De online operagids van LA TRAVIATA
Zelden heeft Verdi zich zo met een rol geïdentificeerd als met die van Violetta. Door zijn biografie was hij in staat om zich in de huid van de personages te verplaatsen, en nooit was zijn muziek zo soulvol en tragisch als in deze opera. Traviata werd de meest populaire opera van Verdi, in veel landen zelfs de meest populaire opera ooit.
OVERZICHT EN DIRECTE TOEGANG
Inhoud
Akte 1 (Salon-Scène)
Akte 2 (Germont-Violetta-Scène)
Akte 3 (Salon-Scène, Doden-Scène)
Highlights
♪ Libiamo nei lieti calic (Brindisi)
♪ Lunge da lei… De’ miei bollenti spiriti
♪ Di provenza il mar, il suol (Germonts Arie)
♪ Addio del passato (Sterbeszene)
SYNOPSIS
Première
Venetië, 1853
Libretto
Francesco Maria Piave, gebaseerd op Alexandre Dumas' La dame aux camélias
Hoofdrollen
Violetta Valéry, courtisane in Parijs (sopraan) - Alfredo Germont, jongeman (tenor) - Georg Germont, vader van Alfredo Germont (baritonee) - Baron Duphol, vriend / beschermer van Violetta (baritonee)
opname-aanbeveling
EMI, Maria Callas, Giuseppe di Stefano en Ettore Bastiannini o.l.v. Carlo Maria Giulini en het Koor en Orkest van La Scala, Milaan (live-opname). .
Commentaar
Verdi’s autobiografische aspect
Het verhaal van “Traviata” is gebaseerd op de roman “De dame van de Camelia’s” van Alexandre Dumas. Als jongeman leefde Dumas zelf samen met Marie Duplessis, een bekende demimondaine. Zij overleed op 25-jarige leeftijd aan de gevolgen van een consumptiestoornis en Dumas nam haar als model voor de hoofdpersoon van de roman. Toen Verdi voor het eerst in aanraking kwam met Dumas’ roman, was hij diep ontroerd. Het deed hem denken aan zijn eigen situatie met zijn partner Giuseppina Strepponi. Toen hij vele jaren na de dood van zijn vrouw bij Giuseppina introk, was Giuseppina al 32 jaar oud en een vrouw “met een verleden”. Ze was geen courtisane, maar naast haar beroepsleven als operazangeres had ze drie zwangerschappen met verschillende mannen. Verdi en Strepponi werden lastig gevallen door de deftige society in Parijs en trokken zich terug in Verdi’s vaderland. In Bussetto stuitte het echtpaar op openlijk verzet van de bevolking van het stadje. Het was bijzonder pijnlijk voor Verdi dat zijn vroegere beschermheer en weldoener Barezzi zich openlijk tegen hem keerde. Het is goed mogelijk dat Verdi met de rol van Germont (die hij had opgewaardeerd ten opzichte van Dumas plot) een portret van Barezzi creëerde. Twee jaar later verhuisden de twee naar Santa Agata op het platteland. Daar begon de compositiegeschiedenis van “Traviata”.
tot DE BIOGRAFIE VAN VERDI (ZIJN LEVEN EN ZIJN PLAATSEN)
Libretto en geschiedenis
Verdi zag Dumas “La dame aux camélias” in 1852 in de schouwburg en was gefascineerd door het verhaal, waarvan de ware gebeurtenis zich afspeelde in de jaren 44/45 en dat door Dumas in 1852 werd opgeschreven. Verdi voelde veel sympathie voor de hoofdrolspeelster. Daarom zagen hij en zijn librettist Francesco Maria Piave af van het gebruik van insinuaties zoals in het literaire model en maakten van Violetta een persoon met tedere en diepgevoelde gevoelens, omringd door een hypocriete maatschappij. Het libretto was nauw gebaseerd op de theaterversie van Dumas, alleen de tweede akte was volledig weggelaten. Piave voltooide het werk aan het libretto in januari 1853 en Verdi begon te componeren onmiddellijk na de première van Trovatore op 19 januari. Hij stond onder grote tijdsdruk, want hij had de datum van de première met het “Teatro La Fenice” geregeld voor 6 maart. Volgens zijn eigen verklaringen voelde Verdi zich zeer geïnspireerd, ging de compositie hem goed af en schreef hij het werk binnen vijf weken. De instrumentatie werd gedaan tijdens de repetities.
Muziek: de “Tinta musicale“
Zoals elke opera gaf Verdi ook de “Traviata” zijn eigen muzikale basiskleuren en karakterisering. Voor de vele salonscènes gebruikte hij voornamelijk walsachtige ritmes. Dit dansante aspect breidde hij uit tot scènes als duetten e.d., het grootste deel van de partituur is geschreven in drievoudige maat. Een tweede karakteristiek element is de kamermuzikale opstelling van het werk. Grote delen van de opera zijn gearrangeerd in aria’s of duetten; koorscènes en trio’s komen slechts zeer spaarzaam voor. Een derde kenmerkend element is het gebruik van het liefdesmotief dat Verdi herhaaldelijk aanhaalt, soms in dramatische vorm (bijvoorbeeld in “Amami” in de tweede akte), soms in lyrische vorm (bijvoorbeeld in de sterfscène en in het liefdesduet van de eerste akte). Dit motief is te zien in het commentaar bij de aria “Ah fors’è lui“.
Een Herculestaak voor de rol van Violetta
De rol van Violetta is een van de meest briljante van de sopraan fach. Verdi eist veel van de zangeres van de hoofdrol. Hij heeft de ontwikkeling van Violetta van de courtisane van de eerste akte, naar de opofferende vrouw van de tweede, naar de stervende vrouw van de derde akte muzikaal gedetailleerd. Violetta moet zowel een grote lyrische stem hebben (akte 2), de dramatische passages met grote expressiviteit kunnen zingen (akte 3) en virtuoze coloraturen kunnen zingen (akte 1). Ook acteertalent is vereist; Violetta is vrijwel het hele stuk op het toneel aanwezig en moet de opera voor een groot deel domineren. Er zijn natuurlijk niet veel zangeressen die al deze aspecten kunnen combineren. Onder de deskundigen bestaat een grote consensus dat dit in de opnamegeschiedenis het best wordt bereikt door Maria Callas op het toppunt van haar vocale kunnen.
Het fiasco van de wereldpremière
Verdi vermoedde al van tevoren dat de première op een fiasco zou kunnen uitlopen. De onderwerpkeuze was een enorme sensatie, want de Italiaanse opera kende tot dan toe alleen historische onderwerpen. Met de eigentijdse “Traviata” was hij voor het eerst in het heden aangekomen. Terwijl koningen en ridders de schurken waren, nam Verdi het risico om van een courtisane een heldin te maken en de Italiaanse samenleving een spiegel voor te houden. Het “Teatro La Fenice” maakte deze situatie nog erger door de handeling 150 jaar terug in de tijd te plaatsen, in de barok, waardoor de walsmuziek ad absurdum werd gebracht. Bovendien waren er problemen met de casting omdat de opera op korte termijn werd gepland. Verbitterd moest Verdi bij de première toegeven dat “La Traviata” niet alleen mislukt was, maar dat men er ook om lachte. Ondanks vele verzoeken zag Verdi af van opvoeringen in andere theaters en achttien maanden later voerde hij de “Traviata” op voorbeeldige wijze en onder ideale omstandigheden op, en het werd onmiddellijk een succes.
LA TRAVIATA Act 1
“Amore e Morte”
Synopsis: De Parijse courtisane Violetta Valéry nodigt gasten uit voor een bal in haar salon.
De ouverture begint met een etherische melodie, die we nog zullen horen als Violetta in de derde akte stervend op haar bed ligt. Het tweede thema is het thema van de liefde, dat we onder meer zullen tegenkomen in het hartstochtelijke “Amami” van de tweede akte. Verdi legt zo de twee bepalende thema’s van deze opera bloot: liefde en dood. Deze intentie kwam overeen met de oorspronkelijke titel van de opera “Amore e Morte” (“Liefde en Dood”), die werd geschrapt als gevolg van de Venetiaanse censuur.
Ouvertüre – Kleiber
Synopsis: Violetta verwelkomt haar gasten.
Dell invito – Callas
Het betoverende drinklied
Synopsis: Alfredo heeft de eer om als gast een toast uit te brengen op de gastvrouw. Violetta antwoordt in dezelfde stemming en het hele gezelschap doet mee.
Verdi componeerde dit beroemde drinklied in een snel walsritme.
Libiamo nei lieti calici – Callas / di Stefano
Luister naar Enrico Caruso in deze Brindisi met een schitterende finale B.
Libiamo – Caruso / Gluck
Alfredo bekent zijn liefde aan Violetta
Synopsis: Violetta vraagt de gasten te verhuizen naar de balzaal. Zij blijft achter en krijgt een aanval van zwakte, alleen Alfredo is onopgemerkt bij haar gebleven. Hij bekommert zich om haar en bekent dat hij haar al geruime tijd van verre bemint.
Terwijl de tenor een romantische melodie zingt, blijft de courtisane muzikaal stil in haar genre en herhaalt zijn melodie met virtuoze, sierlijke zang, koket gedubbeld door de fluit, resulterend in een opzwepend duet.
Laten we eens luisteren naar dit fragment in de versie van de beroemde Giulini opname met Maria Callas en Giuseppe di Stefano uit 1955. Het is gewoonweg elektriserend hoe de zangers en het orkest ons in deze live-opname in hun ban houden. Het tempo van het eerste deel is traag, de strijkers zijn meer versmolten dan gestippeld en de zangers zingen brede ritardandi.
Un di felice, eterea – Callas / diStefano
De duetten van Tito Schipa en Amelita Galli-Curci waren en blijven legendarisch.
Un di felice, eterea – Schipa/Galli-Curci
Synopsis:Violetta reageert aarzelend op Alfredo’s avances. Ze kent het leven te goed om hem te geloven. Ze wil tijd winnen en geeft hem een camelia: als die is verwelkt, mag hij terugkomen. De gasten van de danszaal komen in opperbeste stemming terug naar de kamer.
Si ridesta in ciel l’aurora
Violetta is betoverd
Synopsis: Wanneer Violetta na het bal alleen is, ontdekt ze tot haar verbazing dat ze ontroerd is door Alfredo’s liefdesbekentenis en geeft ze toe te verlangen naar een innige relatie.
In het cantabile “Ah fors’è lui” beleven we een nieuwe Violetta: het is de jonge vrouw die droomt van een betere toekomst. De coloraturen hebben plaatsgemaakt voor een lyrische cantilena, teder omlijst door een arabesk van de fluit. Met haar melodie verraadt Verdi dat ze verliefd is, ze citeert Alfredo’s melodie uit het duet van de eerste akte, het liefdesmotief:
Ah fors’è lui – Netrebko
Synopsis: Maar ze jaagt deze dwaze gedachten weg.
Follie. Dit is allemaal waanzin en ze veegt de gedachten weg. Met virtuoze trillers en loopjes, die leiden naar de hoge Bes, aangespoord door Alfredo’s gezang, dat zij door het open raam hoort, sluit zij deze vurige en virtuoze cabaletta af met een extatische hoge C.
Een opzwepend “Sempre libera” is te horen van Magda Olivero, “de prima donna die het publiek in een staat van frenesia bracht” (Peter G. Davis). Magda Olivero (1910-2014) had een fervente aanhang, die haar verafgoodde en haar overal vergezelde.
Sempre libera (1) – Olivero
Luister naar een prachtige Angela Gheorghiu in een opname uit 1995. Er was iets magisch aan het maken van deze complete opname van Traviata. De belangrijkste gebeurtenis was haar ontmoeting met Georg Solti. Solti wilde op 84-jarige leeftijd zijn eerste Traviata met frisse energie produceren en stuitte op Angela Gheorghiu. Tijdens een auditie overtuigde ze hem onmiddellijk. De rest is een legende: “Haar optreden overtuigde spontaan de televisieleiding van de BBC om het programma te veranderen en live over te schakelen naar het Royal Opera House in Londen om de voorstelling op televisie uit te zenden. Zo begon de triomftocht van de sopraan in Londen” (bron: Wikipedia).
Sempre libera (2) – Gheorgiu
LA TRAVIATA Act 2
Violetta en Alfredo zijn een stel
Synopsis: Drie maanden later. Violetta heeft besloten het mondaine leven de rug toe te keren en is met Alfredo naar het platteland verhuisd, waar de twee gelukkige maanden doorbrengen.
Verdi en Piave besloten de tweede ontmoeting tussen Violetta en Alfredo niet in het libretto op te nemen. Dumas’ tweede bedrijf wordt samengevat in deze korte herinnering van Alfredo, die bestaat uit een kort recitatief en een verrukte tenor-aria.
Bekijk deze scène in een fragment uit de prachtige Zeffirelli verfilming met Placido Domingo.
Lunge d lei…De’ miei bollenti spiriti (1) – Domingo / Kleiber
Synopsis: Alfredo verneemt van huishoudster Annina dat Violetta al haar bezittingen in Parijs heeft verkocht om Alfredo en Violetta’s weelderige leven op het platteland te financieren. Beschaamd erkent Alfredo zijn naïviteit en zijn schaamte. Alfredo gaat naar de stad om geld in te zamelen.
De heroïsche muziek van deze cabaletta lijkt enigszins misplaatst in de rol van de lyrische Alfredo. De heroïek lijkt te komen uit de Trovatore, die Verdi net had gecomponeerd. Het deelt het lot van veel andere aria’s van Verdi, die worden afgesloten door tenoren met een hoge C, zonder dat Verdi er een heeft geschreven.
Luister maar naar Luciano Pavarotti met een vegende “O mio Rimorso” met een briljante hoge C aan het eind.
O mio rimorso – Pavarotti
Alfredos vader Germont verschijnt
Synopsis: Tijdens Alfredo’s afwezigheid verschijnt zijn vader Germont. Hij beschuldigt de verbaasde Violetta ervan haar zoon te ruïneren met haar uitbundige levensstijl. Als Violetta hem de documenten van de verkoop van haar bezittingen laat zien, is Germont verbaasd. Toch eist hij dat ze van Alfredo scheidt, omdat zijn dochter niet kan trouwen vanwege de onfatsoenlijke relatie van haar broer.
Pura siccome un angelo – Hampson / Netrebko
Hij eist van haar dat ze Alfredo verlaat
Synopsis: Germont dringt er bij haar op aan Alfredo te verlaten, want als haar schoonheid is vervaagd, zal hij haar beu worden.
Verdi laat Germont zingen op een kunstmatige, verstarde toon met coloraturen. Telkens als Verdi coloraturen gebruikt, wil hij een statement maken, in dit geval legt hij de valsheid van Germont bloot.
Un di, quando le veneri – Hampson / Netrebko
Synopsis: Violetta herkent deze onmogelijke situatie.
Violetta is er kapot van. Verdi laat ons nu met muzikale middelen zien dat Violetta innerlijke grootsheid bezit. Maat voor maat verheft de stem zich en laat ze horen dat ze na de klap van de nederlaag klaar is voor het offer van de verloochening. Het duet wordt gecompleteerd door de spijtfrasen van Germont, waarvan de oprechtheid de toehoorder niet geheel overtuigd laat.
Ah dite alla giovine – Callas/Sereni
Synopsis: Violetta legt uit wat ze heeft afgezworen en Germont probeert haar te troosten.
In deze passage horen we Violetta’s hartverscheurende verloochening. Haar “Conosca il sacrifizio” wordt begeleid door het pijnlijke lied van de Engelse hoorn. Voor het eerst in dit duet bespeuren we oprechtheid in de stem van Germont, die de grootsheid van Violetta begint te beseffen en, ontroerd, afscheid van haar neemt.
Imponete…non amarlo ditegli – Callas / Bastiannini / Giulini
Synopsis: Met een bezwaard hart schrijft ze in een brief aan Alfredo haar afzwering van het huwelijk en beweert dat ze wil terugkeren naar haar oude leven en verlaat hem daarom. Als Alfredo terugkeert, is hij verbaasd over Violetta’s humeur, maar zij legt zich niet aan hem uit, maar vraagt hem slechts van haar te houden. Alfredo heeft een brief van zijn vader ontvangen waarin hij zijn komst aankondigt. Violetta moet afscheid van hem nemen zonder het hem te laten weten.
De volgende scène is een van de meest ontroerende scènes in de operaliteratuur. Het is het wanhopige “Amami” dat we horen in de dramatische versie van het liefdesmotief waarmee Violetta de pijn uit haar ziel schreeuwt als ze afscheid neemt van Alfredo.
Luister naar dit fragment in de vertolking van Maria Callas, die ons deze scène letterlijk laat beleven.
Dammi tu forza … Amami – Callas/ Di Stefano
Germont spreekt met Alfredo
Synopsis: Alfredo heeft niet gemerkt dat Violetta met de koets het huis heeft verlaten in de richting van Parijs als een bode hem de brief van Violetta overhandigt. Alfredo, die de achtergrond niet kent, is diep ontroerd. Op dat moment verschijnt zijn vader en hoort van Violetta’s afscheidsbrief. Germont probeert zijn zoon te troosten met herinneringen aan Alfredo’s ouderlijk huis.
Met een expressieve cellocantilena, begeleid door een fluit, leidt Verdi ons binnen in de wereld van Germont. De baritonee zingt een nostalgische melodie, die versierd is met sierlijke ornamentele noten. Het lijkt voor de luisteraar bijna een wiegeliedje dat een kind tot rust moet brengen.
Luister naar een opname van de Amerikaanse bariton Robert Merrill met het NBC Orkest onder leiding van Arturo Toscanini. Robert Merrill schreef in zijn memoires uitvoerig over het werk aan de Traviata met Toscanini. Enerzijds schetste hij het beeld van een tiran die het zelfs bij de meest primitieve verwensingen niet liet, maar ook het beeld van een begenadigd musicus: “De Maestro heeft je beter gemaakt dan je ooit dacht dat je kon zijn. Hij heeft je laten zweven. Hij heeft het onmogelijke mogelijk gemaakt”. Luister naar de indrukwekkende opname van deze samenwerking uit 1946, waar Merrill indruk maakt met zijn lyrische bariton van grote sonoriteit.
Di Provenza il mar, il suol – Merrill/Toscanini
In Flora’s Parijse Salon
Synopsis: Violetta is ingetrokken bij Baron Duphol en leeft weer het leven van een courtisane. In Flora’s salon is een soirée aan de gang. Sommige gasten hebben zich verkleed als zigeuners en lezen voor uit de handen van de gasten.
Noi siamo zingarelle
Synopsis: Alfredo is ook verschenen. Met sombere gedachten gaat hij zitten aan de tafel van de kaartspelers. Als Violetta verschijnt, ziet ze hem, maar Duphol verbiedt haar met hem te spreken. Alfredo provoceert Duphol met vernederende uitspraken en de laatste gaat aan de kaarttafel zitten en verliest een aanzienlijk bedrag aan Alfredo.
Deze scène speelt zich af onder begeleiding van nerveuze, hectische motieven van de strijkers. We horen zowel de dialoog van de kaartspelers als die van Violetta, die zich in de kamer ernaast bevindt. Het schouwspel speelt zich dus op twee niveaus af, waardoor een dramatisch muzikaal effect ontstaat.
Voi! Alfredo – Cura / Gvazava
Het opzwepende duet “Inviato a seguirmi”
Synopsis: Violetta vreest een duel en schrijft Alfredo een briefje om hem alleen te spreken. Als hij komt, probeert ze hem tevergeefs ervan te overtuigen de salon te verlaten.
We horen deze dramatische scène in de explosieve versie van de Giulini opname. Opgezweept door de strijkers, gaan Callas en di Stefano een ongebreidelde dialoog aan.
Invitato a qui seguirmi – Callas / di Stefano / Giulini
Synopsis: Woedend gooit Alfredo het gewonnen geld aan Violetta’s voeten en zegt dat hij nu heeft betaald voor Violetta’s dienst. Germont verschijnt en verwijt Alfredo zijn onwaardige gedrag. Alfredo erkent in diepe schaamte zijn wangedrag en Germont is wanhopig omdat hij de waarheid niet aan zijn zoon kan onthullen.
Ogni suo aver tal femmina … Di sprezzo degno – Gobbi
Synopsis: Violetta is diep ontroerd en de gasten beschuldigen Alfredo van zijn gedrag. Alfredo komt tot bezinning en schaamt zich voor zijn gedrag.
Alfredo, di questo core
LA TRAVIATA Act 3
Als inleiding horen we een kamermuziekstuk met het thema dat we kennen uit de ouverture en dat symbool staat voor de tanende vitaliteit van Violetta.
Introductie – Solti
Violetta neemt afscheid van de wereld
Synopsis: Violetta is in haar slaapkamer. Ze is verzwakt en de dokter fluistert Annina in dat ze nog maar een paar uur te leven heeft. Violetta leest de brief van Germont. Ze verneemt dat Duphol ernstig gewond is geraakt en dat Alfredo vervolgens het land heeft verlaten. Hij heeft zelf zijn fout ingezien en alles in een brief aan zijn zoon uitgelegd en hem gevraagd naar Violetta te komen. Diep bedroefd voelt Violetta dat het te laat is.
Terwijl Violetta de brief van Germont leest, horen we het liefdesthema teder weerklinken in de strijkers. Nu begint een van de grote afscheidsaria’s uit de operaliteratuur, ingeleid door de hobo en begeleid door zestien gedempte strijkinstrumenten. Violetta’s zang wordt nu en dan rondgespeeld door de Engelse hoorn, soms verdubbeld. Het eerste couplet klinkt somber in mineur, het tweede getransfigureerd in majeur.
Teneste la promessa…addio del passato – Callas
Alfredo keert terug
Synopsis: Alfredo verschijnt en vraagt hartstochtelijk om vergeving. Ze omhelzen elkaar en dromen kort van hun toekomst.
In hetzelfde metrum van 3/8 tijd als zij aan het begin van de opera in Brindisi hadden gezongen, zingen de twee voor de laatste keer weemoedig in duet.
Op deze opname horen we hoe prachtig de jonge Alfredo Kraus en Maria Callas het duet gestalte geven. Het is een fragment uit de beroemde Lissabon Traviata.
Parigi o cara lasceremo – Kraus / Callas
Een tweede versie gezongen door Lucrezia Bori en John Mc Cormack uit 1914
Parigi o cara lasceremo – Bori/McCormack
Synopsis: Maar Violetta is al dodelijk ziek.
In deze scène zingt Violetta het beroemde “Ah! Grand dio, morir si giovane”, waarvan de kreet Maria Calls door merg en been gaat.
Ah non piu – Callas/Giulini
Verdi’s aangrijpende sterfscène
Synopsis: Nu verschijnt ook Germont, die Violetta vol wroeging omhelst. Ze geeft Alfredo een klein portretje van haar als herinnering en sterft in zijn armen.
De sterfscène is ontroerend. De opera eindigt met een trio dat wordt ingeleid door een treurmars. Aan het eind horen we nog eenmaal het liefdesthema, niet meer gezongen, omdat Violetta daar te zwak voor is, maar alleen uitgevoerd door een soloviool. De opera eindigt met dramatische akkoorden.
Prendi, quest’è l’immagine – Callas / di Stefano / Giulini
BONUS: Toscanini Traviata repetitie
Eindelijk een prachtig audiodocument van Toscanini. De bassisten die naar een tirade van Toscanini moesten luisteren, zullen dat echter niet zo zien. Wij mogen 70 jaar later met een glimlach genieten.
Traviata repetitie – Toscanini
opname-aanbeveling
EMI met Maria Callas, Giuseppe di Stefano en Ettore Bastiannini onder leiding van Carlo Maria Giulini en het Koor en Orkest van La Scala Milaan (live-opname).
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids over LA TRAVIATA van Giuseppe Verdi.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!