Zwitserland – Gids voor opera, klassieke muziek en cultuur

Eerste asiel in Zürich

Wagner moest halsoverkop uit het revolutionaire Dresden naar Zwitserland vluchten met zijn vrouw Minna. Zijn ballingschap in Zürich duurde van 1849-1859, waar hij bevriend raakte met het Duitse industriëlenechtpaar Wesendonck, dat zijn mecenas werd. Zijn stormachtige liefde voor de vrouw van de mecenas Mathilde Wesendonck inspireerde hem tot het schrijven van zijn grote liefdesopera “Tristan und Isolde“.

Tweede gesticht in Zürich

Uitgezet door de regering in München, Ludwig II financierde Wagners gesticht aan de zuidrand van Luzern. Wagner woonde er met zijn vrouw Cosima van 1866 tot 1872. De jonge Friedrich Nietzsche, hoogleraar aan de universiteit van Bazel, bezocht de Wagners vaak, en ook Ludwig II betoonde de meester (incognito) zijn respect. Wagner was al eerder in Luzern geweest. Hij componeerde de derde akte van zijn werk “Tristan en Isolde” in het Hotel Schweizerhof 7 jaar eerder. Hij kwam er aan met zijn Érard vleugel en bezette er een suite voor twee maanden.

Richard en Cosima trouwden in de Matthiaskirche en zij schonk hem in Tribschen drie kinderen. Het is mogelijk dat de vrijgevige Wagner ook de huishoudster Verena Weidman een nakomeling schonk; het kind zou veel op Richard hebben geleken. Wagner genoot ook van de uitstapjes naar de naburige bergen in Luzern, vooral van de berg Pilatus.

LINK NAAR DE VOLLEDIGE BIOGRAFIE VAN Wagner

Zwitserland te voet verkend

Bij vier gelegenheden reisde Mendelssohn voor langere tijd door Zwitserland, waarbij hij waarschijnlijk ongeveer duizend kilometer te voet aflegde. De eerste keer als 14-jarige met zijn familie en enkele bedienden overgekomen uit Berlijn, een andere keer tijdens de zomer van de eeuw met grote overstromingen en de laatste keer diep bedroefd nadat hij de dood van zijn geliefde zuster Fanny had vernomen. Mendelssohn zwierf door heel Zwitserland, sommige plaatsen lagen hem na aan het hart en hij bezocht ze verschillende keren.

Hij leerde zelfs jodelen

Uit zijn correspondentie leren we dat hij in Zwitserland jodelen heeft geleerd, wat “in de kamer ruw klinkt, maar buiten, in de vroege morgen en bij helder weer, op het gerinkel van de koeien in de vallei, mooi en enthousiast”.

Mendelssohn was ook een getalenteerd tekenaar; er zijn in totaal meer dan 300 kunstwerken van hem bewaard gebleven, waarvan enkele tientallen met motieven uit Zwitserland.

naar de volledige Mendelssohn BIOGRAPHY

Exiled Rus

Rachmaninov verliet Rusland als vermaard musicus in de nasleep van de revolutionaire onrust. Hij werd een succesvol en welvarend concertpianist in de Verenigde Staten. Door zijn vele reizen kwamen zijn compositorische activiteiten echter tot stilstand, en hij kon geen vriendschap sluiten met de Amerikaanse cultuur. Daarom besloot hij met zijn vrouw terug te keren naar Europa en zij vonden een landgoed in Zwitserland aan het meer van Luzern waar zij in de gewenste afzondering konden leven.

Zij lieten in Hertenstein een modern huis in Bauhaus-stijl bouwen, dat nu nog vrijwel onveranderd bestaat. De Rachmaninovs brachten hier de jaren 1931-1939 door (vooral de zomermaanden). Rachmaninov componeerde hier o.a. zijn 3e symfonie en variatiewerken. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verlieten de Rachmaninovs Zwitserland weer voor de VS.

Het gebouw is nog steeds eigendom van de erfgenamen, hoewel er een conflict is ontstaan over het gebruik ervan na het overlijden van een erfgenaam in 2012. Het gebouw is slechts bij bepaalde gelegenheden geopend.

Werk aan de balletten voor de “ballets Russes

Met het eerste werk in opdracht voor Parijs,de Vuurvogel, verruilde Stravinsky zijn winterverblijfplaats voor het Meer van Genève. Enerzijds omdat zijn vrouw deze milde plek wegens gezondheidsproblemen op prijs stelde, anderzijds omdat de impresario van de Ballets Russes, Dhiagilev, tijdelijk zijn kamp had opgeslagen in Lausanne.

Samenwerking met Ramuz en Ansermet

Stravinsky werkte in deze periode aan vele belangrijke werken (Sacré du Printemps, les noces, l’histoire du Soldat, enz.) en raakte bevriend met de dirigent Ernest Ansermet, die een belangrijke promotor van zijn werken werd, en met de schrijver Ramuz, die de tekst schreef voor L’histoire du Soldat, gebaseerd op een Russisch sprookje.

naar de volledige biografie van STRAVINSKY

Met Ramuz (links):

Zomerverblijf in een klein dorpje in Ticino

Het kleine Tessiner Dorf Vacallo bei Chiasso had in 1892 die Ehre twee Grosse der Opernmusik zu beherbergen. Puccini begaf zich tussen 1886 en 1892 met meerdere mannen in de zomermaanden van dit dorp en bouwde een huis. Schräg gegenüber, in Sichtweite befand sich Ruggiero Leoncavallo an der Arbeit im Hotel der heutigen “Osteria del Teatro”. Beiden hängten Plakate als Zeichen ihrer Präsenz aus dem Fenster, Leoncavallo einen Clown als Zeichen des soeben von Toscanini uraufgeführten “Pagliacci” und Puccini eine Faust als Zeichen von Manon (Faust = italiaans “Manone”), da er an der Arbeit von “Manon Lescaut” war, schriebde Leoncavallo sogar ein paar Verse für seinen Kollegen.

LINK ZUR KOMPLETTEN Puccini BIOGRAFIE

Zijn Guillaume Tell: een monument voor Zwitserland

De beroemde vierde akte van Rossini’s opera “Guillaume Tell” met het ballet van de soldaten (“Pas des Soldats”) en het appelschot (“Sois-immobile”) vindt plaats op het marktplein van Altdorf. Rossini zelf had Midden-Zwitserland nooit gezien, maar kende Genève en een deel van de Alpen van West-Zwitserland. Voor de première in de Grand Opéra in Parijs stuurde men de decorontwerper Cicéri naar Centraal-Zwitserland, waar hij schetsen maakte voor de decors.[/sc_fs_faq]

Het Operahuis van Zürich is een theater met een focus op opera en ballet. Het heeft een permanent ensemble en repertoire theater met ongeveer een dozijn nieuwe producties per jaar.

Gerenommeerd operagebouw

In het voorgebouw van het huidige theater, het zogenaamde Aktientheater, had Richard Wagner tijdens zijn verblijf in Zürich verschillende keren gedirigeerd. Hoogtepunten waren zijn voorbeeldige productie van de “Vliegende Hollander” in 1852 en het kleine Wagner Festival in 1853.

Nieuwbouw van een theater

Na de brand van het Aktientheater werd een nieuw groot theater gebouwd, waarvan de bouwtekeningen afkomstig waren van een Weens bureau. Aangezien dezelfde bouwtekeningen werden gebruikt voor de bouw van operagebouwen in Zagreb en Wiesbaden, bestaat dit operagebouw in 3 identieke ontwerpen.

Belangrijke eerste voorstellingen

De wereldpremière van “Lulu” van de reeds overleden Alban Berg vond plaats in dit theater in 1937. Hitler had de eerste voorstelling in Duitsland verboden. Een jaar later werd ook de opera “Mathis der Maler” van Paul Hindemith, die naar Zwitserland was geëmigreerd, opgevoerd. Tenslotte vond ook de postume première van Schönbergs “Moses und Aaron” plaats.

De herontdekking van een componist in het operahuis van Zürich

De herontdekking van een componist in het Operahuis van Zürich.

In 1954 werd L’incoronazione di Poppea van Monteverdi in Wenen geënsceneerd onder leiding van Paul Hindemith met gedeeltelijk gereconstrueerde instrumenten. Nicolaus Harnoncourt zat in het orkest. Deze laatste nam samen met Jean-Pierre Ponnelle in de jaren zeventig een sensationele Monteverdi-cyclus op in het Operahuis van Zürich op historische instrumenten en met barokke rijkdom aan decor. Deze Zürich cyclus luidde een ware Monteverdi renaissance in en werd een legende.

Zie hier een fragment uit de cyclus.

Op 2 juli 1847 schilderde Mendelssohn deze aquarel van de stad Luzern (de houten brug is inmiddels afgebroken). In het midden van de afbeelding is de markante Hofkerk (St. Leodegar) te zien, waarvan Mendelssohn het “monumentale orgel” had bespeeld. Het grote orgel is nog steeds bewaard gebleven en klinkt authentiek als in Mendelssohns tijd.

Waterverf van Mendelssohn:

Orgaan van de Hofkerk:

De concertagenda van de Hofkirche is te vinden op de website:

https://www.kathluzern.ch/pfarreien-standorte/st-leodegar-im-hof/

Mendelssohn bezocht ook de beroemde Rijnwatervallen en schilderde in aquarel.

Waterverf van Mendelssohn:

Rhinefall:

Hij bezocht ook het klooster van Rheinau, enkele kilometers stroomafwaarts, en bespeelde het grote orgel van de kloosterkerk aldaar.

Rheinau Klooster:

Gefascineerd door het panorama van de drie beroemde gletsjerreuzen Eiger, Mönch en Jungfrau, haalde Mendelssohn zijn schildersgereedschap tevoorschijn.

Panorama Eiger, Mönch und Jungfrau:

Het dorp Wengen is nu een gerenommeerd toeristisch dorp. Toen Mendelssohn in 1842 door het dorp trok, stonden er nog maar een paar schuren.

Boven het dorp, in de zogenaamde Mesti, maakte hij een schets van Wengen en de Jungfrau in die tijd. Het wordt beschouwd als de historisch oudste weergave van het dorp Wengen. Precies op de plaats waar Felix Mendelssohn zijn schets maakte, staat nu het gedenkteken. Het gedenkteken bevindt zich 5-10 min. boven het Beausite Park Hotel. Gelieve de wegwijzers te volgen. Het pad naar het gedenkteken is in de winter gesloten wegens lawinegevaar. (Bron website https://mendelssohn-wengen.ch/de/).

Mendelssohns schets van het Jungfrau-massief:

Foto van de plaats waar Mendelssohn tekende:

De gedenkplaats:

Het kleine Ticino-dorpje Vacallo, in de buurt van Chiasso, had de eer om in 1892 twee grootheden uit de operamuziek te ontvangen. Puccini ging tussen 1886 en 1892 verschillende keren naar het zomerverblijf van dit dorp en huurde er een huis. Op een steenworp afstand was Ruggiero Leoncavallo aan het werk in het hotel van de huidige “Osteria del Teatro”. Beiden hingen posters uit het raam als teken van hun aanwezigheid, Leoncavallo een clown als teken van “Pagliacci” die net in première was gegaan bij Toscanini en Puccini een vuist als teken van Manon (Vuist = “Manone” in het Italiaans), want hij was aan het werk aan “Manon Lescaut“, Leoncavallo schreef zelfs een paar verzen voor zijn collega.[/sc_fs_faq]

Beide huizen staan er nog steeds, een plaquette herdenkt Puccini’s bezoeken aan het zomerhuis aan de Via Giacomo Puccini 2, en ter ere van hem heet Leoncavallo’s toenmalige hotel Osteria al Teatro Puccini.

Puccini’s huis in Vacallo:

De meeste huizen of hotels waar de Stravinski’s woonden staan er niet meer, maar de prachtige Villa Rogivue is nog in volle glorie in een park te zien. Stravinsky woonde hier met zijn gezin van 1915-1917, en het herbergt tegenwoordig een prachtig restaurant en herberg en wordt “La maison d’Igor” genoemd.

Villa Rogivue (historisch):

La Maison d’Igor:

https://maison-igor.ch/

Mendelssohn verbleef tijdens zijn leven vijf keer in dit historische hotel. Het huis dateert uit de 14e eeuw en was toen al een kloosterherberg. Sinds 1491 droeg het huis het trotse wapenschild op de gevel. Vandaag is één kamer naar Mendelssohn genoemd, een tweede naar een andere illustere gast, Lord Byron. Van hieruit trok Mendelssohn naar de beroemde bergen van het Berner Oberland.

https://hotelinterlaken.ch/

In dit eersteklas hotel las Richard Wagner voor het eerst aan zijn Zwitserse vrienden voor uit het epos “De Ring van de Nibelung”. Hij las de hele Ring op vier avonden voor in de balzaal “Le petit palais”. Later voerde hij ook de eerste akte van Die Walküre op in concert.

https://www.bauraulac.ch/

Baur au lac 1910:

De beroemde vierde akte van Rossini’s opera “Guillaume Tell” met het ballet van de soldaten (“Pas des Soldats”) en het appelschot (“Sois-immobile”) vindt plaats op het marktplein van Altdorf. Rossini zelf had Midden-Zwitserland nooit gezien, maar kende Genève en een deel van de Alpen van West-Zwitserland. Voor de première in de Grand Opéra in Parijs stuurde men de decorontwerper Cicéri naar Centraal-Zwitserland, waar hij schetsen maakte voor de decors.[/sc_fs_faq]

Het raadhuisplein van Altdorf het Tell-monument:

Beluister en bekijk de beroemde “Pas des Soldats”

In de opera “Siegfried,” vraagt Brünnhilde aan Siegfried om haar goddelijke maagdelijkheid te bewaren. Wagner breidde het muzikale motief (“Eeuwige Liefde”) uit tot een zelfstandige compositie. Het werd een compositie voor een klein, 15-koppig orkest. Hij verraste Cosima met dit stuk op haar verjaardag, waarbij een klein ensemble het stuk uitvoerde in het trappenhuis van de Tribschen-villa.

Oorspronkelijk was hij van plan het stuk voor Cosima te reserveren, maar later moest hij om financiële redenen de rechten doorverkopen en schreef hij een versie voor groot orkest.

Meer over de Siegfried-Idylle:

https://opera-inside.com/siegfried-by-richard-wagner-the-opera-guide-and-synopsis/#9Ewig