GÖTTERDÄMMERUNG van Richard Wagner – de operagids en synopsis

 

Online operagids en synopsis bij Wagners GÖTTERDÄMMERUNG

De Ring van de Nibelung is een totaalkunstwerk dat zich kan meten met werken uit de wereldliteratuur, zoals de Ilias van Homerus of de Divina Commedia van Dante. Het is verbazingwekkend hoe homogeen dit werk op ons overkomt, dat in een periode van 25 jaar en in een complex ontwikkelingsproces tot stand is gekomen. Schemering der Goden (Götterdämmerung) is een opera met grandioze beelden en sluit dit werk af met een gigantische finale.

 

 

 

Inhoud

Synopsis

Commentaar

Proloog (Norn Scène, Siegfried’s en Brunhilde’s Afscheid scène)

Akte I (Scène kasteel Gibichung)

Akte II (Gibichung massascène, eed scène, wraak scène)

Akte III (Siegfrieds sterfscène, Finale)

 

 

Highlights

Zu neuen Taten

O heilige Götter

Tussenspel van het eerste bedrijf (Siegfrieds Rijnreis)

Hoiho! Hoihoo! (Gibichung mass scene)

Heil’ge Götter, himmlischer Lenker

Auf Gunther, edler Gibichung (Revenge trio)

Frau Sonne sendet lichte Strahlen

Heil dir, Gunther

Einen Ring sah ich an Deiner Hand

Brünnhilde, heilige Braut

Siegfrieds Trauermarsch (Siegfrieds begrafenismars)

Flieget heim ihr Raben … Grane mein Ross sei mir gegrüsst (Finale)

 

 

Opname-aanbeveling

Opname-aanbeveling

 

 

 

 

 

 

 

Premiere

Bayreuth, 1876

Libretto

Richard Wagner, gebaseerd op een grote verscheidenheid aan primaire bronnen. De belangrijkste zijn: Griekse mythologie, de Noordse Edda saga en Völsung saga, en het Duitse Nibelungenlied.

De hoofdrollen

Siegfried, zoon van Siegmund en Sieglinde (tenor) - Brünnhilde, Walkure en dochter van Wotan (sopraan) - Waltraute, Walkure en zus van Brünnhilde (alt) - Gunther, koning van de Gibichungs (bariton) - Gutrune, zus van Gunther (sopraan) - Alberich, Nibelunge (bariton) - Hagen, Gibichung en zoon van Alberich (bas) - Wellgunde, Flosshilde en Woglinde, zeemeerminnen en Rijndochters, bewaaksters van het Rijngoud (mezzo, alt, sopraan) - Norns, noodlottige vrouwen (mezzo, alt, sopraan)

Opname-aanbeveling

DECCA met Wolfgang Windgassen, Birgit Nilsson, Gottlob Frick, Christa Ludwig en Dietrich Fischer-Dieskau o.l.v. Georg Solti en de Wiener Philharmoniker.

 

 

 

 

 

 

 

 

De Schemering der Goden, de ontknoping van een grote saga

De Schemering der Goden is de ontrafeling van deze enorme saga die Wagner uit tientallen bronnen heeft bijeengebracht. Het samenbrengen van dit epische verhaal en het schrijven van de bijbehorende monumentale muziek, kan met recht een prestatie van een eeuw worden genoemd. De plot van de “Ring” overspant meerdere generaties, met meer dan 20 bijfiguren die meespelen. In vrijwel geen enkel ander werk van één kunstenaar zijn zoveel personages met hun eigen persoonlijkheid en hun eigen lot gecreëerd.

1848, Op 35-jarige leeftijd begon Wagner met het werk aan de Ring van de Nibelung. Als een misdaad thriller, begon hij de poëzie vanaf het einde. Eerst noemde hij het slot eenvoudig “Siegfrieds dood”, later veranderde hij het in de titel “Godenschemering”, wat de letterlijke vertaling is van “Götterdämmerung”. In 1869 begon hij met het componeren van de Godenschemering en 5 jaar later was de toonzetting van het gedicht voltooid. 25 jaar na het begin van zijn werk aan de Ring schrijft hij de laatste maten van de muziek. Voor de Godenschemering betekent dit dat er 20 jaar is verstreken tussen de voltooiing van het libretto en de compositie, wat waarschijnlijk uniek is in de geschiedenis van de opera.

 

 

De interpretatie en veel meer informatie

In het algemene portret naar de ring presenteer ik de verschillende benaderingen van de interpretatie van het werk. Om ze te lezen, klik op de link hieronder. Bovendien vindt u daar nog veel meer informatie over geschiedenis, interpretaties, theorie van leidmotieven enz.

Link naar het Portret naar “De ring van de Nibelung”

 

 

 

Een eigen festivaltheater in Bayreuth

Het was Wagner van meet af aan duidelijk dat de opvoering van een dergelijk werk in bestaande theaters nauwelijks mogelijk was.

Al vroeg was het idee van een eigen festivaltheater geboren. Maar het zou nog 25 jaar duren voordat het voltooid was. Het veiligstellen van de financiering van deze enorme onderneming kostte Wagner veel werk. In 1872 verhuisden Wagner en zijn vrouw Cosima naar Bayreuth, en de bouw begon. Samen met vele mecenassen slaagde hij erin geld bijeen te brengen voor het leggen van de eerste steen van het Festspielhaus en voor de aankoop van de Villa Wahnfried. Vier jaar later wordt het Festspielhaus geopend met Rheingold. Het eerste festival vond plaats in 1876 in aanwezigheid van Keizer Wilhelm en alle Europese culturele beroemdheden en werd Wagners grootste triomf van zijn hele leven.

Met de Ring en de bouw van het Festspielhaus voltooide Wagner zijn visie van het Gesamtkunstwerk: de vereniging van de kunsten muziek, poëzie, architectuur en enscenering.

 

 

De grote visies van Wagner

Wagner putte grote visioenen uit zijn creativiteit. Voorbeelden hiervan zijn: de taferelen aan de Rijn, de hoogten van Valhalla, de smederijhallen van Nibelheim, de vuurmagie rond de slaapplaats van Brünnhilde of de finale van de Godenschemering. Elk van deze beelden (en nog veel meer) zijn momenten van fantastische kracht. Gecreëerd door een volleerd toneelschrijver. Ook nu nog stelt de opvoering van deze scènes de theaters voor grote technische en artistieke uitdagingen.

Vooral De Schemering der Goden, met zijn dichte verhaallijn en verschillende locaties, is uiterst veeleisend.

 

 

Leitmotieven

De leidmotieven spelen een belangrijke rol in de hele ring. In het opera-portret van het Rijngoud vindt u hierover meer informatie. Klik op de link.

 

 

Wat is er tot nu toe gebeurd

 

Voorbereidende gebeurtenissen

 

De synopsis van Rheingold (deel 1)

 

De synopsis van de Walkure (deel 2)

 

De synopsis van Siegfried (deel 3)

 

 

 

 

 

 

Götterdämmerung begint met een enorme proloog. Als je die bij de eerste akte optelt, staan we voor een enorm bouwwerk van de eerste akte (Aufzug). Het duurt meer dan twee uur, dat is bijna de lengte van het Rijngoud. De proloog wordt, net als de hele Godenschemering, nog sterker bepaald door de leidmotieven dan de drie voorgaande werken dat waren. Er gaat bijna geen maat voorbij zonder dat we een verwijzing naar een motief horen. Niets is meer zonder betekenis.

Synopsis: Drie Norns bevinden zich op de Walkure-rots. De Norn van het verleden neemt het touw van het lot in haar hand. Het hing ooit aan de wereld-es, en ze vertelt hoe Wotan er ooit een speer uit hakte waarop hij zijn heerschappij baseerde. De es stierf eraan. De tweede Norn vertelt hoe Wotan de boomstammen van de es rond Walhalla stapelde. De derde profeteert dat de vuurgod Loge de boomstammen zal aansteken en het godenrijk zal vernietigen. Wanneer ze het touw om de rots wikkelen, breekt het. De Noren dalen weer af naar hun moeder Erda.

Net als de Rijndochters kenmerkt het mythologische getal “drie” de Noren. Door de geschiedenis van de mensheid heen duiken steeds weer noodlottige vrouwelijke verschijningen in drieën op, zoals de erinnies of sirenen. Muzikaal worden de drie rollen verdeeld over de stembereiken sopraan, alt en mezzo, zoals in het geval van de Rhinemaidens.

Synopsis: Het is aangebroken. Brünnhilde en Siegfried stappen uit de grot waar ze hun liefdesnacht hebben doorgebracht. Brünnhilde neemt afscheid van Siegfried, die op weg wil gaan naar nieuwe daden.

Het orkestrale tussenspel verbeeldt het aanbreken van de dag. Het verlossingsmotief wordt teder geciteerd:

Muzikaal citaat: Redemption mot

De afscheidsscène van Siegfried en Brünnhilde is een van de hoogtepunten van de Ring. Het begint met het tedere motief van Brünnhilde, die haar niet meer als Walkure, maar als vrouw toont:

Brünnhilde wekt Siegfried, en zijn heldenmotief weerklinkt jubelend in de kopers:

Musicaal citaat: Siegfrieds heldenmotief

Je kan deze geweldige scène in de playlist vinden in twee versies. De eerste komt uit de beroemde Boulez/Chéreau cyclus uit Bayreuth.

Zu neuen Taten (1) – Jones / Jung

 

 

Het droompaar Lauritz Melchior en Kirsten Flagstadt

We horen de tweede opname met het droompaar van de jaren ’30, de twee Scandinaviërs Lauritz Melchior en Kirsten Flagstadt. De twee waren gezegend met unieke volumineuze stemmen en toch behielden ze grote lyrische kwaliteiten. Deze combinatie van stemmen was en is waarschijnlijk ongeëvenaard in de geschiedenis van de uitvoering van Wagner-opera’s.

Melchior was bevriend met Cosima Wagner en Siegfried Wagner en zong regelmatig in Bayreuth vanaf de heropening van het Bayreuth Festival in 1924 tot 1931 en was de favoriete tenor van de twee.

Kirsten Flagstadt, die vandaag de dag nog steeds geassocieerd wordt met haar Wagner-rollen van de zeer dramatische fach (Isolde en Brünnhilde), zong interessant genoeg haar eerste Wagner-partij pas op de leeftijd van bijna 34 jaar. Zij trad slechts eenmaal op, in 1933, in kleine rollen in Bayreuth. Vanaf 1935 lag haar artistieke focus op de Metropolitan Opera in New York, waar zij voorstelling na voorstelling triomfeerde samen met Lauritz Melchior.

Zu neuen Taten (2) – Flagstadt / Melchior

 

 

Synopsis: Brünnhilde wil wachten op zijn terugkeer en ze houden symbolisch van liefdespenningen. Brünnhilde geeft hem haar paard Grane, en Siegfried geeft haar de ring, waarvan hij de betekenis niet kent.

Willst Du mir Minne schenken – Nilsson / Hoffmann

Het extatische afscheid

Synopsis: De twee zweren elkaar eeuwige trouw…

In een reprise versnelt hij het tempo nog eens, en Wagner componeert een extatisch afscheid voor de twee geliefden.

O heilige Götter – Melchior / Tauber

Siegfrieds Rijnreis

Synopsis: … en Siegfried klimt op een vlot dat hem de Rijn op zal voeren.

Het tussenspel heeft bijna symfonische dimensies en kreeg de bijnaam “Siegfrieds Rijnreis”. Het beschrijft Siegfrieds reis en voorbije gevechten. L’intermezzo ha dimensioni quasi sinfoniche ed è stato soprannominato “Il viaggio sul Reno di Sigfrido”. Beschrijft de reis van Siegfried en de gevechten die hij gelukkig heeft doorstaan. Het is een tweeledige reisbeschrijving van de “temi del fuoco” van Loges in het eerste deel en de “temi dell'”acqua” in het tweede deel, en geeft een overzicht van de motieven van de Reno en de Reno-figuren.

Intermezzo van het eerste bedrijf (Siegfrieds Rijnreis)

 

 

 

 

 

De Gibichung

Synopsis: Aan de oevers van de Rijn. Gunther, de koning van de Gibichung, zit in zijn kasteel. Bij hem zijn zijn zus Gutrune en hun halfbroer Hagen, de zoon van Alberich. Hagen heeft van zijn vader de haat tegen de goden en de hebzucht naar de ring geërfd. Om de ring te bemachtigen, raadt hij de koning op listige wijze aan om met Brünnhilde te trouwen om de bezoedelde reputatie van zijn bewind te verbeteren. Maar daarvoor heeft hij Siegfried nodig, die als enige sterk genoeg is om door het vuur naar haar slaapvertrekken te breken. Om hem voor zich te winnen, neemt Gutrune Siegfried tot haar echtgenoot. Hij vertelt haar over Siegfrieds afkomst en zijn rijkdom als bezitter van de schat van de Nibelungs. Als Gutrune twijfelt of ze Siegfried voor zich kan winnen, herinnert Hagen haar aan het Potion of Oblivion. Zodra zij hem ontmoet, moet zij hem de toverdrank overhandigen en zal hij Brünnhilde vergeten.

We zijn in het rijk van de Gibichungs. In de ring vertegenwoordigen zij de normale sterfelijke mensen, die, met uitzondering van Hunding, nog niet eerder in de ring zijn verschenen. Hun hoogste vertegenwoordigers, Gutrune en Gunther, worden tragische figuren in de Schemering der Goden – de bedrogen bedriegers. Uiteindelijk zijn het middelmatige wezens, bijna anti-helden, met wie men geen medelijden voelt. Wagner schreef voor hen het trotse, maar ietwat eenvoudige “Motief van de Gibichung”.

Muzikaal citaat: Motief van de Gibichung

 

Het klinkt herhaaldelijk in het orkest direct aan het begin:

Nun hör, Hagen, sage mir, Held …

 

 

Hagen de intrigant

Was Alberich tot nu toe de tegenspeler van Wotan, Hagen speelt de tegenspeler van Siegfried in de Godenschemering. Muzikaal laat Wagner ons telkens weer weten dat Hagen een negatieve kracht is. De tritonus (een overmatige kwart die het duistere en unheimliche symboliseert) speelt daarbij een belangrijke rol. In de ring heeft ook de draak Fafner dit euvel meegekregen. In het volgende voorbeeld horen we de tritonus op een prominente plaats (0:55). Hagen vertelt Gunther over Brünnhilde en hij vraagt hem: “Zou mijn moed dit aankunnen?” Hier breekt de muziek betekenisvol af en klinkt de tritonus voordat Hagen voor het eerst de naam van Siegfried noemt.

Wen rätst du nun zu frein

 

Hagen is de zoon van Alberich. Zijn moeder is Grimhild, een vrouw uit de familie Gibichungen en moeder van Gunther en Gutrune, die in deze opera niet voorkomt.

Wotan voorspelde de verschijning van Hagen al in de “Walkure”: “De vrucht van haat baart een vrouw, het kind van wrok groeit in haar schoot, dit wonder overkwam de liefdeloze Niblung”.

 

Synopsis: Als Siegfried met zijn vlot het kasteel passeert, roept Hagen hem toe en nodigt hem uit zich bij hen te voegen.

Jagt er auf Taten wonnig umher – Frick / Fischer-Dieskau / Windgassen

 

 

Siegfried vertelt trots over de ring

Synopsis: Wanneer Siegfried het kasteel binnenkomt, heet Gunther hem welkom. Trots toont Siegfried Gunther zijn magische helm en zwaard. Hij vertelt dat hij de draak de ring heeft kunnen ontfutselen en dat Brünnhilde nu de eigenaar is.

Met het trotse Siegfried-motief in de hoorns komt Siegfried het kasteel binnen.

Wer ist Gibichs Sohn

 

Synopsis: Herzlich begrüsst Gunther ihn, und bietet ihm seine Freundschaft an.

Wir hören das ehrliche, herzliche Freundschaftsmotivs Gunthers in den Streichern:

 

 

Gutrune verleidt Siegfried

Synopsis: Gutrune komt de zaal binnen met een drinkhoorn. Siegfried drinkt het drankje van de vergetelheid. Het effect treedt in, en Siegfried wil met Gutrune trouwen. Siegfried vraagt Gunther of hij een vrouw heeft. Hij antwoordt dat er nog geen vrouw is die bij hem past. Maar er woont een vrouw op een rots, beschermd door een hoog vuur, die hij begeert. De weg naar haar toe is onmogelijk, het vuur zou hem onmiddellijk doden. Siegfried biedt aan hem te helpen. Met de magische helm zou hij de gedaante van Gunther kunnen aannemen en Brünhilde voor hem kunnen winnen.

Het motief van Gutrune horen we meteen aan het begin. Net als het vriendschapsmotief van haar broer, begint het met een sprong van een kwint naar beneden:

Door het drankje van Hagen te drinken, wordt Siegfried een onvrijwillige verrader van zijn liefde voor Brünnhilde. Het is de tragedie van de “zuivere” man die faalt in een door macht gecorrumpeerde wereld.

Willkommen Gast… Vergäss ich alles, was Du mir gabst – Jung / Mazura / Altmeyer

 

 

Gunther en Siegfried drinken bloedbroederschap

Synopsis: Gunther accepteert vreugdevol en de twee drinken euforisch bloedbroederschap.

Wanneer de twee bloedbroederschap drinken, nodigt Gunther Hagen uit zich bij de eed aan te sluiten. Hagen, de underdog, wil niet drinken. Laconiek bedoelt hij: “Mijn bloed zou jouw drank bederven”.

Blühenden Lebens labendes Blut – Frick / Fischer-Dieskau / Windgassen

 

Synopsis: Hagen is tevreden. Zijn plan om de ring terug te winnen voor zijn vader Alberich lijkt te slagen.

In deze scène onthult Hagen voor het eerst zijn sinistere plan aan de luisteraar. Meteen aan het begin van de scène (0:08) horen we weer de tritonus in het koper, wat voor een spookachtig effect zorgt. Op 2:37 horen we de passage “but to me he brings the ring” en bij het woord “Ring” horen we een stralend majeur, maar kort daarna klinkt de tritonus weer zwaar in de koperblazers.

Hier sitz ich zur Wacht – Frick

 

 

Brünnhilde zweert de goden af

Synopsis: Brünnhilde zit eenzaam op de Walkürenrots en kijkt in tedere herinnering naar Siegfrieds ring.

Wagner componeerde een meesterlijke transformatiemuziek, die op een geweldige manier van Hagen’s “wacht” naar Brünnhilde’s motief leidt en tenslotte eindigt met het Walkure-motief van de aankomende Waltraute.

Zwischenspiel … Altgewohntes Geräusch

 

Synopsis: Blij begroet zij Waltraute, haar Walküren zuster. Brünnhilde is blij Waltraute te zien, ondanks de betovering van Wotan. Met een donkere stem vertelt Waltraute over de sombere sfeer in Walhalla. Wotan is verbitterd teruggekeerd van zijn lange voettocht, zijn speer lag in puin. Het einde van de goden is nabij, en de enige redding zal zijn als de ring aan de Rhinemaidens wordt teruggegeven.

Wanneer Brünnhilde vertelt dat Wotan het hout van de wereldas in boomstammen rond Walhalla heeft laten opstellen, klinkt herhaaldelijk het motief van de godenmacht. Het staat tegenover het speermotief (een neerwaartse in plaats van een opwaartse beweging) en voorspelt het verlies van de macht van de goden:

Höre mit Sinn, was ich Dir sage – Ludwig

 

Synopsis: Maar Brünnhilde is niet bereid Siegfrieds blijk van liefde op te geven, ook al zou dat het lot van de goden bezegelen. Wanhopig smeekt haar zus haar de ring terug te geven. Maar ze is vastbesloten en stuurt Waltraute weg. Plotseling wordt de lucht rood en denkt ze de hoorn van Siegfried te horen roepen. Brünnhilde haast zich naar hem toe, maar ze deinst geschrokken terug als ze een vreemdeling ziet.

Was leckt so wütend die lodernde Welle zum Wall – Nilsson

 

 

Brünnhilde’s catastrofe

Synopsis: In naam van de Gibichungen eist Siegfried in de gedaante van Gunter het recht op om haar tot zijn vrouw te nemen. Brünnhilde probeert hem wanhopig af te weren, maar hij rukt brutaal de ring van haar vinger en dwingt de bleke Brünnhilde de grot in te gaan om het huwelijk te voltrekken.

Brünnhild! Ein freier kam, den Dein Feuer nicht geschreckt – Windgassen / Nilsson

 

 

 

 

 

 

 

Synopsis: Aan de oevers van de Rijn. In het maanlicht slaapt Hagen voor de Hal van Gibichung. Alberich verschijnt voor de ogen van de slapende Hagen. Hij vermaant hem de ring terug te winnen.

In het voorspel voert een bleke en rusteloze muziek ons mee naar de wereld van Alberich. Alberich stelt aan Hagen voor Siegfried te vernietigen (“Den goldnen Ring, den Reif gilt’s zu erringen!”):

Vorspiel … Schläfst du, Hagen, mein Sohn – von Kannen / Kang

De unieke massascène van de Gibichung

Synopsis: Hagen zweert erbij en Alberich verlaat hem. Spoedig verschijnt Siegfried en kondigt aan dat hij bij Brünnhilde in Gunthers gedaante is verschenen en ongemerkt met Gunther kon wisselen in de mist van de dageraad. Hij verzekert Gutrune dat hij Brünnhilde niet heeft aangeraakt en kondigt de naderende komst van Gunther en Brünnhilde aan. Juichend stemt Gutrune in met de aanstaande bruiloft. Hagen roept het volk van Gibichung bijeen om de koning en zijn bruid een waardig onthaal te bieden en het aanstaande dubbelhuwelijk te vieren. Hij vermaant de soldaten Gunthers bruid bij te staan.

Deze scène is van een spookachtige wreedheid. Hagen’s oproep tot een bruiloft “Hoihoo” is niet in majeur, zijn stem vormt een tritonus met de bassen. Zo creëren zijn hoornklanken, zijn roep en het mannenkoor een bijna brute sfeer, die over een periode van bijna 10 minuten wordt opgezweept. In de opname hieronder horen we op 1:28 een passage waar in de partituur tien verschillende noten tegelijk geteld kunnen worden, met andere woorden: een volledig atonale passage! Daarbij komen nog de geagiteerde tremolo’s in de bassen. Met het grootste pathos roept het koor “Heil aan u en uw bruid”, de eerste koorscène van de hele ring!

Hoiho! Hoihoo! (grosse Szene mit Hörner und Chor) – Halfvarson

 

Wagner had voor deze scène echte stierenhoorns bedoeld, die een ruiger geluid voortbrengen dan de trombones en Franse hoorns die gewoonlijk worden gebruikt. In het volgende fragment ziet u een interessant deel van een documentaire film over de opnameproductie van deze scène met Georg Solti, Gottlob Frick als Hagen en de stierenhoorns.

Documentaire film – Solti, Frick

Synopsis: Gunther wordt groots ontvangen door het volk. Brünnhilde volgt hem. Ze is bleek van vernedering en heeft haar ogen neergeslagen. Gunther presenteert trots zijn bruid, de dochter van de goden.

Een briljant kort koorstuk met een kwaadaardige achtergrond.

Heil dir, Gunther – Karajan

 

 

Brünnhilde ziet Siegfried

Synopsis: Siegfried verschijnt met de ring om zijn vinger en Gutrune aan zijn arm. Verbijsterd ziet Brünnhilde Siegfried. Als ze hem met trillende stem aanspreekt, beseft ze dat Siegfried haar niet meer kent.

Gegrüsst sei, teurer Held – Mödl / Suhaus / Greindl

Synopsis: Als ze de ring aan Siegfrieds hand ziet, die Gunter van haar zou hebben gejat, beseft ze met een rilling dat het een verkeerd spel is en beschuldigt Siegfried van diefstal. Siegfried beweert dat hij hem van de draak heeft gegrist.

Hagen orkestreert vakkundig de dialoog tussen Siegfried en Brünnhilde. Hij spreekt Brünnhilde openhartig toe: “Brünnhilde, dappere vrouw, herken je de ring echt?” Deze scène (in de video hieronder op 2:26) is ongelooflijk dramatisch gecomponeerd; Hagen’s tekst is bijna geheel op dezelfde toonhoogte geschreven en wordt alleen begeleid door de strijkers, die het gehamer van de Nibelungs imiteren en in tien maten drie keer in toonhoogte toenemen.

Einen Ring sah ich an Deiner Hand – Varnay / Windgassen

Siegfrieds meineed

Synopsis: Aangespoord door Hagen, beschuldigt Brünnhilde Siegfried nu van bedrog. Ze vertelt dat ze het huwelijk met Siegfried heeft geconsumeerd en verklaart daarmee Gunther tot de bedrogen echtgenoot. Om hem te beschermen, beweert Siegfried met zijn heilige zwaard dat hij haar nooit heeft aangeraakt. Brünnhilde van haar kant herhaalt dat zij het huwelijk met Siegfried heeft geconsumeerd. Alle ogen zijn nu op Siegfried gericht.

Heil’ge Götter, himmlischer Lenker – Nilsson / Windgassen

 

Synopsis: Om zijn bloedbroeder te beschermen zweert Siegfried zijn onschuld op de punt van Hagen’s speer en pleegt daarmee de meineed dat hij haar nooit heeft aangeraakt. De opschudding is groot wanneer Brünnhilde van haar kant zweert de waarheid gesproken te hebben. Siegfried kan Gunther en de gasten met moeite geruststellen. Hij roept hen op hem te vergezellen naar het feest.

Helle Wehr! Heilige Waffe! … Gunther, wehr deinem Weibe

 

Synopsis: Brünnhilde, Hagen en de diep beschaamde Gunther blijven achter. Brünnhilde, de Walkure, voelt zich machteloos, overgeleverd aan de krachten.

Welches Unholds List liegt hier verholen – Leider

Het wraak trio

Synopsis: Hagen biedt aan haar te wreken en wil weten hoe hij Siegfried kan verslaan. Brünnhilde vertelt hem dat Siegfried onoverwinnelijk is in de strijd en dat hij slechts op één punt van zijn rug kwetsbaar is. Hagen wendt zich tot Gunter, die verlamd is van diepe schaamte, en stelt voor dat hij Siegfried doodt. Gunther aarzelt om het bloed van zijn bloedbroeder te laten vloeien. Als Brünnhilde hem bespot en Hagen hem de ring aanbiedt, stemt Gunther toe en besluiten ze Siegfrieds dood te vermommen als een jachtongeluk. Op dat moment komt de bruidsstoet tevoorschijn. Gunther en Brünnhilde sluiten zich aan en de huwelijksceremonie begint.

Aan het eind van deze akte creëert Wagner een echt (en opzwepend) Wraak Trio zoals we dat kennen uit de Italiaanse Opera (“So soll es sein”). Het naderende onheil wordt in dit trio voorafschaduwd, want elk van de uitvoerenden heeft verschillende bedoelingen, wat Wagner demonstreert met muziek rijk aan dissonantie.

So soll es sein – Wiener / Greindl / Varnay

 

 

 

 

 

 

 

Synopsis: In een bebost dal, aan de passerende Rijn.

Meer dan twaalf uur muziek zijn verstreken sinds de luchtige prelude van Rheingold. Voor het eerst horen we weer luchtige muziek. Deze keer van jachthoorns en de stromende Rijn. Eerst intoneren de hoorns het motief van Siegfried om vervolgens over te gaan op een golvend motief van de Rijn. Het voorspel eindigt met het speelse gezang van de hobo’s en klarinetten, die de wereld van de Rijndochters introduceren.

Vorspiel – Janowski

Siegfried ontmoet de Rijndochters

Synopsis: De Rijnmaagden zwemmen in de rivier en treuren om het verlies van het goud. Ze wachten vol ongeduld op een held die het goud naar hen terugbrengt. Ze horen de hoorn van Siegfried.

De stemming van het voorspel gaat verder. Wagner contrasteert de vrolijke stemming van de Rijn met de droevige liederen van de Rijnnixies, waardoor een fascinerend effect op de luisteraar ontstaat.

Frau Sonne sendet lichte Strahlen

 

 

De profetie

Synopsis: Als hij op de oever verschijnt, klaagt hij dat hij nog niet op een prooi heeft kunnen jagen. De zeemeerminnen zien de ring aan zijn hand en bieden hem aan hem te helpen jagen, maar in ruil daarvoor eisen ze de ring. Siegfried weigert eerst, maar stemt toe als de zeemeerminnen hem plagen als een vrek. Ze waarschuwen hem voor de kracht en de vloek van de ring. Alleen als hij de ring aan hen overhandigt, kan zijn kwade lot worden afgewend. Nu beseft Siegfried de waarde van de ring en hij wordt gegrepen door de zucht naar macht. Hij denkt dat hij onoverwinnelijk is en doet de ring weer om zijn vinger. De maagden voorspellen dat hij vandaag zal worden gedood.

In de Rijnscène zien we hoezeer Siegfried al “ontaard” is. Hij, de man van de natuur, is er niet in geslaagd een prooi te veroveren. Wagner laat hiermee zien dat Siegfried de nabijheid van de oorsprong verloren heeft en daarmee gedoemd is ten onder te gaan.

Siegfried! Schlimmes wissen wir dir

 

Synopsis: Maar Siegfried wil zich niet laten intimideren door de zeemeerminnen en verlaat de plek. De zeemeerminnen banen zich een weg naar Brünnhilde.

De scène eindigt met prachtige transformatiemuziek. Als Siegfried weigert de ring terug te geven, keren de Rijndochters terug naar de waterwerken. Prachtige chromatische arabesken in het orkest en de stemmen van de Rijndochters zorgen opnieuw voor een dromerige, zorgeloze stemming, die wordt aangevuld door Siegfrieds vriendelijke, zelfingenomen woorden aan het kwartet.

Kommt, Schwestern! Schwindet dem Toren!

 

Synopsis: Siegfried vindt terug bij het jachtgezelschap. Ze nemen een pauze. Hagen geeft Siegfried wijn. Deze stapt met de beker naar Gunther en probeert hem op te vrolijken.

Hoiho … Trink, Gunther, Trink – Greindl

 

Hagen’s geheime toevoeging aan de wijn en de moord

Synopsis: Hagen voegt kruiden aan de wijn toe die het verleden in Siegfried weer tot leven brengen. Hij schenkt meer wijn in en vraagt Siegfried over zichzelf te vertellen. Siegfried vertelt zijn verhaal. Met nog meer wijn maakt Hagen zijn tong los. Nu herinnert Siegfried zich Brünnhilde en vertelt in extase hoe hij haar tot vrouw heeft genomen. Daarmee heeft hij de breuk in het geloof toegegeven. Hagen wijst op de twee zwarte raven van Wotan die zijn verschenen. Siegfried draait zich om en kijkt naar hen, waarop Hagen naar de speer grijpt. Gunther, die nu Hagen’s spel doorheeft, probeert tevergeefs hem tegen te houden en Hagen steekt Siegfried van achteren met de speer.

Siegfried vertelt zijn verhaal. Opnieuw horen we zijn avonturen en in het orkest komen vele leidmotieven naar voren. De muziek wordt steeds dringender. En terwijl hij extatisch verhaalt over zijn liefdesnacht met Brünnhilde, klinken zware trombones en zoemende strijkers, die de wegvliegende raven beschrijven. Kort daarna, voordat Hagen toeslaat, horen we het vervloekingsmotief opnieuw (in het geluidsfragment hieronder op 7:40).

Muzikaal citaat: Vloek Motief

Mime hiess ein mürrischer Zwerg … In Leid zu dem Wipfel lauscht’ ich hinauf – Lorenz

 

 

 

Siegfrieds zwanenzang

Synopsis: Als Siegfried sterft, neemt hij afscheid van Brünnhilde.

Nog één keer horen we de liefdesspreuk van Siegfried en Brünnhilde. Het motief van Brünnhilde’s ontwaken weerklinkt in de winden. Symbolisch toont Wagner ons dat het ontwaken van het leven samenvalt met de dood, de utopische anarchie van de liefde in vrijheid moet wijken voor de machtsbeluste wereld van verdragen.

Musicaal citaat: Het ontwaakmotief van Brünnhilde

Brünnhilde, heilige Braut – Windgassen

 

Siegfrieds dodenmars

Synopsis: Siegfried wordt met een plechtig escorte naar de hallen van Gibichung gedragen.

De Treurmars van Siegfried is een ander groot symfonisch gedicht van de Ring. Siegfrieds leven gaat opnieuw muzikaal voorbij. Beethovens Begrafenismars uit zijn 3e Symfonie heeft waarschijnlijk model gestaan voor dit deel. Net als het model is Siegfrieds Treurmars in drie delen (mineur-majeur-mineur). De climax horen we in het 3e deel, waar we opnieuw Siegfrieds motieven in de blazers horen. In dit deel horen we het triomfantelijke motief van Siegfried. Herinnert u zich het motief van de hoorn? Het is praktisch hetzelfde, alleen 4 keer vertraagd:

Musicaal citaat: Siegfried’s Heldenmotief

We horen dit stuk in een versie van Herbert von Karajan. Karajan werkte zelf maar korte tijd in Bayreuth. Ondanks het succes van twee producties in het begin van de jaren vijftig, verweet Wieland Wagner hem streng om zijn trage tempo en de luide begeleiding, waardoor de tekst onbegrijpelijk werd. Karajan keerde nooit meer terug naar Bayreuth en verplaatste het grootste deel van zijn festivalactiviteiten naar Salzburg.

Trauermusik beim Tode Siegfrieds – Karajan

 

 

De vloek van de ring vindt een nieuw slachtoffer

Synopsis: In het kasteel wordt Gutrune gekweld door slechte voorgevoelens. Ze wacht op de komst van Siegfried. Hagen laat haar haar dode man zien. Als Gutrune Siegfried gedood ziet, beschuldigt ze Gunter. Gunter beschuldigt Hagen op zijn beurt van moord, waarop Hagen de ring als beloning eist. Als Gunther dit afwijst, steekt Hagen hem met zijn speer. Hij wil de ring van Siegfrieds dode lichaam grissen, maar tot ieders afgrijzen steekt de hand van Siegfried dreigend omhoog.

Als de hand verschijnt, verschijnt opnieuw het zwaardmotief.

Nicht klage wider mich – Salminen / Nöcker

 

 

De uiteindelijke apotheose van Brünnhilde

Synopsis: Brünnhilde neemt de ring in ontvangst. Ze heeft alles geleerd van de Rijndochters en draagt de Gibichung op een brandstapel te bouwen. Een laatste keer kijkt ze naar de dode Siegfried. Ze neemt de ring van haar vinger en geeft hem terug aan de Rijndochters. De raven van Wotan verschijnen weer. Brünhilde stuurt ze naar Wahlhalla om de Godenschemering aan te kondigen. Brünhilde steekt de houtblokken onder de neergelegde Siegfried aan en rijdt met haar paard Grane het vuur in om zich in de dood met Siegfried te verenigen.

En nu begint het offer van Brünnhilde. Het is een grootse, 20 minuten durende voorstelling die leidt tot de vereniging met Siegfried in de dood, en die de wereldbrand wordt.

Bekijk de grote opofferingsscène in zijn geheel met Gwyneth Jones in de televisieversie van de Chéreau/Boulez Ring.

Starke Scheite schichtet mir dort … Mein Erbe nun nehm ich zu eigen – Jones

 

 

Synopsis: Het vuur overspoelt het kasteel, en de Rijn treedt buiten zijn oevers. Hagen springt in de rivier om de ring van de Rijndochters te pakken, maar de zeemeerminnen trekken hem naar beneden. Verheugd houdt Flosshilde de ring omhoog. In de verte breekt een gloed aan de hemel: het brandende Walhalla, dat door Loge is aangestoken. Met de apocalyps is het einde van de godenwereld gekomen.

Opnieuw citeert Wagner veel van de leidmotieven van de ring. Als de raven wegvliegen, horen we het tragische motief van de Schemering der Goden:

Muzikaal citaat: Götterdämmerung motief

Wagner worstelde vele jaren met de vraag hoe zijn grote werk moest eindigen. Hij schreef verschillende afgewerkte tekstversies. De grote tijdspanne van het werk leidde tot verschillende biografische situaties die steeds om nieuwe interpretaties vroegen. De anarchistische volgeling van 1848 was niet dezelfde als de favoriet van de koning van 1868! Lange tijd hing Wagner Schopenhauers pessimistische kijk op de wereld aan een zijden draadje, maar uiteindelijk kreeg een optimistische versie de overhand. Het werk eindigt met een stralend akkoord.

Toen Brünnhilde het vuur van de liefde ontbrandde, wierp zij de brandende houtblokken die tot de apocalyps leiden. Het gecorrumpeerde systeem breekt af. En opnieuw horen we het motief van de Rijndochters, wanneer Flosshilde de ring in haar handen houdt en het goud terugbrengt waar het was aan het begin van deze sage. Deze opera eindigt met het vuur van het brandende Walhalla en de transfigurerende opgang van de muziek, het liefdes/verlossingsmotief van Brünnhilde dat het begin van een nieuwe wereld inluidt.

Flieget heim ihr Raben … Grane mein Ross sei mir gegrüsst – Flagstadt

Toen Richard Wagner op 21 november 1874 de laatste maten van de Godenschemering componeerde, noteerde hij: “Ik zeg niets meer”.

 

 

 

 

 

Opname-aanbeveling van de opera GÖTTERDÄMMERUNG

 

DECCA met Wolfgang Windgassen, Birgit Nilsson, Gottlob Frick, Christa Ludwig, Dietrich Fischer-Dieskau onder leiding van Georg Solti en het Weens filharmonisch orkest.

 

 

Peter Lutz, opera-inside, de online operagids over GÖTTERDÄMMERUNG van Richard Wagner.