De online operagids over DON GIOVANNI
Om het eindresultaat van de samenwerking tussen Da Ponte en Mozart te beschrijven, mogen superlatieven niet onvermeld blijven. “Wereldtheater op het niveau van Don Qujote en Hamlet” of “opera der opera’s” zijn attributen die telkens weer worden gehoord en gelezen.
OVERZICHT EN SNEL TOEGANG
Inhoud
Akte I (Verleiding Donna Anna, Verleiding Zerlina)
Akte II (Wraak, Stenen Gast)
Highlights
Madamina il catalogo e questo (Catalogus Aria)
Fin ch’han dal vino (Champagne aria)
Protegga il giusto cielo (Terzetto van de drie maskers)
ROLEN EN SYNOPSIS VAN DON GIOVANNI IN 4 MINUTEN
Première
Prag, 1787
Libretto
Lorenzo Da Ponte, gebaseerd op de roman El burlador de Sevilla van Diego Tello.
MAIN HOOFDROLLEN
Don Giovanni, jonge en losbandige edelman (Bas) - Leporello, dienaar van Don Giovanni (Bas) - Commandant, Lid van een ridderorde (Bas) - Donna Anna, Dochter van de Commandant (Sopraan) - Don Ottavio, Verloofde van Donna Anna (Tenor) - Donna Elvira, Edele dame uit Burgos (Sopraan) - Zerlina, Boerin(Sopraan) - Masetto, Bruidegom van Zerlina (Bas)
Opname-aanbeveling
EMI, Eberhard Wächter, Giuseppe Taddei, Joan Sutherland, Elisabeth Schwarzkopf, Piero Cappuccilli, Luigi Alva en Gottlob Frick onder leiding van Carlo Maria Giulini en het Philharmonia Koor en Orkest
NAAR DE BIOGRAFIE VAN MOZART
COMMENTAAR
Da Ponte’s libretto
Na het overweldigende succes van zijn “Le nozze di Figaro” in Praag, wilde Mozart een vervolgwerk schrijven voor de Tsjechische hoofdstad. Hij vroeg da Ponte om een voorstel voor een thema. Da Ponte stelde de stof van Don Juan voor. Mozart was enthousiast en da Ponte ging aan de slag. Omdat de 18e eeuw het auteursrecht niet kende, maakte Da Ponte ruimhartig gebruik van bestaande werken. Dit waren voornamelijk “El burlador de Sevilla” van Tello (het model voor alle latere Don Juan plots) en “De stenen gast” van Bertati.
De filosoof Soren Kierkegaard was een fervent bewonderaar van deze opera. Hij gaf er uitvoerig commentaar op en vatte de betekenis van het werk samen in de volgende woorden: “Met zijn Don Juan voegt Mozart zich bij de kleine onsterfelijke groep van mannen wier namen, wier werken de tijd niet zal vergeten, zoals de eeuwigheid hen herdenkt.” Het merendeel van de lauweren komt toe aan Mozart. De muziek weerspiegelt het drama van het werk op de meest geslaagde wijze en elk stuk uit de opera lijkt te zijn volbracht. Hoewel aan Dal Ponte een goede tekst wordt toegekend, blijft hij duidelijk achter bij Figaro wat de persoonlijkheid van de personages betreft.
Tragedie of komedie?
Vrijwel geen enkele opera biedt zoveel ruimte voor discussies en analyses. Zo heeft de vraag of het een tragedie of een komedie is vele deskundigen in de pen doen klimmen. Da Ponte noemde het een “dramma giocoso” (dus een mengeling) en Mozart noemde het een “opera buffa” in zijn persoonlijke lijst van opera’s. In feite komen we drie klassieke personages van de opera buffa tegen (Giovanni, Leporello, Zerlina) maar ook drie personages van de opera seria (Octavio, Donna Anna, Commendatore).
Casanova en Da Ponte
Naast de literaire figuur van Don Juan bestond er ten tijde van de compositie van Don Giovanni ook een legendarische vrouwenverleider: Giacomo Casanova. Op het moment van de compositie was hij al meer dan 60 jaar oud en gepensioneerd. Hij was bevriend met da Ponte. Casanova bezocht Da Ponte en Mozart tijdens de voorbereidingen van de opera in Praag en was aanwezig bij de eerste opvoering. Blijkbaar gaf hij advies over het libretto, maar het is onduidelijk of Da Ponte daar rekening mee heeft gehouden.
Klasseonderscheid
Klasse-onderscheid is een belangrijk onderwerp in deze opera. In de opera’s van Mozart vindt men het tussen de regels door. Bijvoorbeeld dat de toneelaanwezigheid van Leporello’s rol dezelfde is als die van zijn aristocratische meester en dat beiden dezelfde stemfach hebben. Dit was revolutionair in het hoofse Wenen en ging alle normen te buiten.
Uiteindelijk loopt alles goed af, maar iedereen is getekend door wat er gebeurd is. Donna Anna vraagt haar verloofde Don Ottavio om haar nog een jaar te geven om erover na te denken. Leporello moet een nieuwe heer zoeken en Donna Elvira gaat naar het klooster. Alleen Zerlina en Masetto, de mensen uit de lagere klasse zijn gelukkig samen. De edelen – we staan aan de vooravond van de Franse Revolutie – zijn de verliezers.
De stenen gast
Kort nadat Mozart van Praag de opdracht had gekregen Don Giovanni te componeren, voltrok zich de catastrofe van de dood van zijn vader. Mozart was geschokt. Daaruit kristalliseerde zich de gedachte dat Mozart zijn vader en super-vader in de steengast vereeuwigde. In feite heeft Mozart zich nooit uitgelaten over de biografische achtergrond van deze figuur, en dus blijft deze these speculatie.
DON GIOVANNI Acte I
De Ouverture – een briljant orkeststuk
De opera begint met noodlottige akkoorden. Met d mineur kiest Mozart voor het begin van de ouverture een toonaard die hij reserveert voor de meest tragische momenten, zoals zijn Requiem. In feite vinden we deze akkoorden terug tegen het einde van de opera, op het dramatische hoogtepunt wanneer de stenen gast Don Giovanni gaat zien. Na ongeveer 2 minuten verandert de muziek in D majeur en horen we een schitterende, feestelijke muziek.
Blijkbaar schreef Mozart de ouverture de avond voor de première. Aangenomen moet worden dat Mozart het werk al in zijn hoofd had en dat de nachtelijke transcriptie slechts de laatste stap was. De partituur werd overdag koortsachtig aangevuld door de kopiisten voor het orkest. Het begin van de opera moest worden uitgesteld van 19.00 uur tot 19.45 uur omdat nog niet alle musici hun kopij hadden ! De ouverture kon dus niet worden ingestudeerd. Mozart schijnt heel tevreden geweest te zijn over de uitvoering: “Er vielen veel noten onder het tapijt, maar over het geheel genomen ging de ouverture best goed! Het gejuich van het publiek was luid
Overture
De aria “Notte e giorno faticar” – Klasseonderscheid een hot topic
Synopsis: Leporello wacht voor een huis op Don Giovanni. Hij baalt ervan dat hij weer een hele nacht moet opblijven. Zijn meester is weer eens in de slaapkamer van een vrouw en Leporello moet op de uitkijk staan. Don Giovanni verschijnt in de armen van Donna Anna, die hem niet wil laten gaan. Ze wil zijn naam weten. Het lawaai wekt de commendatore, de vader van Donna Anna. Hij herkent de situatie en gaat de verleider met het zwaard achterna. In een duel steekt Don Giovanni de commendatore neer.
Leporello is een buffofiguur, een man van het volk. Mozart schreef een eenvoudige en effectieve aria voor hem: Elke lettergreep heeft een toon als een volksliedje, behalve in “Voglio far il gentiluomo” (Ik wil de aristocraat mimespelen) wordt de muziek lang en ritmisch.
Leporello’s aria van zijn eerste optreden is betoverend. De tekst “notte e giorno faticar” (dag en nacht zwoegen) is spreekwoordelijk geworden.
Plotseling verschijnt Don Giovanni met Donna Anna. Interessant is dat we in de hele opera niet te weten komen wat er precies in de slaapkamer is gebeurd – is er “iets” gebeurd? Zo ja, was het met wederzijds goedvinden? En de tragedie gebeurt, Don Giovanni steekt de commandant neer die zich naar de scène heeft gehaast. Op dit moment wordt het spel van de liefde een spel van leven en dood.
Deze 3 scènes spelen zich af in slechts 5 minuten. Een werkelijk adembenemend begin! We horen deze scène in een Met-productie met Feruccio Furlanetto (Leporello), Bryn Terfel (Don Giovanni) en Renee Fleming (Donna Anna).
Notte e giorno faticar – Furlanetto / Fleming / Terfel
Donna Anna en Don Ottavio – een vreemd koppel
Synopsis: Don Giovanni en Leoporello vertrekken, Donna Anna en haar verloofde Don Ottavio verschijnen. Verschrikt vinden ze hun vader dood op de grond. Donna Anna wil dat Don Ottavio haar vader wreekt, Don Ottavio belooft haar dat.
Don Ottavio is de enige tenorrol in deze opera. We zijn het gewend, dat de tenor de held is in een opera. Hier is de tenor een arme jongen en de typische loser: zijn relatie met Donna Anna is gedurende de hele opera gecompliceerd, bij de dood van de commandant komt hij te laat en hij moet voortdurend aria’s zingen in plaats van iets te doen. Gedurende de hele opera leidt Donna Anna hem rond als een dansende beer en vertelt hem wat hij wel en niet moet doen.
Fuggi, crudele, fuggi – Fleming / Groves
Don Giovanni loopt onvrijwillig een oude verovering tegen het lijf – Donna Elvira
Synopsis: Leporello en Don Giovanni zijn onderweg in Sevilla. Leporello beschuldigt Don Giovanni ervan het leven van een schurk te leiden. Don Giovanni maakt hem het gras voor de voeten weg, want de volgende verovering staat voor de deur. Zijn feilloze gevoel zegt hem dat er een vrouw in de buurt is. Donna Elvira verschijnt daadwerkelijk. Zij is een vrouw uit Burgos die door Don Giovanni is verleid en verlaten en naar hem op zoek is.
Donna Elvira is een zelfbewuste vrouw van adellijke afkomst. Mozart heeft deze aria zeer kleurrijk getoonzet, met wisselende instrumenten die de muzikale motieven doorgeven. Alles stroomt in deze aria en de loopjes, wat een gelijkmatigheid van de stem van de zangeres vereist.
Elisabeth Schwarzkopf was een van de grote Elvira’s uit de opnamegeschiedenis. Haar vertolking van “Ah chi mi dice mai” is aangrijpend, intens en toch rond.
Ah chi mi dice mai – Schwarzkopf
Cecilia Bartoli zingt een geagiteerde en strijdlustige Donna Elvira, met gebalde vuisten zweert ze wraak…
Ah chi mi dice mai – Bartoli
Leporello’s beroemde catalogusaria – Madamino, il catalogo è questo
Synopsis: Don Giovanni herkent haar niet en spreekt de mooie aan. Zij herkent hem wel. Na de jaloerse scène verlaat Don Giovanni de onfortuinlijke en Leporello raadt haar aan Don Giovanni te vergeten, want zij zal niet zijn eerste noch zijn laatste verovering zijn. Met plezier vertelt hij haar dat Don Giovanni al meer dan 2000 minnaars heeft gehad en hij legt Don Giovanni’s veroveringstechniek in detail uit.
Begeleid door giechelende fluiten begint hij voor te lezen uit de catalogus. Om die reden draagt de aria de titel “Catalogus-Arie”.
In Italië, zeshonderdveertig;
In Duitsland, tweehonderd éénendertig;
Honderd in Frankrijk; in Turkije, eenennegentig;
Maar in Spanje al duizend en drie.
Leporello bewaart de grootste schaamteloosheid voor het einde van deze aria.
Zo lang als zij een rok draagt
Je weet wat hij doet
Hij zingt 4 keer provocerend langzaam “quell’ che fa” (wat hij doet) en prikt in de wonde van de arme Elvira:. Mozart en Da Ponte bewijzen ware zwarte humor.
Een geweldige vertolking door Feruccio Furlanetto en acteerwerk van Donna Elvira en Don Giovanni in deze Metropolitan Opera opname. De gezichtsuitdrukking alleen al is een genot.
Madamina, il catalogo è questo – Furlanetto
Een opname van Giuseppe Taddei, misschien wel de bekendste van alle Leporellos. Hier in de legendarische Giulini opname uit de vijftiger jaren.
Madamina, il catalogo è questo – Taddei
Synopsis: Donna Elvira ziet de hopeloosheid in en zweert wraak. Ondertussen is Don Giovanni alweer bezig met de volgende verovering. Hij ontmoet een bruiloftsfeest en ziet een mooie bruid. Hij spreekt het bruidspaar aan. Hij bedenkt snel een list. Hij geeft Leporello de opdracht het gezelschap nobel te vermaken, waarbij hij de bruid Zerlina ongehaast kan verleiden. Haar toekomstige echtgenoot Masetto ruikt de rat. Maar Zerlina verzekert hem dat hij niet bang hoeft te zijn. Masetto is ontdaan maar buigt voor het lot.
Aangezien Ponte’s verzen in dit stuk allemaal eindigen “in tronco” (d.w.z. met een beklemtoonde klinker), is dit een stilistisch middel om de turbulentie van Massetto met scherpe zang te illustreren.
Uit de beroemde Giulini opname horen we de aria van Piero Cappuccili’s Masetto.
Ho capito – Cappuccili
Het beroemde liefdesduet la ci darem la mano
Synopsis: Zerlina en Don Giovanni zijn alleen. Don Giovanni legt Zerlina uit dat het jammer zou zijn als ze zich aan een boerenpummel zou geven en belooft haar een huwelijk en een leven samen in zijn kasteel. Zerlina vermoedt een list, maar doet uiteindelijk toch mee, en ze gaan naar het kasteel.
In deze scène zien we voor het eerst Don Giovanni’s kunst van het verleiden. Deze bestaat uit een verleidelijke, loom gezongen melodie. Bovendien liegt hij tegen haar over huwelijk en rijkdom. Wat psychologisch interessant is, is dat Don Giovanni zich muzikaal aanpast aan het boerenmilieu en Mozart een eenvoudige, allesbehalve aristocratische melodie componeerde. Zerlina is verscheurd en zingt “vorrei e non vorrei” (ik wil wel en ik wil niet), maar Mozart laat ons met zijn muziek zien dat zij zich graag laat verleiden door haar sprookjesprins Don Giovanni, want hij laat haar muzikaal alles herhalen wat Don Giovanni voor haar zingt, tot ze uiteindelijk samen de melodie zingen.
Eberhard Wächter was de Don Giovanni van de Giulini opname. Hij boeit met een ongelooflijk verleidelijke vertolking.
La ci darem la mano – Wächter / Sciutti
Uit de legendarische Furtwängler-opname van de Salzburger Festspiele in 1953 horen we Cesare Siepi in de rol van zijn leven.
La ci darem la mano – Siepi / Berger
En tot slot een mooie versie met Hvorostovsky en Renee Fleming.
La ci darem la mano – Hvorostovsky / Fleming
Synopsis: Donna Elvira heeft het tafereel gadegeslagen en waarschuwt Zerlina voor Don Giovanni. Hij beweert dat de dame slechts een jaloerse vrouw is. Elvira smeekt Zerlina te vluchten.
Dit korte stukje is wat vreemd omdat het gecomponeerd is in een verouderde barokstijl (een gestippeld ritme in driekwartsmaat dat doet denken aan een Franse dans).
Ah fuggi, il traditor – Schwarzkopf
Synopsis: Donna Elvira neemt Zerlina bij de arm en ze gaan ervandoor. Donna Anna en Don Ottavio verschijnen. De twee zijn op zoek naar de onbekende moordenaar en vragen Don Giovanni om hulp. Donna Elvira komt tussenbeide en vertelt over Don Giovanni’s machinaties.
Non ti fidar (Kwartet)
Donna Anna en Don Ottavio zweren wraak
Synopsis: Als Donna Anna en Don Ottavio alleen zijn, vertelt Anna hem over de nacht waarin ze dacht dat het Ottavio was die haar in de slaapkamer bezocht. Het dringt tot hen door dat Don Giovanni de moordenaar van de commandant is. Donna Anna eist opnieuw dat Don Ottavio wraak neemt.
Deze aria toont een Donna Anna met een sterk innerlijk vuur. De aria is moeilijker dan hij op het eerste gezicht lijkt. De vele repeterende motieven moeten slim worden vormgegeven, zodat deze aria niet monotoon overkomt op de luisteraar.
U hoort de 23-jarige Joan Sutherland in deze opname uit 1959.
Or sai chi l’onore – Sutherland
Synopsis: Don Ottavio zweert wraak
Deze aria is spaarzaam georkestreerd en heeft een hoge toonhoogte. Het is een lyrisch rustpunt en moet in mooi legato gezongen worden.
We horen deze aria door 2 beroemde tenoren van Mozart. We beginnen met Fritz Wunderlich.
Dalla sua pace – Wunderlich
In de tweede opname horen we Léopold Simoneau bijna verloren in mijmeringen, die de luisteraar in vervoering brengt.
Dalla sua pace – Simoneau
Don Giovanni’s beroemde champagne aria
Synopsis: Don Giovanni keert terug naar het kasteel. Leporello vertelt hem dat Elvira het hele bruiloftsfeest over Don Giovanni heeft ingelicht. Leporello is er vervolgens in geslaagd Elvira weg te lokken uit het kasteel. Don Giovanni prijst Leporello en verheugt zich op de veroveringen van de avond.
Don Giovanni’s champagne-aria is een uitbundig stuk waarin hij Leporello koortsachtig en in adembenemend tempo instructies geeft voor de avond. Leporello moet een feest organiseren met muziek en dans en ervoor zorgen dat iedereen dronken is, zodat Don Giovanni zijn favoriete bezigheid kan beoefenen. Tegen de volgende dag moeten er 12 nieuwe veroveringen op de lijst staan. Don Giovanni is een moordenaar en een verleider, maar hij heeft ook een grote levenslust, die Mozart op onnavolgbare wijze heeft gecomponeerd met de voorwaartse puls van de muziek en de snelle noten. Bij het beluisteren van de aria is het voor ons niet mogelijk hem te verafschuwen.
Eerst horen we Cesare Siepi. Zijn champagne aria is briljant.
Fin ch’a dal vino – Siepi
Vervolgens horen we een vocaal perfecte Samuel Ramey. Het is verbazingwekkend hoe zeker de Noord-Amerikaan deze taalkundig moeilijke aria lyrisch en muzikaal beheerst. Wat we wat minder voelen, zijn de duivelse en manische aspecten van Don Giovanni.
Fin ch’a dal vino – Ramey
Enzo Pinza was een beroemde Don Giovanni uit de jaren dertig. Je hoort een heel ronde interpretatie, iets minder vurig en meer aristocratisch. Hij besluit de aria met een spottende lach.
Fin ch’a dal vino – Pinza
Klik op deze link voor meer informatie en YouTube Video’s van de aria “FIN CH’A DAL VINO “.
Zerlina zachte zepen Masetto – batti, batto bel Masetto
Synopsis: Masetto maakt van Zerlina een scène in de tuin van Don Giovanni’s kasteel. Zerlina zweert haar trouw aan hem.
Dit stuk is een van Mozarts magische liefdesliederen. Zelfs als Zerlina in deze aria haar masetto om haar vinger windt, en Mozart plagerige momenten met trillers heeft gecomponeerd, is het nog steeds een prachtige liefdesaria. Speciale vermelding verdient Mozarts prachtige idee van de solocello, die tijdens deze aria teder rond de stem van Zerlina speelt.
We horen Lucia Popp de aria zingen met een warme en heldere stem.
Batti, batti o bel Masetto – Popp
Cecilia Bartoli zingt de aria van Zerlina met veel mellifluïditeit en urgentie.
Batti, batti o bel Masetto – Bartoli
De finale van de eerste akte – In het kasteel van Don Giovanni
Synopsis: Masetto is gekalmeerd, maar zijn achterdocht blijft. Als hij Don Giovanni ziet, verstopt hij zich. Don Giovanni verschijnt en nodigt het gezelschap uit in de danszaal om alleen te zijn met Zerlina.
Su svegliate, da bravi – Wächter
De grote terzetto van de drie maskers
Synopsis: Hij pakt haar hand en Masetto komt uit zijn schuilplaats. Giovanni, die snel is, beweert dat hij haar alleen maar naar haar bruidegom wilde leiden. Ottavio, Anna en Elvira zijn intussen gemaskerd in het kasteel van de graaf verschenen. Leporello, die hen niet herkent, nodigt hen uit in de danszaal.
We komen bij een geweldig stuk. Het terzetto van de drie achtervolgers is bekend onder de naam “terzetto van de drie maskers”. Het is een prachtig en subliem lyrisch stuk waarin de drie de hemel om hulp vragen. De orkestbegeleiding van de drie stemmen bestaat alleen uit blaasinstrumenten. Don Ottavio vormt de basstem voor de intieme zang van de twee vrouwen.
We horen eerst het terzetto van de drie maskers uit de Salzburgse uitvoering van 1953.
Protegga il giusto Cor – Dermota / Grümmer / Della Casa
In de tweede versie hoort u de droomcast Elisabeth Schwarzkopf, Joan Sutherland en Luigi Alva van de Giulini opname.
Protegga il giusto Cor – Schwarzkopf / Sutherland / Luigi Alva
De dans- en verleidingsscène
Synopsis: Don Giovanni begroet zijn gasten in de felverlichte balzaal. Het feest begint met een dans. Leporello slaagt erin Masetto af te leiden, en Don Giovanni ontvoert Zerlina naar de slaapkamer. Plotseling wordt er geschreeuw van angst gehoord. Ottavio en Masetto snellen toe om te helpen. Don Giovanni komt naar buiten en grijpt Leporello bij de kraag. Hij beschuldigt hem ervan opdringerig te zijn geweest tegen Zerlina. Het hele gezelschap is in rep en roer. Ze geloven Don Giovanni met geen woord en voorspellen hem een onfortuinlijk lot.
Dit is de beroemde dansscène. Een orkest staat op het toneel en Mozart laat 3 dansen tegelijk spelen in drie verschillende tijden. Het eerste orkest speelt een menuet in 3/4 maat (voor het aristocratische trio), het tweede een dans in 2/4 maat (voor Don Giovanni en Zerlina) en het derde in 3/8 maat (voor de boeren).
De rest van de scène verzinkt in het tumult van de verleidingsscène en de daaropvolgende maskerade van Don Giovanni.
Finale akte I
DON GIOVANNI Acte II
Het grote trio “Ah taci ingiusto core”
Synopsis: Leporello en Don Giovanni staan voor een herberg. Leporello wil Don Giovanni voorgoed verlaten, de situatie wordt hem te heet onder de voeten. Don Giovanni slaagt erin Leporello te kalmeren met een paar dubloenen. Zijn filosofie is: “Het is allemaal uit liefde. Trouw zijn aan de ene is wreed zijn voor de andere”. Het is al avond en Don Giovanni’s volgende geplande verovering is Donna Elvira’s dienstmeisje. Eerst moet Donna Elvira uit het huis gelokt worden. Als zij op het balkon verschijnt, trekt Leporello de kleren van Don Giovanni aan en imiteert de berouwvolle Don Giovanni. Leporello beweegt zijn lippen op het lied van de verborgen Don Giovanni.
Een onweerstaanbaar trio komt tevoorschijn uit de balkonscène van Elvira. Terwijl Leporello Don Giovanni op komische wijze imiteert, voltrekt zich een prachtig duet van de twee vermeende geliefden met de tussenwerpingen van Leporello.
We zien deze scène (vanaf 3.00) in de vertolking van Lisa della Casa, Cesare Siepi en Otto Edelmann. Prachtig gezongen en de moeite waard om te zien hoe Siepi en Edelmann in deze scène de draak steken.
Ah taci ingiusto core – della Casa / Siepi / Edelmann
De beroemde mandolineserenade “Deh vieni alla finestra”
Synopsis: Het plan werkt en Donna Elvira strijkt neer bij Leporello alias Don Giovanni. Don Giovanni verstopt zich en jaagt de twee, vermomd als struikrovers, de stuipen op het lijf. Leporello vlucht met Donna Elvira. De weg is vrij voor Don Giovanni, die het dienstmeisje een serenade brengt.
Deze serenade voor Elvira’s dienstmeisje is een romantisch stuk. De klanken van de begeleidende mandoline geven het stuk een onmiskenbare noot. Het wordt gezongen in de avondstilte met gedempt volume, zodat het niet door de buren wordt gehoord.
Da Ponte smeedde dit stuk meesterlijk in verzen. Het zijn lange romantische verzen die eindigen in een zwakke klemtoon, wat de taal iets zachts en golvends geeft. Da Ponte heeft de woorden zo teder gemaakt dat de grens naar komedie bijna overschreden wordt:
Tu ch’ai la bocca dolce piu che la miele,
tu che il zucchero porti in mezzo al coreJe lippen zijn zoeter dan honing
Jij draagt suiker in je hart
We horen deze serenade eerst van Cesare Siepi en daarna van Dmitri Hvorostovsky.
Deh vieni alla finestra – Siepi
Deh vieni alla finestra – Dmitri Hvorostovsky
Zerlina’s magische liefdesaria “Vedrai carino”
Synopsis: Maar hij wordt onderbroken door Masetto, die met gewapende boeren de straten afzoekt naar Don Giovanni. Don Giovanni, gekleed in de kleren van zijn knecht, stapt naar buiten en doet zich voor als een leporello. Hij stuurt de gewapende boeren op het spoor van Leporellos en Don Elviras en houdt Masetto bij zich, die hij vervolgens flink in elkaar slaat. Hij wordt gevonden door Zerlina, die hem liefdevol behandelt.
Opnieuw schenkt Mozart Zerlina een magisch liefdeslied en Zerlina windt haar naïeve verloofde om haar vinger. Mozart heeft de mooiste aria’s gereserveerd voor de vrouwenstemmen. Bijna moederlijk, geeft ze troost aan Masetto. Zerlina zingt een melodie met even noten in een eenvoudige 3/8 maat, die zonder grote sprongen is gecomponeerd. Samen met de tedere trillers van het orkest heeft dit een kalmerend, bijna troostend effect op de mishandelde Masetto. In het tweede deel horen we de pulsatie van haar hart in het orkest. Dit prachtige stuk eindigt met een teder orkestcoda en het kloppend hart.
We horen Lucia Popp in een intieme vertolking. Onvergelijkbaar hoe zij de opwaartse beweging van “non lo sa far” op 1:04 zingt. Onvermijdelijk doet deze aria denken aan de Susanna van de Figaro van de aria “Deh vieni”, Susanna en Zerlina zijn zusters in de geest.
Vedrai carino – Popp
In de tweede opname horen we Cecilia Bartoli, voor één keer teder, bijna onschuldig. Het tweede deel is bovennatuurlijk. Hoe kan Masetto niet zwak worden bij dit bonzende hart en smachtende vrouwtje?
Vedrai carino – Bartoli
Het sextet
Synopsis: Leporello en Donna Elvira zijn op een binnenplaats aangekomen. Leporello weet niet meer wat hij moet doen en verdwijnt. Dan komen Ottavio en Donna Anna opdagen. Even later ook Masetto en Zerlina. Zij vinden Leporello. Don Ottavio en Masetto willen de vermeende Don Giovanni doden, maar tot hun verbijstering verdedigt Donna Elvira hem.
Deze scène ontwikkelt zich tot een groot sextet waarin Mozart vocale groepen vormt, waarvan sommige bijna koorachtig zijn. Het sextet begint in de volgende video op ongeveer 3:30.
Sola sola in buio loco (Sextet) – Furtwängler e.a.
Don Ottavios grote aria “il mio tesoro intanto”
Synopsis: Om zijn huid te redden laat Leporello zijn gezicht zien. Hij kan zich eruit praten, en de verwarde wrekers laten hem gaan. Don Ottavio gelooft nu dat hij genoeg bewijs heeft om wraak te nemen.
Don Ottavio voelt twee belangrijke emoties. Aan de ene kant de plicht tot wraak en aan de andere kant de liefde voor Donna Anna. Deze gevoelens moeten met aristocratische waardigheid gezongen worden. De aria begint met een warm expressief liefdesthema, dolce e espressivo, begeleid door een prachtig motief van strijkers.
Voor velen was Mc Cormack’s interpretatie de gouden standaard van deze aria. Kesting rekent deze tot de grootste opnamen in het algemeen: “Als je bijvoorbeeld wilt begrijpen dat een veilig gecentreerde afgeronde F’ in een tenorstem belangrijker is dan een klinkende C”, luister dan naar Mc Cormack’s aanhoudende noten, aangeslagen met de resonantie van een bel. Mc Cormack overtreft alle andere zangers in deze aria.”
Il mio tesoro – Mc Cormack
Richard Tauber was onbetwist een van de grote tenoren van de vorige eeuw. Zijn prachtige middenregister en zijn immens muzikale frasering waren onvergelijkbaar. Een ander handelsmerk van Tauber waren de ongelooflijk lange frasen, die Tauber fenomenaal op zijn adem kon zingen en vasthouden. U hoort alleen de “cercar” (1:00) of “tornar” (1:47) op de volgende opname.
Il mio tesoro – Tauber
We horen een prachtig lyrische vertolking door Luigi Alva, de Don Ottavio van de beroemde Giulini opname. Indrukwekkend zijn de oneindig lange coloratuurpassages met prachtige ritardandi.
Il mio tesoro – Alva
Klik op deze link voor meer informatie en voor YouTube-video’s van de aria “IL MIO TESORO INTANTO”.
Elvira is nog steeds verliefd op Don Giovanni
Synopsis: Donna Elvira is wanhopig, maar diep in haar hart moet ze toegeven dat ze medelijden voelt met Don Giovanni, vanwege het lot dat voor hem opbloeit.
In de taal van vandaag gesproken, is Donna Elvira een geëmancipeerde vrouw. Ze vecht voor haar liefde. Ze is intelligent en heeft een scherpe tong.
Deze aria werd oorspronkelijk gezongen na de register aria. Maar omdat 2 statische aria’s na elkaar te veel van het goede zijn voor een drama, wordt ze meestal hier gezongen. Het is zeer kleurrijk op muziek gezet met afwisselende instrumenten die het thema doorgeven. Alles vloeit in deze aria en de loopjes van de zangeres moeten heel gelijkmatig zijn.
Elisabeth Schwarzkopf was een van de grote Elvira’s uit de opnamegeschiedenis. Haar vertolking van “Ah chi mi dice mai” is aangrijpend en intens en toch vocaal.
Mi tradi quell’alma ingrata – Schwarzkopf
De scène op het kerkhof: de verschijning van de steen commendatore
Synopsis: Ondertussen ontmoeten Leporello en zijn meester elkaar weer bij de muur van het kerkhof. Plotseling horen ze de stem van de dode commandant. Don Giovanni vermoedt dat iemand een truc met hen uithaalt. Daar zie je het standbeeld van de commandant. Leporello leest de inscriptie: “Hier wacht ik op de wraak van de hemel op een verachtelijke moordenaar”. Leporello wordt door angsten overmand. Voor de grap nodigt Don Giovanni de commendatore uit voor het diner en het standbeeld knikt. Don Giovanni voelt zich plotseling onzeker.
In de kerkhofscène ontmoeten we de stenen commendatore voor het eerst. Met het inzetten van de trombones gebruikt Mozart een muzikaal middel dat hij zelden gebruikt (bijv. in de bovennatuurlijke fenomenen als Idomeneo). U hoort ze in de volgende scène vanaf 2:15
O statua gentilissima – Siepi / Edelmann
Donna Anna’s aria “Non mi dir”
Synopsis: Don Ottavio wil zo snel mogelijk met Anna trouwen. Maar Donna Anna vraagt hem om een rouwperiode te respecteren vanwege haar vader.
Vanuit dramatisch oogpunt is deze aria enigszins overbodig, maar hij is gewoon geweldig. Het orkest begint met een bovennatuurlijk thema dat door Donna Anna wordt herhaald. De aria krijgt dan een bijna kerkelijk, gebedsachtig karakter en een chromatische opeenvolging van noten beschrijft pijn en verdriet, totdat het thema van het begin wordt herhaald. Het tweede deel is in de vorm van een ontroerend allegretto met prachtige coloraturen.
Geniet van de hemels mooie zang van Lucia Popp,
Non mi dir – Popp
en prachtig lyrisch door Elisabeth Schwarzkopf.
Non mi dir – Schwarzkopf
Don Giovanni’s laatste maaltijd
Synopsis: Don Giovanni is in het kasteel en eet met een barbaarse eetlust, bediend door Leporello en vermaakt door een groep muzikanten. Donna Elvira verschijnt. Een laatste keer probeert ze Don Giovanni over te halen zijn leven te beteren. Don Giovanni jaagt haar spottend weg.
Don Giovanni maakt zich geen zorgen. Is hij vergeten dat hij de commandant voor het diner heeft uitgenodigd? Het orkest speelt vrolijk muziek uit Mozarts tijd. Mozart speelt ook een stuk uit Le nozze di figaro (Non piu andrai). Als Leporello dit hoort, zegt hij “Questa poi la conosco pur troppo” (helaas ken ik dit). Het is een insidersgrap van da Ponte, want de Leporello van de première was de Figaro van de première van Le nozze di figaro.
Gia la mensa è preparata – Ramey / Furlanetto
Het bezoek van de stenen gast en de dood van Don Giovanni
Synopsis: Als Donna Elvira het kasteel verlaat, horen we haar schreeuwen. Ze klopt op de deur. Leporello is bang. De stenen gast staat voor de deur. De commendatore is gekomen om met hem te dineren. Giovanni nodigt hem aan tafel uit. Maar de commendatore wil dat hij met hem meekomt. Don Giovanni wil geen lafaard zijn en stemt toe. De commandant eist zijn hand en als Don Giovanni die uitsteekt, grijpt de commandant hem met ijzige kracht. De stenen commendatore vraagt hem berouw te tonen, maar Don Giovanni noemt hem slechts een dwaze oude man. Don Giovanni sterft vervolgens en wordt door ondergrondse furiën de afgrond in getrokken.
Don Giovanni’s karakter komt duidelijk naar voren in deze dramatische scène. Hij is geen lafaard. Ondanks de dramatische en spookachtige sfeer die Mozart zo briljant heeft neergezet en de verschijning van de stenen gast, blijft Don Giovanni standvastig in zijn principes.
Voor de laatste keer horen we Cesare Siepi, de “basso cantante” met zijn zwartfluwelen diepte en baritonale basstem.
Don Giovanni, a cenar teco m’invitasti – Siepi / Ernster
Synopsis: En nu komt iedereen naar het kasteel en Leporello vertelt wat er is gebeurd. Iedereen is blij met de wraak van de stenen gast. Ze maken allemaal nieuwe plannen. Leporello wil op zoek naar een nieuwe heer, Donna Anna en Ottavio willen trouwen en Donna Elvira wil in het klooster. Iedereen zingt de moraal van het verhaal: Dit is het lot van onverlaten.
Ah, dove il perfido – Muti
Milos Forman’s Mozart
Tot slot horen we de Commendatore scène uit Forman’s Mozart film. Forman’s hypothese was dat de stenen gast niemand minder was dan Leopold’s vader, de metgezel van zijn leven. Hij stierf 6 maanden voor de première van Don Giovanni.
Mozart – Forman
Opname-aanbeveling
EMI met Eberhard Wächter, Giuseppe Taddei, Joan Sutherland, Elisabeth Schwarzkopf, Piero Cappuccilli, Luigi Alva en Gottlob Frick onder leiding van Carlo Maria Giulini en het Koor en Orkest van het Philharmonia Orkest.
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids voor DON GIOVANNI van Wolfgang Amadeus Mozart
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!