RHEINGOLD door Richard Wagner – de opera gids en synopsis

Online operagids en synopsis bij Wagners RHEINGOLD

Met “Rheingold” verbeeldt Wagner met meesterlijke muzikale middelen de werelden van de Rijndochters en de goden, de onderwereld van de Nibelungs en het kasteel Valhalla. Na een componistenblokkade van bijna zes jaar barstte de creativiteit van de 40-jarige los en componeerde hij deze kleurrijke wereld binnen zes maanden. Het is onvoorstelbaar dat het “Rheingold”, toen het 23 jaar later voor het eerst werd gehoord in het kader van een Ringuitvoering in Bayreuth, nog steeds overtuigde als een visionair werk.

 

 

 

Inhoud

Synopsis

Commentaar

Akte I (Rijn-scène)

Akte II (Scène Kasteel van de goden)

Akte III (Scène Nibelheim)

Akte IV (Vloekscène, Finale)

 

Highlights

Vorspiel

Weia, Waga Woga du Welle (Lied van de Rijndochters)

Tussenspel van de derde akte

Weiche Wotan Weiche

Abendlich strahlt der Sonne Auge

Rheingold! Rheingold! Reines Gold (Finale)

 

Opname-aanbeveling

Aanbeveling voor opname

 

 

 

Premiere

München, 1869

Libretto

Richard Wagner, gebaseerd op een grote verscheidenheid aan primaire bronnen. De belangrijkste zijn: Griekse mythologie, de Noordse Edda saga en Völsung saga, en het Duitse Nibelungenlied.

De hoofdrollen

Wellgunde, Flosshilde en Woglinde (mezzo-sopraan / alt / sopraan), zeemeerminnen en Rhinemaidens, bewakers van het Rheingold - Wotan, god en heerser over de wereld (bariton) - Fricka, godin van het huwelijk en vrouw van Wotan (mezzosopraan) - Freia, godin en bewaakster van de appels van de eeuwige jeugd, zus van Fricka (sopraan) - Donner en Froh, goden en broers van Fricka (bariton / tenor) - Erda, zieneres en moeder van de Norns (alt) - Loge, halfgod en assistent van Wotan (tenor) - Fasolt en Fafner, reuzen (bas / bas) - Alberich, Nibelunge (bariton) - Mime, Nibelunge en broer van Alberich (tenor).

Opname-aanbeveling

DECCA, George London, Kirsten Flagstadt, Set Svanholm, Eberhard Wächter en Gustav Neidlinger o.l.v. Georg Solti en de Wiener Philharmoniker.

 

 

 

 

 

Voorbereidende evenementen

 

Synopsis Rheingold

 

 

 

 

Première

München, 1869

Libretto

Richard Wagner, gebaseerd op een grote verscheidenheid aan primaire bronnen. De belangrijkste zijn: Griekse mythologie, de Noordse Edda saga en Völsung saga, en het Duitse Nibelungenlied..

HOOFDROLEN

Wellgunde, Flosshilde en Woglinde, zeemeerminnen en Rijndochters, hoeders van het Rijngoud - Wotan, god en heerser over de wereld - Fricka, godin van het huwelijk en vrouw van Wotan - Freia, godin en bewaakster van de appels van de eeuwige jeugd, zuster van Fricka - Donner en Froh, goden en broers van Fricka - Erda, zieneres en moeder van de Noren - Loge, halfgod en assistent van Wotan - Fasolt en Fafner, reuzen - Alberich, Nibelunge - Mime, Nibelunge en broer van Alberich

Opname aanbeveling

 

 

 

 

 

 

De Ring, een lang gepland werk

Wagner was ten tijde van de compositie van Lohengrin, aan het eind van de jaren 1840, al bezig met het plannen van een grootschalig werk. Hij overwoog verschillende materialen, waaronder “Jezus van Nazareth”. Uiteindelijk kwam het “Lied van de Nibelungs” het meest overeen met zijn ideeën en werd het een belangrijke literaire basis. Zoals altijd begon Wagner met het libretto. Interessant genoeg begon hij met “Siegfrieds Dood” (dat later de naam Götterdämmerung, Schemering der Goden kreeg). Hij schreef de tekst van achter naar voren, zodat de tekst voor de Rheingold 1853 de laatste was die werd geschreven. Wagner ging snel aan het componeren en hij schreef de opera in 1853/54, gedeeltelijk tijdens zijn verblijf in Italië.

Hij wilde het werk pas op de planken brengen als alle vier opera’s geschreven waren. Maar Ludwig de Tweede gaf tegen Wagner’s wil de opdracht tot de première in 1869 in München, zeven jaar voor de eerste opvoering van de Ring in Bayreuth.

 

 

Het eerste deel van de ring

In Rheingold, door Wagner de vooravond genoemd, worden de fundamentele conflicten van de tetralogie, met name de controverse over macht en liefde, gepresenteerd, die vervolgens leiden tot de strijd om de ring.

 

 

De interpretatie en veel meer informatie

In het totaalportret naar de ring presenteer ik de verschillende benaderingen van de interpretatie van het werk. Om ze te lezen, klik op de link hieronder. Bovendien vindt u daar nog veel meer informatie over geschiedenis, interpretaties, theorie van leidmotieven enz.

Link naar het Portret naar “De ring van de Nibelung”

 

Bronnen

Wagner stelde de geschiedenis van de ring samen uit een grote verscheidenheid aan originele bronnen. Te noemen zijn: Griekse mythologie, de Noorse Edda en Voelsung saga’s en het Duitse Nibelungenlied.

 

 

De taal – Wagners notenrijm

Wagner gebruikte in zijn teksten vaak het Noordse notenrijm, dat voor sommige luisteraars van zijn opera’s en de lezers van zijn teksten een bron van amusement is. Twee voorbeelden uit het lied van de Rhinemaidens in Rheingold

– Vagalaweia. Wallala weialaweia!

– Weia! Waga! Woge, du Welle, walle zur Wiege!

Wat was de reden voor deze vreemde poëzie, zelfs voor moedertaalsprekers? Wagner was een uitstekend componist van liederen. Hij was zich ervan bewust dat de Duitse taal met zijn vele medeklinkers niet de perfecte taal was voor liedteksten. Het meest storend waren de medeklinkers aan het eind van het woord. Het is dus duidelijk dat het notenrijm geen doel op zich was, maar een middel om met de Duitse taal om te gaan door de zinnen op een zangeresgerichte en zangeresvriendelijke manier te vullen met klinkers.

 

 

De leidmotieven houden het werk bijeen

De ring wordt niet langer gestructureerd door aria’s en duetten, de nummeropera maakt plaats voor het “Musikdrama”. Als belangrijk structureel element en houvast van de vier werken gebruikte Wagner leidmotieven die we in alle vier opera’s steeds weer tegenkomen. Elk belangrijk detail, of het nu personen of dingen zijn (bijvoorbeeld de camouflagehelm of het zwaard), heeft zijn muzikale formule. Wagner gebruikte deze techniek al in vroege werken, en in de Ring wordt het het belangrijkste compositorische principe. Ernst von Wolzogen, een leerling van Richard Wagner, werkte vóór de eerste opvoering van de Ring in 1876 een overzicht van de motieven uit en gaf ze namen (b.v. “Vloekmotief” of “Valhalla-motief”). Het aantal leidmotieven wordt geschat op ruim boven de honderd! De motieven (waarvan sommige slechts korte zinnen zijn) worden veranderd, met elkaar verweven, creëren weer nieuwe motieven en worden zo het stijlvormende element van de ring. Zij dienen de toehoorder als motieven om te onthouden, de gebeurtenissen op het toneel te becommentariëren en op verbanden te wijzen. Het is vergelijkbaar met de rol van de verteller, “die boven de hoofden van de personages met het publiek communiceert” (Holland, operaleider). Men spreekt ook van de semantisering van de muziek. Wagner tolereerde Wolzogen’s uitspraken maar waarschuwde tegen het reduceren van het werk tot de leidmotieven. Wagner zelf noemde ze “Errinerungsmotive” (Herinneringsmotieven). In deze operagids zullen wij ongeveer drie dozijn van de belangrijkste motieven afzonderlijk voorstellen (in de portretten van de respectievelijke werken).

 

 

De orkestratie

Wagners orkest kreeg met de Ring een enorme instrumentale omvang en gaat veel verder dan wat bijvoorbeeld voor Lohengrin nodig is. Wagner streefde echter niet naar volume, maar naar een differentiatie van klankkleuren om de expressiviteit en variatie van de motieven te maximaliseren.

Geschiedenis en eerste uitvoering

Richard Wagner had bijna zes compositorisch magere jaren achter de rug toen hij in 1853 “Rheingold” op muziek begon te zetten. Veel van de leidmotieven had hij echter al in die tijd ontwikkeld. Zijn gezondheid was niet goed, en tijdens een verblijf in La Spezia (Italië) zonk hij weg in een trance-achtige toestand, waarbij het leek alsof hij wegzonk in het water. Deze ervaring inspireerde hem tot het schrijven van de prelude van “Rheingold”. De dam was doorgebroken en hij begon het werk te componeren in Zürich. In 1854, nauwelijks een jaar na zijn verblijf in La Spezia, was de partituur klaar. Het werk lag nu 15 jaar in een la, omdat Wagner het alleen wilde uitvoeren als onderdeel van een complete Ring-voorstelling in een speciaal voor dat doel gebouwd theater. Ludwig II, de eigenaar van de opvoeringsrechten, wilde niet langer wachten en besloot in 1869 om de eerste opvoering in München aan te pakken. Wagner was ontzet en wilde de jonge koning van het plan afbrengen. Maar deze was vastbesloten zijn project uit te voeren. Vanuit het verre Tribschen stelde Wagner alles in het werk om de opvoering te saboteren, maar zonder het riante pensioen van de koning in gevaar te brengen, dat hem in Tribschen een comfortabel leven verzekerde. Toen de opvoering dreigde te mislukken door de problemen met de toneeltechniek, dreigde hij de koning de jonge Richter, die hij had aangesteld om te helpen bij het realiseren van de productie, te ontslaan. Maar Ludwig hield voet bij stuk, en met de hulp van de geniale toneeltechnicus Carl Brandt (die hem later in Bayreuth een handje hielp) werden de technische problemen overwonnen en werd de eerste opvoering (zonder Wagners aanwezigheid) op 22 september 1869 in het Nationale Theater van München een schitterend succes. Ludwig was woedend over Wagners intriges en overwoog zelfs zijn financiële steun aan de meester stop te zetten.

 

 

 

 

 

Voorbereidende evenementen

Synopsis: De wereld rustte in zijn oorspronkelijke staat. Ze was niet vertroebeld door enige overheersing. Ze rustte op de wereldas. De boom was de wortel van de heilige orde. In zijn schaduw borrelde een bron, die de wereld as voedde met zijn eeuwige wijsheid. In de grond, in een mistig graf sliep Erda. De wijste van alle mensen. Een onverschrokken God met de naam Wotan zocht macht. Hij kwam drinken uit de bron van wijsheid. Een van z’n ogen nam hij voor eeuwig als offer. Hij wilde de wijsheid die hij had vergaard gebruiken om een nieuwe wereldorde te scheppen. Door wetten en contracten, die naar zijn wil werden ontworpen. Van de wereldas brak Wotan een tak af. Daarna sneed hij een steel voor zijn speer Hij kerfde de contracten en wetten in runen in de speer. Wotan had zo de heerschappij over de wereld overgenomen. Om zijn macht te tonen en te consolideren, wilde Wotan een kasteel bouwen. Op advies van Loge gaf hij de reuzen Fafner en Fasolt opdracht het te bouwen. Als beloning beloofde Wotan hun de mooie godin Freia. De reuzen bouwden een godenburcht. Wotan noemde het Valhalla. De es viel en de bron droogde voor altijd op. Wotan liet het hout ophopen in boomstammen rond het kasteel. De vuurgod Loge zou ze aansteken als het einde van de goden naderde. De natuur was beschadigd, door Wotans woede tegen de es. Omdat Freia de goden eeuwige jeugd garandeerde, en dus onvervangbaar voor hen was, stuurde Wotan Loge de wereld in, om een andere manier te vinden om voor de reuzen te betalen.

 

 

De ouverture: de oorspronkelijke toestand

Wagner schreef het voorspel voor Rheingold al in 1853; 17 jaar later was het voor het eerst te horen in München. Het is onvoorstelbaar dat het stuk, toen het 23 jaar na de compositie voor het eerst in Bayreuth te horen was, nog werd beschouwd als visionaire muziek van de toekomst.

De prelude ontwikkelt zich vanuit een diep Es-groot akkoord. Acht contrabassen, een fagot en later de hoorns beginnen met een oermotief, het zogenaamde Genesis-motief. Het is de wereld in zijn oertoestand, de schepping uit het niets. We komen het zogenaamde Genesis leitmotiv tegen in deze prelude.

Muzikaal citaat: Genesis-motief

Na 2 minuten verandert het motief in een golvende melodie die de rivier de Rijn voorstelt die lui langs stroomt. Het is het Rijn-motief dat de wereld in zijn natuurlijke orde voorstelt.

Muzikaal citaat: Rijn-motief

Wagner maakt een unieke prelude van het Es-groot akkoord. Dit akkoord blijft 136 maten lang hangen en vormt de basis voor een gigantisch crescendo, dat de luisteraar op magische wijze binnenleidt in de onderwaterwereld van de Rijnzeemeerminnen.

Het is het ontwaken uit de diepte. Om de lage Eb te kunnen spelen, moeten de contrabassen de laagste snaar van hun instrument lager stemmen dan gebruikelijk. Meer en meer instrumenten stemmen in en drijven het akkoord in golven voor zich uit, totdat het gordijn het decor van de eerste akte onthult.

Vorspiel – Solti

 

Synopsis: Op de bodem van de Rijn. De Rijndochters Woglinde, Wellgunde en Flosshilde bewaken het Rijngoud. Het bevindt zich in het midden van een rif in de Rijn. De dwerg Alberich uit het volk van de Nibelungs verschijnt. Gefascineerd kijkt hij naar de zeemeerminnen, en probeert wellustig minstens één van hen te veroveren. De drie zeemeerminnen kijken hem nieuwsgierig aan, en al snel plagen ze de onhandige dwerg.

Weia, Waga Woga du Welle – Donath / Moser / Reynolds

 

 

Alberich ontdekt het Rijngoud

Synopsis: Alberich ontdekt een helder licht waardoor hij magisch wordt aangetrokken. Geloofwaardig vertellen de Rijndochters hem dat daar het Rijngoud schittert in de stralen van de opkomende zon.

De schoonheid van het goud toont de wereld in zijn natuurlijke orde, niet vertroebeld door enige overheersing. De Rijngoudwachters zijn als haar bewaarsters aan geen enkele macht onderworpen. Zij bezingen de schat met het zogenaamde Rheingold-motief:

Muzikaal citaat: Rheingold Motief

 

Synopsis: Wie het tot een ring smeedt, geeft hem de macht over de wereld, maar alleen als hij de liefde afzweert.

De Rhinemaidens onthullen het geheim van het goud:

Alleen hij die de liefde verloochent, alleen hij die het genot van de liefde verloochent,
alleen hij kan de magie verkrijgen om van het goud een ring te maken

In de Duitse tekst: “Nur wer der Minne Macht entsagt, nur der Liebe Lust verjagt, nur der erzielt sich den Zauber, zum Reif zu zwingen das Gold.”

We horen in deze scène het zogenaamde renunciation-motief. Het motief is te horen in de trombones en Wagner-tuba’s, die het motief een speciaal, donker timbre geven:

Muzikaal citaat: motief van afzwering

Lugt, Schwestern! Die Weckerin lacht in den Grund (Rheingold! Rheingold!)

 

Een tweede versie is te zien in een productie uit Zweden.

Lugt, Schwestern! Die Weckerin lacht in den Grund (Rheingold! Rheingold!)

 

Synopsis: Alberich aarzelt niet. Verbitterd over het feit dat hij geen liefde heeft gekregen van de Mermais, vervloekt hij de liefde en steelt hij het goud onder de afgrijselijke blik van de wachters.

De Rijndochters waren zorgeloos, ze konden zich niet voorstellen dat iemand voor goud de liefde zou afzweren. Ze waren er zeker van, want Alberich scheen verliefd op hen te zijn. . Maar Alberich is de verstoorder van de natuurlijke orde, wiens drijfveer hebzucht en macht is. Omdat liefde voor hem onmogelijk was, wil hij op zijn minst macht. (“Als ik geen liefde kan afpersen, dan kan ik door sluwheid genot bereiken”, “Erzwäng ich nicht Liebe – doch listig erzwäng’ ich mir Lust!”)

 

 

Overgangsmuziek in plaats van finale van de akte

Wagners muziek van de ring ontvouwt zich in doorgecomponeerde scènes in de geest van het “Musikdrama”. We horen dus geen finale van een akte, maar we horen een zogenaamde transformatie-muziek, terwijl het decor overgaat in de volgende scène. Deze overgangen zijn zeer veeleisend voor de productie, omdat ze zichtbaar zijn en dus in elkaar over moeten gaan. In de overgangsmuziek naar de volgende scène komt een ander motief naar voren, het is het ringmotief.

Muzikaal citaat: ringmotief

 

Orchesterzwischenspiel – Böhm

 

 

 

 

 

 

Synopsis: Een bergachtig landschap. In het godenkasteel wekt Fricka haar man Wotan. Hij is nog steeds overdonderd dat zijn kasteel Valhalla voltooid is. Nog in nevelen gehuld, staat het trots op een berg, gebouwd door de reuzen Fafner en Fasolt.

In het orkest horen we een motief dat de luisteraar door alle 4 avonden zal begeleiden. Het is het Valhalla-motief.

Muzikaal citaat: Walhalla motief

In deze scène horen we George London als Wotan en Kirsten Flagstadt als Fricka. London was de favoriete acteur van Wieland Wagner voor de vader van de goden. Zijn acteerwerk was expressief en hij was gezegend met een krachtige stem. Kirsten Flagstadt, de beroemdste Brünnhilde van de jaren dertig, zong een uitstekende Fricka in Solti’s beroemde Ring-opname uit de jaren vijftig.

Wotan, Gemahl, erwache – Flagstadt / Londen

 

 

Wotans Dilemma

Synopsis: Maar Wotan zit in de problemen. Hij heeft de twee reuzen de godin Freia beloofd als beloning. Fricka vermaant hem haar zuster Freia niet weg te geven, want alleen zij kan de goden verzekeren van haar eeuwige jeugd. Wotan herinnert zijn vrouw eraan dat zij het was die hem om het kasteel had gevraagd, omdat zij de beruchte bedrieger Wotan aan zich wilde binden. Freia verschijnt in gezelschap van haar broers Donner en Froh. Ze is in paniek omdat ze gehoord heeft van Wotans handelwijze. Nu moet Wotan beloven dat hij Freia niet zal weggeven.

Fricka en Wotan hebben samen geen kinderen. Dus is Fricka, als de godin van het huwelijk, afhankelijk van andere maatregelen om het huwelijk te verstevigen. Zij hoopt dat het kasteel haar man aan haar zal binden.

Freia, de godin van de liefde en de jeugd, is de enige godin die de gouden appels kan kweken die de goden de eeuwige jeugd verzekeren. Bij gebrek aan geld heeft Wotan haar als pion gegeven, wetende dat Fricka onvervangbaar is. Wotan is een gokker die altijd met hoge inzet op de overwinning speelt.

Wotan kan de betaling niet weigeren, want hij kent het belang van het contract dat hij heeft gesloten. Contracten verzekeren hem van dominantie en de speer die Wotan altijd bij zich draagt is hier een symbool van. In de speer heeft hij de runen gekerfd van de verdragen die zijn heerschappij veilig stelden. Wagner componeerde een Leitmotiv voor deze speer. We horen het motief in forte gespeeld zwaar koper. Het wordt het speer/contract motief genoemd.

Muzikaal citaat: Contract en speermotief

 

 

De reuzen Fafner en Fasolt verschijnen

Synopsis: De twee reuzen verschijnen. Ze verwijzen naar het kasteel dat ze hebben gebouwd en willen hun welverdiende beloning opeisen. Maar hij vertelt hen dat Freia niet beschikbaar is. Fafner en Fasolt beschuldigen Wotan ervan hen te hebben opgelicht met hun loon. Zij willen geen andere beloning.

De twee reuzen Fafner en Fasolt verschijnen onder begeleiding van een wild muzikaal motief:

Muzikaal citaat: Reuzenmotief

 

Wotan denkt er niet aan om Freia op te geven. Maar Fasolt brengt Wotan’s dilemma tot de kern:

“Wat je bent, ben je alleen door contracten”.

Sanft schloss dein Aug

 

 

Loge’s rol

Synopsis: Nu verschijnt Loge, de sluwe halfgod van het vuur. Wotan had hem ontboden in de hoop dat hij een list zou kunnen verzinnen om hem uit de jam te bevrijden. Als hij de opdracht niet kan uitvoeren, zou hem dat zijn macht kosten. Fricka waarschuwt Wotan voor de sluwe Loge, maar Wotan vertrouwt op zijn sluwheid. Tot Wotans ontsteltenis legt Loge uit dat hij overal had gezocht, maar geen vervanger voor Freia kon vinden. Daarbij was hij op het spoor gekomen van de Rijndochters, die klaagden dat Alberich hun goud had gestolen en nu de hulp van Wotan zochten.

Loge probeert de handel “geld tegen macht” in het spel te brengen. Loge is een halfgod. Hij mag zich dan wel onder de goden bewegen, maar hij is slechts een halfgod. Dit kan geïnterpreteerd worden als dat hij enkel getolereerd wordt, omdat hij hun gewillige dienaar is. Deze stelling kan worden ondersteund door de muziek van Wagner. Het motief van Loge is diep onmuzikaal, gauche en onsympathiek. Muzikaal en psychologisch behoort hij tot het soort mensen als Alberich, Mime en Hagen.

Muzikaal citaat: Loge’s motief

Immer ist Undank Loges Lohn – Zednik

 

Synopsis: Wanneer Lodge vertelt over de magie van de gesmede ring en Wotan voorstelt om hem van Alberich af te pakken om hen te beschermen tegen zijn machtsaanspraak, wil iedereen de ring voor zichzelf. Fafner en Fasolt, gegrepen door hebzucht, grijpen Freia en nemen haar als pion. Ze kondigen aan dat Freia pas zal worden vrijgelaten als Wotan hun de ring geeft.

Fafner en Fasolt zijn het er niet mee eens. Fasolt is gehecht aan Freia, terwijl Fafner alleen het geld ziet. Fafner zegt tegen zijn broer

“Geloof me, dat glinsterende goud
meer waard is dan Freia
voor de eeuwige jeugd die hij
wie het beveelt door de magie van goud.”

 

“mehr als Freia
frommt das gleißende Gold
auch ew’ge Jugend erjagt
wer durch Goldes Zauber sie zwingt”.”

Fafner erkent hetzelfde als Alberich: met geld kun je geen liefde kopen, alleen lust. Wat voor de dwerg geldt, geldt ook voor de reus.

Synopsis: Loge drijft de spot met de goden die verlamd zijn door de angst hun eeuwige jeugd te verliezen, omdat ze niet langer appels van Freia kunnen eten, waarvan Loge zelf nooit heeft mogen genieten. De veroudering grijpt de goden nu al aan, en Wotan moet samen met Loge op weg naar de onderwereld van Alberich om hem de ring te ontfutselen.

 

 

 

 

 

De intocht in het rijk van de Nibelungs

Synopsis: In het koninkrijk van Alberich. Zijn broer Mime moet voor Alberich een magische helm smeden, die de drager onzichtbaar maakt en hem samen met de ring macht geeft over de Nibelungs.

De scène verandert, het licht wordt donker en de muziek gaat naadloos over in het rijk van de Nibelungs. De dwergen van de Nibelungs leven in eenvoudige woningen onder de aarde, waar ze in gezwoeg de ertsen uit de grond delven.

Muzikaal citaat: Nibelheim motief

 

Als inleiding op de wereld van Nibelheim gaat het motief vergezeld van het hameren van aambeelden. Om dit ingenieuze idee te realiseren bepaalde Wagner dat het orkest moest worden uitgerust met zestien gestemde aambeelden van verschillende grootte.

Orchesterzwischenspiel – Janowski

 

Hier de scène van Wotans intrede in het rijk van de Nibelungs.

Nibelheim hier

 

 

Mime en de magische helm

Synopsis: Loge en Wotan ontmoeten de uitgeputte Mime en leren van hem over de magische kracht van de helm die Mime voor Alberich heeft moeten smeden. Met de kracht van de ring had Alberich het ijverige volk van de Nibelungs onderworpen. Alberich verschijnt. Trots op het goud, wijst hij erop dat de Nibelungs het dag na dag met hard werken voor hem opstapelen. Hij weet dat Wotan en de goden hem verachten, en hij kondigt aan dat hij zijn macht zal gebruiken om de wereld onder zijn controle te brengen. Niemand kan hem verslaan of de ring van hem stelen, want met de Tarnhelm kan hij verdwijnen of zichzelf transformeren.

We horen Hans Hotter, een van de favoriete Wotan’s uit de na-oorlogse periode, in een live-opname uit Bayreuth. Hij had een zachte, bijna Belcantistische basstem en zette zich op aangename wijze af tegen de provinciale arrogantie van de Wagner-declamatie van het interbellum (“Bayreuth-bast”).

Auf wonnigen Höhn – Hotter

 

 

Alberich is te slim af

Synopsis: Fatsoenlijk vraagt Loge hem te laten zien hoe hij kan transformeren. Trots verandert Alberich in een draak. Nu vraagt Loge hem listig of hij in iets kleins kan veranderen. Als Alberich in een pad verandert, grijpt Wotan hem en is Alberich te slim af.

Orchesterzwischenspiel

 

 

 

 

Met de vloek van Alberich neemt het ongeluk zijn loop

Synopsis: Lodge en Wotan nemen Alberich mee naar een berg en Wotan eist dat Alberich het goud overhandigt. Zijn plan is om het goud te ruilen voor Freia en de magische helm en ring voor zichzelf te houden. Wanneer hij de ring van Alberich afpakt, wordt alle kracht aan de Nibelung ontnomen. De dwerg vervloekt de ring om de eigenaar ongeluk te brengen.

Wotan acht zich nu veilig voor gevaar. Hij kon meerdere vliegen in een klap slaan. Hij heeft de macht van Alberich kunnen breken, hij heeft het goud om de reuzen te betalen en hij is in het bezit van de ring die hem de macht geeft. Hij neemt de vloek die Alberich uitspreekt niet serieus:

“Wer ihn besitzt, den sehre die Sorge, und wer ihn nicht hat, den nage der Neid”.

“Wie het bezit, zal met zorg verteerd worden, en wie het niet heeft, zal met nijd geknaagd worden.”

Het vervloekingsmotief is te horen in het orkest:

Muzikaal citaat: vloekmotief

Bin ich nun frei? – Brecht

 

 

Freia is gewogen met goud

Synopsis: Freia leidt de godinnen en goden, Fafner, Fasolt en de Rhinemaidens naar de berg. Wotan toont hen trots de buitgemaakte schat. Fasolt staat erop dat het goud hoog genoeg wordt opgestapeld om haar aan het oog te onttrekken en zij staan erop dat Wotan hun de helm en de ring geeft. Maar Wotan weigert.

De mist trekt op. Wagner componeert dit prachtig door de orkestpartij te veranderen van het sombere mineur in het stralende majeur. Bovendien zingt Froh een prachtig arioso (“Wie liebliche Luft”).

Fasolt und Fafner nahen von fern – Furtwängler

 

 

Wotan is besmet door de vloek

Synopsis: Er verschijnt een mysterieuze, gesluierde vrouw, gehuld in blauw licht. Zij maant Wotan de ring los te laten, omdat de vloek van Alberich op hem rust. Zij openbaart zich als Erda, de alwetende moeder van de wereld. De goden dringen er bij Wotan op aan haar raad op te volgen. Wotan is op de hoogte van de wijsheid van Erda en stemt toe. Hij geeft de ring aan Fasolt en Freia wordt bevrijd. Zonder het te weten is Wotan besmet geraakt met het gif van de vloek door de ring aan te raken.

Wanneer Erda verschijnt, verandert de muziek van karakter. Er klinkt een mystiek motief, het zogenaamde Erda-motief. Het is verwant aan het natuurmotief (dat we in de prelude hoorden), maar klinkt in een afgemeten tempo en in een mineurtoonaard.

Muzikaal citaat: Erda-motief

 

Wanneer Erda verdwijnt, beseft Wotan dat hij haar later moet bezoeken. Hij roept haar na “Ik moet je grijpen en alles leren” (“Dich muss ich fassen, alles erfahren”). Met haar zal hij dan de Walküren verwekken, waaronder de prachtigste van allen: Brünnhilde.

We horen Jean Madeira als Edda, gezongen met veel dramatiek en vibrato.

Weiche Wotan Weiche – Madeira

 

 

De vloek van de ring vindt het eerste slachtoffer

Synopsis: Fafner en Fasolt krijgen ruzie bij het delen van de prooi. Fafner doodt zijn broer met geweld met een hamer. De vloek heeft zijn eerste slachtoffer geëist.

 

 

Walhalla verschijnt

Synopsis: Donner creëert een zuiverende onweersbui, de mist trekt op en ze zien het kasteel voor het eerst.

We horen het uitgelaten motief van Donner, dat met enorme kracht in de blaasinstrumenten weerklinkt.

Muzikaal citaat: Donner (Donder) motief

 

We horen het dondermotief, dat met enorme kracht in de blazers opkomt. Samen met het dondermotief in het orkest en zijn oproepen (Hey! daar!), horen we, prachtig onomatopeeërend door violen en altviolen, de mist die door de wind wordt opgewerveld.

Schwüles Gedünst schwebt in der Luft – Eberhard Wächter

 

 

Synopsis: Froh laat een regenboog tevoorschijn komen, die hen als pad naar het kasteel dient. Gegrepen door een grote gedachte, heft Wotan zijn zwaard tegen het kasteel. Hij zal de ring niet teruggeven, maar een held vrij van verdragen. Gegrepen nadert Wotan het kasteel, hij neemt Fricka bij de hand en doopt haar nieuwe thuis Valhalla.

We horen het regenboogmotief in het orkest:

Muzikaal citaat: regenboogmotief

Dan horen we het Valhalla motief, deze keer in stralende pracht, het is de triomf van Wotan om de goden een nieuw thuis te hebben gegeven. Met het verschijnen van het Ring-motief wordt de vreugde ontsierd, want het kasteel werd gekocht met Wotans contractbreuk. Wotan bestrijdt opnieuw deze sombere vooruitzichten en wordt gegrepen door een grootse gedachte: het zwaardmotief klinkt voor het eerst en verwijst naar de komende gebeurtenissen van de Ring:

Kurz Zitat Schwert Motiv

We luisteren naar de stralende bas van George London, de Wotan van deze opname.

Abendlich strahlt der Sonne Auge – London

 

 

De Rhinemaidens rouwen om het verloren goud

Synopsis:Loge is met lege handen vertrokken. Hij heeft slechts spot en hoon voor de goden wier heerschappij slechts gebaseerd is op roof en geweld. Vanuit de verte hoort men de klaagzangen van de Rijndochters over het verloren goud. De goden bespotten hen en betreden plechtig en fatuoos hun nieuwe woning.

Het motief van de Rijndochters weerklinkt, nu in de treurige mineur. Aarzelend horen we het zwaardmotief, maar dan neemt het orkest vaart, samen met het regenboogmotief en het zwaardmotief van de bulderende trompetten en de glorieuze pracht van het orkestrale tutti, schrijden de goden over de regenboog en betreden het Walhalla.

Rheingold! Rheingold! Reines Gold – London

 

 

 

Opname aanbeveling van de opera RHEINGOLD

 

DECCA met George London, Kirsten Flagstadt, Set Svanholm, Eberhard Wächter und Gustav Neidlinger onder leiding van Georg Solti en het Weens filharmonisch orkest.

 

 

Peter Lutz, opera-inside, de online operagids over RHEINGOLD van Richard Wagner.