze maakt haar vader tot haar gevangene – ook al betekent dat voor hem het doodvonnis.
Nog zo’n mooie duet-sequens: terwijl Nabucco zijn klagende melodie zingt, horen we de rusteloze melodie van Abigaille, wier stem over het hele register stijgt en daalt.
Di qual onta aggravarsi – Callas
Synopsis: Nabucco smeekt haar om Fenena te sparen.
Op dit punt horen we Maria Callas in een van de beroemdste scènes uit de opnamegeschiedenis van de opera. Laat Kesting (“Great Voices”) over dit duet met Gino Bechi spreken: “Zij gaat nog wilder in het duet in de derde akte. Daar gedraagt zij zich inderdaad als een wilde kat. Eerst zingt de baritonee een klagende melodie in F-klein, waarop Abigaille antwoordt met een replica in D-groot. Dan voegen de stemmen zich samen en eindigen met een heftig stretta. Hoe het ook zij: Bechi en Callas zingen niet samen, maar tegen elkaar – geen duet, maar een duel. Hoewel de baritonee van nature een enorme stem heeft en een hoge Es met verpletterende kracht kan aanslaan, wordt deze door Callas gezongen: haar hoge Es steekt als een lichtspoor de kamer in en het is de brandende intensiteit van de toon waarmee zij Bechi’s natuurlijke kracht trotseert. Abigaille is op het toppunt van haar macht en Nabucco is haar gevangene”.
Deh perdona – Callas/Bechi
“Va pensiero”
Synopsis: De geknechte Hebreeërs herinneren zich hun vaderland en vragen om Gods hulp.
Om politieke redenen wordt dit koor geïnterpreteerd als een vrijheidshymne of als een gevangenenkoor. Maar zo is deze werkelijkheid niet helemaal compleet, want het is ook hun afscheid van het leven, want de Joden worden getroffen door het doodvonnis van Abigaille en nemen afscheid.
Va pensiero – NN
Synopsis: Zaccaria bemoedigt zijn volk en profeteert het einde van de slavernij en de vernietiging van Babylon.
Wanneer het volk enthousiast invalt in Zaccaria’s melodie, verandert de stemming in een extatische sfeer.
O chi piange del future nel buio discerno – Christoff
NABUCCO Act 4
Nabucco’s conversie
Synopsis: Nabucco is weer helder van geest en heeft in gevangenschap een zuiveringsproces doorgemaakt. Hij bidt tot de God van de Hebreeërs en belooft de tempel in Jeruzalem te herbouwen.
Deze keer toont Verdi ons een getransformeerde Nabucco met een cantabile die menselijke trekken vertoont.
Dio di giuda – Bastiannini
Nabucco slaat terug
Synopsis: Loyale krijgers bevrijden Nabucco uit zijn gevangenis. Hij gaat met deze groep naar de tempel om de kroon van Abigaille terug te krijgen.
Cadran, cadranno… O prodi miei – Sinopoli
Synopsis: Tussen wachten Fenena en de gevangengenomen Hebreeërs op hun executie. Fenena neemt afscheid van het leven.
Aan het eind krijgt Fenena ook nog een korte aria.
Oh, dischiuse e il firmamento – Valenti-Terrani
Abigaille’s Afscheid
Synopsis: Nabucco en zijn soldaten overrompelen de troepen van Abigaille. Zij erkent haar nederlaag en neemt vergif in. Met ontroerende woorden vraagt ze haar zus om vergeving.
Met een aria van Abigaille sluit Verdi deze opera af. Begeleid door solo-instrumenten sterft het gezuiverde slavenkind.
Su me… morente… esanime – Suliotis
opname-aanbeveling
DG, Ghena Dimitrova, Evgeny Nesterenko, Piero Cappuccilli, Placido Domingo, Lucia Valentini Terrani onder leiding van Giuseppe Sinopoli en het Koor en Orkest van de Deutsche Oper Berlin.
Peter Lutz, Opera-inside, de online operagids voor NABUCCO van Giuseppe Verdi.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!