Online operagids en synopsis van Vincenzo Bellini’s NORMA
Norma is een doeltreffende opera, geschreven in de heroïsche geest van zijn tijd. Een verhaal vol passie en met een tragisch einde. Wat Lucia di Lammermoor was voor Donizetti is Norma voor Bellini, het is zijn signatuurwerk en misschien wel het grootste meesterwerk van het belcanto tijdperk.
Inhoud
Akte I (Scène in het bos, In Norma’s huis)
Akte II (Vriendschapsscène, Tempelscène)
Highlights
Oh di qual sei tu vittima (Terzetto)
Perfido! Vanne, si (Terzetto)
Mira o Norma (Duett Adalgisa, Norma)
Qual cor tradisti! (Quartetto)
Rollen en Synopsis van NORMA
Een artistieke symbiose
Dankzij zijn succes met de opera “I Capuleti e Montecchi” in het Venetiaanse Teatro La Fenice, kreeg Bellini van de directie van La Scala (die ook de leiding had over de Fenice) de opdracht twee opera’s te schrijven voor het seizoen 1831/32. De hoofdrol in de eerste opera, Norma, zou worden gespeeld door Giuditta Pasta, die kort daarvoor had geschitterd als Armina in Bellini’s Sonnambula en haar eerste contract met La Scala had. Zij werd een belangrijke referentie voor Bellini’s compositorische werk en hij schreef haar dat hij deze rol had bedacht “per vostro carattere enciclopedico”.
Norma een rol voor de grote diva’s
Norma werkt het best als het wordt gezongen door grote operastemmen. Het is misschien wel HET deel van het dramatische bel canto. Daarnaast verdraagt dit deel geen middelmatige Adalgisa of Pollione, wat de cast van deze opera tot een nachtmerrie maakt. De cast van de eerste opvoering in 1831 bestond dan ook uit twee van de grootste sopranen uit de operageschiedenis. Giuditta Pasta was de eerste Norma en Giulia Grisi de eerste Adalgisa. Later in de operageschiedenis schitterden Maria Malibran, Jenny Lind, Rosa Ponselle, Joan Sutherland en natuurlijk Maria Callas als Norma’s.
Maria Callas’ Norma
Op dit punt moeten we het ook hebben over het belang van Maria Callas’ Norma. Toscanini was van mening dat het onmogelijk is om de Norma adequaat te casten vanwege de vele eisen die de rol stelt. Als iemand daarin slaagde in het tijdperk van de opnamen, dan was het Maria Callas. Belangrijker nog, het was haar interpretatie die het Belcanto repertoire weer in de mode bracht. De daaropvolgende renaissance van Bellini en Donizetti zou zonder haar niet mogelijk zijn geweest, en Norma is de belangrijkste titel in dit repertoire.
Een zeer vruchtbare artistieke samenwerking met librettist Felice Romani
Lof ook voor de tekstdichter Romani, die inspirerende woorden vond voor deze aria. Romani was de meest gevraagde librettist van zijn tijd. Hij was 15 jaar ouder en Bellini en hij ontwikkelden al op jonge leeftijd een vriendschap die bevorderlijk was voor de samenwerking. Romani schreef in zes jaar tijd in totaal zeven operalibretto’s voor Bellini, waarmee hij een belangrijke literaire referentie werd voor de vroegrijpe en productieve componist.
De mislukking van de première
De première in La Scala in Milaan was een fiasco. De opvoering zou te lijden hebben gehad onder het feit dat de zangers uitgeput waren van de repetities en Bellini betreurde ook een vijandig publiek. Romantische complottheorieën spraken zelfs van een betaalde intrige van Bellini’s ex-geliefde, de Russische gravin Samoylov, die in die tijd een verhouding zou hebben met een concurrent van Bellini. Het publiek was waarschijnlijk gewoon verrast door de nieuwigheid van de opera.
De tweede voorstelling zorgde al voor de doorbraak en Norma werd nog eenendertig keer opgevoerd in hetzelfde seizoen van La Scala. Het begon al snel aan zijn triomftocht door heel Europa en werd pas 8 jaar later in New York opgevoerd.
De rol van het koor
De muzikale waaier van oorlogsscènes tot religieuze plechtigheden en vele dramatische begeleidingen getuigt van het belang dat Bellini aan het koor hechtte. Daarvan getuigen niet alleen de vele zelfstandige koornummers, maar ook de begeleiding van vele solistische passages met landschappelijke en muzikale functies.
NORMA Act 1
Synopsis: In het heilige woud van de druïden. is een ceremonie aan de gang. De zieneres Norma zal deze nacht de heilige maretakken doorsnijden en de wil van de god Irminsul bekendmaken. De Gallische krijgers marcheren plechtig op.
De ouverture is een eenvoudig maar doeltreffend stuk, dat zijn schoonheid ontleent aan de Belliniaanse melodiekunst. We horen een prachtige orkestrale inleiding onder leiding van Toscanini.
Overture – Toscanini
Synopsis: Oroveso, de opperste druïde en vader van Norma, opent de rite. Hij en de druïden hopen dat het orakel een opstand tegen de Romeinse bezetters zal voorspellen.
Oroveso blijft gedurende de hele opera nogal onopvallend, vanuit landschappelijk oogpunt. Hij hoeft niet veel meer te doen dan ernstig te kijken. Muzikaal heeft Bellini een heel mooie partij voor de bas geschreven. Deze scène doet sterk denken aan de scène uit Verdi’s Nabucco van 10 jaar later, met Zaccharia als hogepriester en de Joden.
Ite sul colle – Rossi
Pollione’s rol
Synopsis: Pollione, de proconsul van de Romeinse bezetters, wordt in het bos vergezeld door de centurio Flavione. Pollione heeft in het geheim twee kinderen verwekt bij Norma, die daarmee haar gelofte van kuisheid als priesteres brak. Sinds enige tijd heeft hij een verhouding met de jongere Adalgisa. Nu is hij teruggeroepen naar Rome en wil haar met zich meenemen. Hij vertelt Flavione over zijn droom waarin Norma wraak op hem nam.
De rol van de pollione wordt in tenorenkringen geclassificeerd als “B-rol”. Hoewel een belangrijke rol, wordt de figuur van de Pollione duidelijk overschaduwd door de twee vrouwelijke rollen. Over zijn karakter en motieven komen we tijdens de opera niet veel te weten, zodat de rol scenisch oppervlakkig blijft. Muzikaal gezien vereist de rol een krachtige, rijke tenorstem. Dus werd deze rol vaak gezongen door de meer robuuste stemmen zoals Corelli of del Monaco.
Meco all altar del venere … Me protegge – Corelli
Synopsis: Norma en de priesteressen marcheren plechtig.
Het koor heeft een enorme aanwezigheid in deze opera. Het heeft niet alleen zelfstandige nummers zoals deze, maar heeft ook scenische en muzikale functies in vele solonummers. Het muzikale scala van oorlogsscènes tot religieuze plechtigheden en vele dramatische begeleidingen getuigt van het belang dat Bellini aan het koor hechtte.
Norma viene: le cinge la chiomea – coro lirico siciliano
Norma’s beroemde aria “Casta Diva”
Synopsis: Norma verklaart dat de tijd voor een opstand nog niet rijp is, omdat een oorlog nog niet gewonnen kan worden. Zij snijdt de maretoes door om de God te ondervragen. Op een heldere volle maan smeekt Norma de maangodin om vrede.
De aria speelt zich af in een maanverlichte nacht. Bellini’s orkestbegeleiding is eenvoudig, elk woord is verstaanbaar door de terughoudendheid van de orkestratie en geeft een dramatische betekenis aan de tekst en daarmee aan het ritueel van de druïden.
De aria werd geschreven in nauwe samenwerking met Giuditta Pasta, de zangeres van de première. Bellini zou niet minder dan negen schetsen hebben geschreven. Met Pasta had hij al de rol van Amina in “La sonnambula” ontwikkeld. Bellini schreef de aria oorspronkelijk in G groot. Maar Pasta wilde iets dieper. Sindsdien wordt het meestal in de F-majeur variant gezongen (d.w.z. één noot lager).
Bellini heeft een begeleiding geschreven met een vast patroon. Een golvende 12/8 maat geeft de zangstem de vrijheid van het rubato, de stem zweeft boven het orkest en de zangeres kan zo de aria haar eigen karakter geven. Verdi sprak van de “lange melodie” van Bellini. Het is bekend dat de stijl van Bellini Chopin inspireerde. Veel van zijn nocturnes zijn precies op deze manier geschreven:
Casta Diva werd een van de grootste en belangrijkste aria’s van het Belcanto. De combinatie van een breed crescendo en een melodie die voortdurend in toonhoogte toeneemt, ontroert de luisteraar en resulteert, samen met de magie van de maannacht, in een harmonieus en aangrijpend totaalschilderij.
Eerst horen we een live-opname van Maria Callas uit een complete opname met de dirigent Votto. De cantilena stroomt over, en de hoge Bes is prachtig gezongen.
Casta Diva – Callas
De grootste Norma na de tijd van Callas was waarschijnlijk Joan Sutherland. Zij was de eerste die de oorspronkelijke toonsoort herontdekte en de aria in hogere G majeur zong.
Casta Diva – Sutherland
Sonya Yoncheva durfde de rol in 2016 aan, nadat Anna Netrebko er uiteindelijk van afzag de rol in de Kloostertuin te zingen. Zij overtuigde in deze moeilijke rol. Zij maakt van dit gebed een dromerige cantilena.
Casta Diva – Yoncheva
Norma was een van Rosa Ponselle’s grootste rollen. Vooral indrukwekkend zijn de prachtige versieringen en de heldere stem die de lange melodie laat schitteren.
Casta Diva – Ponselle
Synopsis: Norma zit in tweestrijd. Ook zij wil loyaal zijn en de Galliërs tot oorlog oproepen, als God dat beveelt, maar niemand weet van haar liefde voor Pollione, de Romeinse leider.
Norma pendelt tussen haar twee rollen als minnares en priesteres. Maar uiteindelijk worden haar daden bepaald door haar liefde voor Pollione. Zij verlangt uit de grond van haar hart naar hem en is bereid het lot van haar vaderland op het spel te zetten.
Donizetti nam de aria “Ah bello a me ritorno” uit zijn opera “Bianca e Fernado”. We horen Maria Callas in dit veeleisende nummer doorspekt met coloraturen.
Ah bello a me ritorno – Callas
Adalgisa wacht op Pollione
Synopsis: Als de ceremonie voorbij is, vertrekt iedereen. Alleen Adalgisa blijft alleen achter. Zij verwacht Pollione, maar net als Norma heeft zij last van gewetensconflicten. Pollione verschijnt en smeekt haar met hem naar Rome te gaan. Adalgisa aarzelt om haar eed als priesteres te breken. Maar uiteindelijk belooft zij de volgende dag naar Pollione’s kamp te komen.
Domingo heeft de Pollione slechts zeven keer live gezongen, maar zag de rol als ideaal voor zijn stem.
Va crudele – Domingo / Cossotto
Adalgisa bezoekt Norma
Synopsis: Norma is in haar afgelegen huis, waar haar vertrouwelinge Clothilde de twee kinderen Normas en Polliones opvoedt. Norma heeft vernomen dat Pollione naar Rome is teruggeroepen. Adalgisa komt haar onverwachts bezoeken. Zij bekent Norma haar liefde voor een man en wil dat Norma haar bevrijdt van haar gelofte van kuisheid. Norma herinnert zich haar eigen situatie toen zij verliefd was en gaat op haar verzoek in.
Het is een ontroerend duet van de twee priesteressen. Muzikaal bijzonder mooi is het a capella einde van de twee stemmen (vanaf 10.09).
Oh rimembranza. Io fui cosi rapita – Callas / Simionato
Pollione verschijnt – Adalgisa en Norma erkennen de waarheid
Synopsis: Op dat moment komt Pollione de kamer binnen. Als Norma beseft dat Pollione de minnaar van Adalgisa is, onthult ze haar geheim. Beide vrouwen zijn in shock. Pollione belooft Adalgisa trouw te blijven, maar zij wil niet meer met Pollione samenleven.
Oh di qual sei tu vittima – Callas / Simionato / del Monaco
De grote terzetto met een stem als een brandende pijl
Synopsis: Norma siddert, ze wordt naar het altaar geroepen en zweert, blind van woede, wraak te nemen op Pollione, die het huis alleen moet verlaten.
In Norma is de versiering van de zangpartij niet gericht op virtuositeit (zoals in de opera’s van Rossini), maar is zij een drager van gevoelens. In deze passage is het de woede van Norma. Interessant is dat ook Giuditta Pasta haar fioritures spaarzaam zou hebben gebruikt en ze alleen inzette waar ze een dramatisch doel dienden.
Ook de rol van Pollione behoort tot de veeleisende partijen door de moeilijke versieringen en vereist een verbluffende zangtechniek.
Het grote trio van de finale met drie grote stemmen horen we in de Callas-opname van 1954. Luister naar het glinsterende vuurwerk van de Callas vanaf 2.30. Het is een geluid als een gloeiende pijl, uniek zoals alleen Callas dat kon. Als je luistert, kun je haar stem letterlijk voelen branden.
Perfido! Vanne si, mi lascia indegno – Callas / Simionato / del Monaco
‘ mobile_image=” attachment=” attachment_size=” format=’16-9′ width=’16’ height=’9” conditional_play=” av_uid=”]
NORMA Act 2
De dolkscène in de kinderkamer
Synopsis: Het is ochtend. De kinderen slapen. Norma nadert hen met een dolk in haar hand. Ze is niet in staat ze te doden, moederliefde overheerst.
Het literaire model van Soumets opera voorzag op dit punt in een kindermoord. Maar Bellini en zijn librettist veranderden de plot. Bellini had geen voorliefde voor griezelverhalen, zoals veel van de romantische componisten en tijdgenoten. Dus zag hij ook af van een krankzinnige scène om het einde niet nog meer op te blazen. Zelfs zonder de moord is het een ontroerende scène. Slechts weinigen waren in staat gevoelens zo meesterlijk in tonen om te zetten als de Siciliaanse meester.
I figli uccido, teneri teneri figli – Callas
Synopsis: Zij roept Adalgisa op en stelt haar voor de kinderen naar het Romeinse kamp te brengen, en met hen en Pollione naar Rome te vertrekken.
Norma heeft de gebruikelijke driehoeksverhouding als thema. Ongebruikelijk is dat de rivalen in deze opera niet twee mannen zijn, maar twee vrouwen. Dit feit maakt Norma tot een heel bijzondere opera. De scènes met twee vrouwenstemmen inspireerden Bellini en behoren tot de grootste van de operaliteratuur.
Deh, con te ti prendi – Sutherland / Caballé
Het grote duet van Norma en Adalgisa – ” Mira, o Norma”
Synopsis: Maar Adalgisa weigert, in plaats daarvan wil ze naar Pollione gaan en hem vragen het weer goed te maken met Norma.
Mira o Norma: Het is misschien wel Bellini’s mooiste en bekendste duet, gezongen door de twee vrouwenstemmen van Norma en Adalgisa. Opnieuw laat Bellini het orkest in het eerste deel een deinende begeleiding spelen en een intieme melodie ontroert de luisteraar. Dan zingen de twee priesteressen de stemmen met prachtige versieringen in het betoverende tertseninterval. In het tweede, snelle deel syncoppeert Bellini de stemmen en voegt een prachtig effect toe met de stijgende gestippelde achtste-noten-toonladders.
We horen een sympathiek paar in de opname van Marylin Horne en Joan Sutherland. John Steane, de beroemde Engelse criticus, merkte over de twee op: “Het Horne-Sutherland partnerschap is het meest briljante in de platengeschiedenis.” Kesting gaf commentaar op de opname: “In de parallelle zanglijnen ervaren we een virtuositeit die na de oorlog ongeëvenaard is”. Luister bijvoorbeeld naar het slot op 5:14!
Mira, o Norma – Sutherland / Horne
Dezelfde scène horen we terug in de Votto-opname met Maria Callas en Giuliana Simionato. In dramatisch en muzikaal opzicht is het de tegenhanger van de eerste opname, de nadruk ligt op drama en minder op schoonheid. Het slot is elektriserend, het applaus uitzinnig. Kesting schrijft over deze opname: “Een climax brengt de frase “Ah si fa core, abbracciami”, waar Callas een hoge C neemt met perfecte aanslag en deze laat ademen in een diminuendo – het publiek, eerst ademloos, ademt aan het eind van de toon letterlijk met de zangeres mee”.
Mira, o Norma – Callas / Simionato
De derde opname is die van Rosa Ponselles. Kesting: “Perfect in de parallelle zanglijnen, dansend op de muziek, met een fabelachtig gevoel voor timing”. Luister bijvoorbeeld naar de scène van 2.03, 5.14 en 6:19!
Mira, o Norma – Ponselle / Telva
Synopsis: Beiden zijn diep ontroerd en zweren hun vriendschap.
Het is een mooi en levendig slot van deze grote scène van Adalgisa en Norma.
Si fino all’ore estreme – Callas / Ludwig
De krijgers zijn klaar voor de oorlog
Synopsis: De Gallische krijgers zijn verzameld in het woud.
.
Non parti – Bonynge / LSO Chorus
Norma verklaart oorlog
Synopsis: Maar Oroveso moet de krijgers troosten. Norma heeft nog geen signalen uit de hemel ontvangen. Intussen heeft Norma vernomen dat Adalgisa’s poging vergeefs was. Integendeel, Pollione heeft zelfs gezworen Adalgisa uit de tempel te roven. Norma siddert van woede en slaat op het schild, het teken van oorlog.
Guerra! Guerra! – Callas / Rossi
Pollione is gevangen
Synopsis: Het ritueel van de oorlog vraagt om een offer. Er is een bericht dat een Romein is betrapt toen hij de tempel probeerde binnen te dringen. Hij wordt hierheen gebracht. Pollione verschijnt in boeien. Norma eist dat hij door haar wordt geofferd. Maar zij aarzelt. Zij eist met hem alleen gelaten te worden, waar zij van hem eist Adalgisa te verlaten. Maar Pollione is er niet klaar voor. Norma dreigt Adalgisa op de brandstapel te gooien.
We horen Maria Callas en Mario Filippeschi in deze spannende scène. Maria Callas zingt haar rol met een aangrijpende bijna agressieve energie. Je hoort alleen het begin en het einde van dit duet.
In mia man alfin tu sei – Callas / Filippeschi
Synopsis: Norma zwelgt in Pollione’s pijn.
Gia mi pasco – Callas / Filippeschi
De grote finale – de afzwering van Normas en Pollione
Synopsis: Norma laat de Galliërs terugkomen en kondigt aan dat er weer een offer op de brandstapel zal eindigen. Het is een priesteres die haar kuisheidseed heeft verbroken. Zij noemt echter niet Adalgisa, maar beschuldigt zichzelf. Ontroerd herkent Pollione Norma’s sublimiteit en voelt opnieuw de verloren gewaande liefde. Hij is nu bereid met haar te sterven.
Qual cor tradisti – Callas / Simionato / del Monaco / Zaccaria
Norma smeekt haar vader
Synopsis: Adalgisa vraagt haar vader om voor haar kinderen te zorgen. Hij is verontwaardigd en weigert. Maar Norma doet een beroep op zijn hart en hij belooft het haar. Pollione en Norma beklimmen samen de brandstapel.
We luisteren naar een opname van Leyla Gencer. Haar vocale prestatie is ongelooflijk dramatisch en ontroerend. Gencer was een tijdgenote van Callas en een vermaard specialist van het Belcanto repertoire, helaas werd zij door de platenindustrie grotendeels genegeerd.
Deh, non volerli vittime!
Voor veel kenners heeft de scène “Padre tu piangi” als rolmodel gediend voor Richard Wagner voor Tristan en Isolde. Wagner schreef in een brief over Norma: “Van al Bellini’s scheppingen is Norma degene die, naast de rijkste melodie, de diepste sferen verenigt met de diepste waarheid”. Wagner kende Norma goed, hij had het herhaaldelijk gedirigeerd tijdens zijn verblijf in Riga. Wagner verloor zijn achting voor de Italiaan niet, zelfs niet op hoge leeftijd.
We horen Norma’s verzoek aan haar vader in een prachtige scène met Montserrat Caballé.
Ah padre un prego ancor – Caballé
Opname aanbeveling van de opera NORMA
EMI, Maria Callas, Giulietta Simionato, Mario del Monaco onder leiding van Antonino Votto en het Orkest en Koor van La Scala di Milano.
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids over NORMA van Vincenzo Bellini.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!