Online operagids en synopsis bij Giacomo Puccini’s Gianni Schicchi
“Muzikaal gezien is Gianni Schicchi Puccini’s meest ingenieuze en geestigste partituur. Maar dat is nog niet alles: Als theatraal oeuvre behoort “Gianni Schicchi” tot de meest volmaakte werken uit de geschiedenis van de Italiaanse opera’s. Libretto, compositie en komedie vormen een perfecte eenheid. Gianni Schicchi is een juweel van operaliteratuur op het hoogtepunt van Puccini’s compositorische creativiteit”. (Uecker, Puccini’s opera’s)
Inhoud
Highlights
Rollen en synopsis van GIANNI SCHICCHI
Première
New York 1918
Libretto
Giovacchino Forzano, gebaseerd op Dante Alighieri's Goddelijke Komedie.
Hoofdrollen
Gianni Schicchi, migrantenboer - Lauretta, zijn dochter - Rinuccio, minnaar van Lauretta, neef van Buoso Donati - Zita, tante van Rinuccio, neef van Buoso Donati - Ser Amantio, notaris van Buoso Donati
opname-aanbeveling
CBS met Tito Gobbi, Placido Domingo en Ileana Cotrubas o.l.v. Lorin Maazel en het Londens Symfonie Orkest.
COMMENTAAR
Een deel van een drieluik
Samen met de eenakter opera’s “Suor Angelica” en “Il Tabarro” heeft Puccini met “Gianni Schicchi” een zogenaamd tryptich gecreëerd, drie opera’s die samen als eenakter opera’s een avondvullend programma bieden. “Gianni Schicchi” was vanaf het begin het meest populaire van de drie werken. Terwijl dit stuk zijn weg heeft gevonden naar het repertoire van de operahuizen, kan hetzelfde niet worden gezegd van de andere twee, met als gevolg dat het tryptich als geheel zelden wordt uitgevoerd.
Het libretto
De kern van het verhaal van “Gianni Schicchi” komt uit de beroemde Divina Commedia van Dante Alighieri. Het verhaal van Gianni Schicchi heeft een ware kern. Dante’s vrouw Gemma zou een geboren Donati zijn geweest en vertelde haar man over haar ervaring. En hij citeerde dit verhaal in een paar verzen in zijn Divina Commedia. Zijn vrouw was een slachtoffer, en dat was de reden waarom Dante Gianni Schicchi in zijn Divina Commedia de plaats in de hel aanwees (geciteerd in het 30e Lied van de Inferno).
Puccini koos Forzano als librettist voor Gianni Schicchi. Zijn script is meesterlijk en Puccini was in staat om het libretto bijna één op één op muziek te zetten. “Wat Puccini presenteerde was een muzikale komedie waarvan het macabere cynisme ongeëvenaard is in de opera literatuur. De scènes draaien in een scenische wervelwind, die op het eind escaleert in een ware komische tornado”. (Ücker, Puccini’s opera’s).
Forzano had een revolutionaire inslag. Naast zijn enthousiasme voor de Franse Revolutie, raakte de schrijver en zanger ook betrokken bij het fascisme en werd een van de artistieke boegbeelden van de beweging, en was een persoonlijke vriend van de “Duce” Benito Mussolini. In Forzano’s Gianni Schicchi is er een revolutionair die, als deel van de “gente nuova” (de nieuwe mens), strijdt tegen de gevestigde instellingen (staat, kerk, families).
Een echte muzikale komedie
Elke acteur weet dat komedies moeilijker te spelen zijn dan tragedies. In dit stuk moet elke rol perfect worden gespeeld, een echte ensembleprestatie is vereist. Elke situatie moet een glimlach op het gezicht van het publiek toveren. De actie die volgt is geconcentreerd in zestig minuten en voltrekt zich in een adembenemend tempo, waardoor het eenakterspel de reputatie kreeg “als een presto-deel van een symfonie” te zijn. Alleen Lauretta’s “O mio babbino” in het midden van de opera is een lyrisch rustpunt van het werk.
Ook muzikaal werkt Puccini met steeds terugkerende korte motieven, die steeds weer geciteerd worden. Bovendien speelt Puccini opzettelijk met majeur en mineur. Terwijl de passages die door de buitenstaanders (Schicchi, Lauretta, Rinuccio) gezongen worden grotendeels in majeur geschreven zijn, zingen de familieleden overwegend in mineur, waarmee Puccini hun hypocrisie wilde ontmaskeren.
De première
De première vond plaats in 1918 in New York. Vanwege de grote afstand was Puccini niet bij de uitvoering aanwezig, maar concentreerde hij zich op de Europese première in Rome de maand daarop en de eerste uitvoering in Londen. In alle uitvoeringen werd “Gianni Schicchi” toegejuicht, terwijl “Il Tabarro” en “Suor Angelica” een gereserveerde ontvangst kregen. Vervolgens pleitte Puccini er om artistieke redenen sterk voor dat de Triptiek alleen in zijn geheel in de theaters zou worden opgevoerd, maar hij kon niet voorkomen dat Gianni Schicchi spoedig in combinatie met andere werken zou worden opgevoerd.
GIANNI SCHICCHI Act 1
Het eerste deel – Het testament van Buoso
Synopsis: 1299 in Florence. Vele mensen hebben zich verzameld in de slaapzalen van Buoso Donati’s huis. Het zijn zijn familieleden, die in hypocriete sympathie rouwen om de overleden Buoso, die nog steeds dood in zijn bed ligt. Iedereen heeft een oogje op de ander en al snel gaan er geruchten dat Buoso zijn hele fortuin aan het klooster heeft nagelaten. Iedereen kijkt vragend naar Simone, die ooit burgemeester van Podesta was. Hij zegt dat als het testament in handen van een notaris is, er niets kan worden gedaan. Maar… als het nog in het huis ligt, is er misschien een achterdeurtje.
Elke acteur weet dat komedies moeilijker te spelen zijn dan tragedies. In dit stuk moet elke rol perfect geacteerd worden, een echt samenspel is vereist. Elke situatie moet een glimlach op het gezicht van het publiek toveren. De volgende plot is gecondenseerd in zestig minuten en geschreven in een adembenemend tempo.
Puccini begint met korte openingsakkoorden. Het doek gaat op en we horen het rouwmotief van de nabestaanden, dat tijdens de opera vaak wordt geciteerd:
Het thema zweeft tussen majeur en mineur en onthult de hypocrisie van de familieleden met muzikale middelen. Met verbazing stellen we vast dat we hier een getransformeerde Puccini ontmoeten. Het is niet langer de Puccini van de aria’s en melodieën, maar de filigrane karaktertekenaar en volleerd komiek.
Synopsis: Iedereen is koortsachtig op zoek naar het document. Rinuccio vindt het eindelijk. Hij hoopt dat zijn oom hem iets heeft nagelaten. De erfenis zou hem in staat stellen te trouwen met zijn geliefde Lauretta, de dochter van Gianni Schicchi. Iedereen wil het testament uit Rinuccio’s handen rukken. Uiteindelijk geeft hij het document aan Zita, zijn tante, die het openmaakt. De ontdekking dat Buoso alle waardevolle goederen aan het klooster heeft nagelaten, veroorzaakt grote ontsteltenis onder de familieleden. Nu zijn de tranen oprecht. Iedereen weet niet wat te doen. Rinuccio stelt voor raad te vragen aan Gianni Schicchi, alleen hij kan hen redden. Iedereen is verontwaardigd en wil niets te maken hebben met de boerenjongen en nieuwkomer. Rinuccio stuurt Gherardino in het geheim naar Gianni Schichi om hem te halen.
Deel 1 (00:00 – 15.13) – Pappano ROH
Rinuccio’s aria over Gianni Schicchi
Synopsis: Rinuccio houdt een vlammende toespraak voor Gianni Schicchi. Ja, hij is een buitenbeentje en hij is sluw, maar alleen hij kan hen redden met zijn sluwheid.
Het stuk in de stijl van een Toscaans volksliedje is veeleisend. Vooral het tweede deel is geschreven in een hoge tessituur en leidt tweemaal naar de hoge B. We horen deze grote tenoraria in twee interpretaties.
Domingo speelt prachtig met de woorden heeft een jeugdige dynamiek en toch een warmte in de stem.
Avete torto … Firenze e come un albero fiorito (1) – Domingo/Maazel
De lyrische opera’s waren Di Stefano’s terrein. Hij zingt de hoge delen van deze aria prachtig, en het slot B is mooi en indrukwekkend.
Avete torto … Firenze e come un albero fiorito (2) – di Stefano
Gianni Schicchi verschijnt en wordt afgewezen
Synopsis: Gianni Schicchi komt het huis binnen, vergezeld door zijn dochter Lauretta. Hij heeft de situatie snel in de gaten. Zita wil hem en zijn dochter wegjagen. Schicchi heeft alleen maar minachting voor dit volk en wil, diep beledigd, vertrekken. Lauretta en Rinuccio zijn wanhopig en zien hun huwelijk wegsmelten.
Dante had een afkeer van de nieuwkomers, zo citeert hij in zijn Divina Commedia, dat men de boeren in Florence moest verdragen wier stank hij niet kon verdragen en die alleen maar uit waren op bedrog. Het zingen van Rinuccio beantwoordt dus niet aan de geest van de dichter, maar komt voort uit de opportunistische wens om met Rinuccio’s Lauretta te trouwen.
Deel 2 (18:37 – 22:03) – Pappano / ROH
Laurettas knielt voor haar vader – “O mio babbino caro”
Synopsis: Rinuccio doet een beroep op zijn familie om Schicchi te vertrouwen en Lauretta vraagt haar vader te blijven, anders wil ze niet meer leven en zal ze zich in de rivier de Arno werpen.
Deze aria is het enige gesloten stuk van deze opera. Het is een keerpunt vanaf nu begint het bedrog te lopen.
De aria is heel eenvoudig maar verdient het absoluut om beroemd te worden. Aan het begin van deze aria noteert Puccini het uitdrukkingsteken “ingenuo”, wat naïef, vertrouwend betekent. De aria moet uit het hart gezongen worden zonder kunstmatig pathos. Natuurlijk zit er ook een portie sluwheid achter, want de jonge vrouw weet het hart van haar vader te verzachten.
Er zijn tientallen interpretaties van deze aria. Het is moeilijk de beste te kiezen. De interpretatie van Caballé is beroemd en misschien wel de mooiste. De hoge noten vloeien adembenemend, de stemming is bijna etherisch.
O mio babbino caro – Caballé
De vertolking door Elisabeth Schwarzkopf is ontroerend. De meest intieme van de opnamen.
O mio babbino caro – Schwarzkopf
Schicchi’s sluwe idee
Synopsis: Schicchi’s vaders hart smelt en hij begint het testament voor te lezen. Iedereen staart hem geboeid aan. Geen kans, zegt hij. Absoluut geen kans. Terwijl hij verder leest, komt er een idee in hem op. Hij stuurt zijn dochter weg om haar te beschermen, ze mag niets te weten komen van de volgende machinaties. Hij vraagt of niemand anders iets weet van Buoso’s dood. Allen ontkennen het. Hij geeft het bevel het huis op te ruimen en het lichaam te verbergen. Plotseling wordt er geklopt. De dokter Spineloccio staat aan de deur. Schicchi geeft het bevel de dokter weg te sturen met het argument dat Buoso zich beter voelt en wil rusten. Maar de dokter wil de patiënt zien en Schicchi roept met vervormde stem vanuit de kamer ernaast dat hij al beter is en in slaap valt, de dokter moet ‘s avonds maar terugkomen. Spinelloccio prijst de vooruitgang van de wetenschap en gaat weg. Schicchi triomfeert. De stem imitatie was perfect.
Niemand begrijpt het.
Schicchi legt het plan uit: hij gaat zelf naar bed en speelt Buoso. En dan laat hij de notaris komen om het testament aan te passen. Iedereen prijst Schicchi’s sluwheid. De vraag over de verdeling van de erfenis dient zich aan. Er breekt een grote ruzie uit over de molens van Signa. Er wordt afgesproken dat Schicchi tijdens het bezoek van de notaris de erfenis eerlijk verdeelt onder de aanwezigen. Drie vrouwen kleden zich aan om naar bed te gaan, en elk van de familieleden probeert Schicchi om te kopen met een paar fiorini, zodat hij hun een mooie erfenis zal geven. Voordat de notaris komt, spreekt Gianni Schicchi een waarschuwend woord tot iedereen. In de wet staat dat op het vervalsen van het testament een zware straf staat: het verlies van de rechterhand en de verbanning uit Florence. De notaris verschijnt met getuigen. Schicchi gaat snel naar bed en het licht wordt gedimd. Hij roept tegen de notaris dat zijn hand verlamd is en dat hij niet kan schrijven, daarom heeft hij de notaris geroepen.
Na de inleidende woorden van de notaris dicteert hij het testament. Het klooster ontvangt 5 lire. Als de notaris zegt dat dit erg weinig is, zegt Schicchi alleen dat het anders zou lijken alsof hij een slecht geweten had omdat het geld gestolen was. Iedereen keurt dit hypocriet goed. Hij gaat verder. Hij verdeelt het geld en de kleinere goederen gelijkmatig onder de familieleden. Iedereen bedankt hem vriendelijk. De drie grote goederen laat hij na … aan zijn goede en trouwe vriend Gianni Schicchi. Dit veroorzaakt een grote opschudding. Schicchi neemt afscheid van de notaris en jaagt de familieleden het huis uit. Rinuccio en Lauretta liggen in elkaars armen en Schicchi kijkt tevreden naar de gelukkige geliefden en smeekt de toeschouwer om verzachtende omstandigheden voor zijn duivels gedrag.
De wettelijke instructie om testamentvervalsers te straffen bestond daadwerkelijk in Florence. Puccini schreef op dit punt een scenische instructie dat Schicchi de mouw zonder hand omhoog moest houden. Abbate/Parker schrijven kritisch in hun operagids dat dit slechte smaak was van Puccini’s kant: “Geschreven in Italië in 1918, na jaren van een wrede oorlog, met gewonde soldaten , vaak beroofd van hun ledematen, die terugkeerden naar hun geboortestad.
Gianni Schicchi’s sluwe plan werkt alleen omdat hij herhaaldelijk de melodie van “Addio Firenze” speelt, die verondersteld wordt de familieleden te herinneren aan de wet van de strenge straffen. Interessant is dat Dante in het 25e vers van zijn Divina Commedia een Buoso Donati citeerde die zijn fortuin op een guitige manier had vergaard en het aan de Kerk naliet in de hoop op genade. “Puccini’s sympathie gaat uit naar de hoofdpersoon, ook al lijkt zijn gedrag vanuit moreel oogpunt bedenkelijk. Uiteindelijk is het niet “goed dat over kwaad zegeviert”, maar “sluwheid over domheid”. (Csampai/Holland, operagids). Gianni Schicchi verontschuldigt zich dus aan het eind bij het publiek, en pleit voor verzachtende omstandigheden als het publiek zich tenminste heeft geamuseerd.
Deel 3 (24:10 – 55.13) – Pappano ROH
opname aanbeveling van de opera GIANNI SCHICCHI
CBS met Tito Gobbi, Placido Domingo en Ileana Cotrubas onder leiding van Lorin Maazel en het Londens Symfonie Orkest.
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids voor GIANNI SCHICCHI van Giacomo Puccini.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!