Dido and Aeneas is het grootste werk van de “Orpheus britannicus” Henry Purcell, die zich met dit werk een meester van de barokvorm betoont. Zijn lamenti zijn onovertroffen, zijn toonschilderingen fantasierijk, zijn dissonanten gedurfd, en met “When I am laid in earth” schreef hij een van de mooiste aria’s uit de hele baroktijd.
Liefde voor Aeneas brengt Dido in verwarring
Purcell maakt in deze aria obsessief gebruik van een baroktechniek: om deze klaagaria van Dido te begeleiden, laat Purcell het basso ostinato (grondbas) motief maar liefst 21 keer herhalen.
We horen deze aria gezongen door de legendarische Janet Baker, die vooral naam maakte met oratoria en geselecteerde opera’s.
Ah! Belinda, I am prest with torment – Baker
Bij de heksen
De heksen willen weten hoe dit gaat gebeuren. De tovenares legt uit dat een geest in de gedaante van Mercurius aan Aeneas zal verschijnen, en hem zal aansporen Italië op te zoeken en uit te varen. Maar eerst willen ze een storm veroorzaken die Dido en Aeneas op de dag van de jacht uit het woud terug naar hun binnenplaats zal drijven. De Furies voeren een dans op om dit te vieren.
Dit stuk wordt ook wel “Echo Dance of the Furies” genoemd, omdat Purcell korte koorpassages steeds laat herhalen door een koor op de achtergrond als een echo. Een verrassend en charmant effect!
In onze diepe gewelfde cel – Gardiner
Dido neemt de wrede beslissing – de aria “Als ik in de aarde gelegd ben”
Dido wil alleen maar sterven. Opnieuw wendt ze zich tot Belinda, om vervolgens door haar eigen hand te sterven.
Deze aria is een van de grote aria’s uit de operaliteratuur, een lamento, een klassiek product van de barokopera. Het is een van de weinige barokke klaagzangen die de luisteraar werkelijk tot tranen toe kunnen beroeren.
Purcell schreef dit stuk enorm effectief. Hij begint met een neerwaarts chromatisch motief in de basbegeleiding dat overgaat in een diep triest ostinato en een steeds herhaald motief (in het Engels “ground bass” genoemd):
Aan het einde van het ostinato, begint Dido met haar klaagzang:
Deze melodie maakt indruk met vele grote effecten. Bijzonder indrukwekkend: in tegenstelling tot het neerwaartse ostinato van de begeleidende stem, streeft Dido’s melodie omhoog (van de g bij “wanneer” naar de e bij “nee”) met sprongen in toon (en daaropvolgende neerwaartse noten), wat Dido’s tweespalt zichtbaar maakt. Wat ook bijdraagt aan de sombere stemming is de prachtige appoggiatura (voorafschaduwing) op de eerste “laid” (een toegevoegde dissonantie, vreemd aan de melodie, die optreedt op het beklemtoonde deel van de maat en wordt opgelost op de volgende noot). Een ander mooi effect van de zangstem vinden we in bovenstaand notenvoorbeeld in de sombere tritonus op “Trouble”
In het tweede deel introduceert Purcell een ander element in de zangstem, “Remember me,” dat betoverend is door zijn eenvoud.
Met het laatste “Remember me,” laat Purcell de muziek naar troostende hoogten stijgen alvorens af te sluiten met “forget my fate,” dat ons meeneemt naar de diepte van de wanhoop.
Misschien wel de somberste en dus meest aangrijpende opname is van Janet Baker. Zij zingt de aria met een verstikte stem die pas in de laatste maten opengaat, wat een geweldig effect geeft.
When I am laid in earth – Baker
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!