Lucia di Lammermoor is de liefdesopera van het Bel Canto-tijdperk en maakte Donizetti onsterfelijk. Met de waanzinnige scène en het sextet beïnvloedde hij een generatie componisten en creëerde hij, samen met Rossini’s Barbiere di Siviglia en Bellini’s Norma, het grootste monument uit deze periode.
Regnava nel silenzio…Quando rapito in estasi – twee beroemde aria’s
Lucia zingt de legende van de fontein. Deze beroemde aria toont Lucia als een dromerige en bedachtzame vrouw. De zanglijnen zijn lyrisch, maar briljant in hun versieringen. Strijkers en blazers doen hun intrede in de piano en de zware koperblazers verspreiden een sombere stemming. Na twee maten komt de klarinet binnen met een gearpeggineerde figuur. Deze voortdurend herhaalde figuur versterkt de nocturne-achtige stemming, en de sopraanstem komt binnen in piano boven de gearpeggineerde figuren. Deze opstelling stelt de zangeres in staat de melodie van “Regnava nel silenzio” expressief vorm te geven. Drie trillers in “si pria limpida” zijn bijzonder opmerkelijk. Lucia’s stemming fleurt op met de daarop volgende cabaletta “Quando rapito in estasi”. Donizetti drukt de opwinding over Edgardo’s aanstaande komst uit met grote toonsprongen, die de zangeres voor grote moeilijkheden stellen. Donizetti schrijft ook opmerkelijke rubati in deze aria. Zo staat de tijd bijna stil in “Il ciel per me”, om daarna onmiddellijk weer in het basistempo terug te keren met “Si schiuda il ciel per me”. Opvallend is ook de triller in het midden van de aria, die zich over twee maten uitstrekt. Dit eerste deel wordt nog eens herhaald. Voor het slot koos Donizetti een kunstige wending: het een-na-laatste “Ciel” eindigt op een C, en met een prachtige figuur herhaalt hij nog eens “Si schiuda il ciel” dat eindigt op een spectaculaire D.
Maria Callas schreef toneelgeschiedenis met de rol van Lucia. De beroemde producer Walter Legge wilde met het Scala ensemble en Serafin een nieuwe opnamestandaard zetten en koos o.a. voor “Lucia di Lammermoor”. Kesting (“The Great Voices”): “De opname van Lucia was nog niet klaar toen Legge de laatste drie minuten van de tweede akte op een bandfragment naar Karajan stuurde. Hij besloot onmiddellijk het werk zelf op te voeren, en reisde al snel naar Berlijn en Wenen met de uitvoering. Callas als Lucia veroorzaakte een pandemonium in beide operahuizen, en het was niet in de laatste plaats dit succes dat Wenen deed besluiten Herbert von Karajan aan te stellen als opvolger van de gepensioneerde Karl Böhm bij de Staatsopera”.
Hoor Maria Callas in een prachtige en beklijvende vertolking van deze aria in deze opname onder leiding van Tullio Serafin.
Regnava nel silenzio…Quando rapito in estasi – Callas/Serafin
Het beroemde kwartet “Chi mi frena a tal momento”
Literatuurliefhebbers kennen misschien de passage uit Flauberts “Madame Bovary” waarin Emma Bovary met haar saaie echtgenoot de Opera van Rouen bezoekt en de schrijver over het sextet schrijft met de gedachten van zijn hoofdpersonen. In een slow-motion moment (een “concertato” genoemd) zingen de hoofdpersonen in dit sextet hun pijn, woede en verwarring van hun ziel. Muzikaal heeft Donizetti dit moment op een interessante manier opgelost. Het sextet begint met de twee aartsvijanden die in harmonie zingen. Het hele sextet staat in majeur, het is de stilte voor de storm. In een commentaar op deze beroemde passage zei Giacomo Puccini dat de Italianen in één opzicht de Duitse componisten overtreffen, namelijk in het vermogen om oneindige droefheid uit te drukken in de majeur toonsoort.
In de geschiedenis van de opera mag het belang van dit stuk niet worden onderschat; het werd het model voor een hele generatie. Het sextet, op gelijke voet met het “Rigoletto” kwartet, vertegenwoordigt een van de onovertroffen hoogtepunten van de Romantische ensemblecultuur.
In 1908 maakten de tenor Enrico Caruso en vijf zangers een opname van dit sextet die een legende werd – zowel vanwege de muzikale artisticiteit als vanwege de exorbitante verkoopprijs van de opname. Het werd verkocht op een eenzijdige plaat voor de prijs van $7, wat het een bijnaam opleverde die het sindsdien heeft gedragen: het “Seven-Dollar Sextet”. Dit komt neer op een verkoopprijs met de huidige koopkracht van ongeveer $170.
Chi mi frena a tal momento – Caruso et al.
Lucia’s waanzinnige aria
Deze beroemde aria is een zeer virtuoos stuk. De zogenaamde waanzinnige scène bestaat niet uit een aria, maar is een labyrint van stukken dat begint met een Andante, dan uitmondt in een manisch Allegro vivace, wordt gevolgd door een Recitativo Accompagnato gevolgd door een Larghetto aria (met koor) en een Allegro trio met Enrico, Raimondo en volledig koor, en eindigt in nog een aria plus coda. Geen wonder dat deze scène wordt beschouwd als een van de moeilijkste uit de operaliteratuur. Bovendien vereisen de snelle sprongen van toon tussen hoge en lage vocale registers en de virtuoze versieringen een virtuoze coloratuurtechniek. Donizetti schreef deze aria met een begeleiding oorspronkelijk met een glasharmonica en voegde een versie voor fluit toe. Tegenwoordig wordt de beroemde passage meestal gezongen met de begeleiding van de coloraturenreeks met de fluit.
Deze waanzinnige cadens werd de beroemdste passage uit deze opera en wordt tot op de dag van vandaag door de meeste sopranen getrouw weergegeven. Luister naar de beroemde Joan Sutherland die de waanzin aria zingt (en de beroemde cadens van Nellie Melba net voor 9:00).
Sutherland’s stem “is de gelukkige combinatie van de volheid van een dramatische sopraanstem met de treble zekerheid en coloratuur vloeiendheid van een ‘soprano d’agilità’.” (Fischer, “Great Voices”). De grote hoogten waren haar echter niet door God gegeven; zij moest ervoor werken; in het begin van haar opleiding werd zij nog als mezzosopraan beschouwd. Haar echtgenoot, de pianist en dirigent Richard Bonynge zag in dat zij de potentie had en “in tegenstelling tot haar, had hij een absolute toonhoogte, en dus was hij in staat haar te misleiden door haar stem op te drijven, door te beweren dat zij een terts lager zong dan zij in werkelijkheid deed; zo bereikte zij dingen in privé-werk die zij in het openbaar niet zou hebben gedurfd.” (Fischer, “Great Voices”).
Il dolce suono riso – Sutherland
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!