De online operagids over LES CONTES D’HOFFMANN

Interessante feiten en geweldige YouTube-video’s over Jacques Offenbach’s “LES CONTES D’HOFFMANN”. Hoogtepunten zijn “Il était une fois à la cour d’Eisenach” met Plácido Domingo, “Les oiseaux dans la charmille” met Joan Sutherland en de Barcarolle.

 

 

Inhoud

Synopsis

Proloog (Taverne-Scène)

Akte I (Olympia-Scène)

Akte II (Giulietta-scène)

Akte III (Antonia-Scène)

Epiloog (Taverne-Scène)

Opname-aanbeveling

 

Highlights

Il était une fois à Eisenach (Ballade van Kleinzach)

Les oiseaux de la charmille (Olympia)

Elle a fui la tourterelle (Antonia)

Belle nuit, o nuit d’amour (Barcarolle)

Amis! Amour tendre et rêveur

Scintille o diamant (Diamant-aria)

Helas mon coeur s’égare (Septett)

C’est une chanson d’amour

Adieu! Je ne veux pas te suivre

 

 


 

 

 

 

 

 

 

Het libretto en de ontstaansgeschiedenis

De twee toneelschrijvers en librettisten Jules Barbier en Michel Carré schreven in 1851 het toneelstuk “Vertellingen van Hoffman”, waarvan de kern bestaat uit drie vertellingen van E.T.A. Hoffmann (“De Zandman”, “Raadsel Krespel” en “De avonturen van oudejaarsavond”). Na de dood van Carré in 1871 bereidde Barbier een libretto voor een andere componist voor, die zo vriendelijk was het aan Hoffmann af te staan toen deze belangstelling toonde. Het libretto dat Barbier creëerde is van hoog kaliber, de plot is gevarieerd en biedt goede theaterregisseurs volop mogelijkheden om de voorstelling tot een briljant hoogtepunt te maken.

De ontstaansgeschiedenis van deze opera is zeer dramatisch. Offenbach wist dat zijn ongeveer 100 operettes in de vergetelheid zouden raken. Met de opera “Les Contes d’Hoffmann” wilde hij streven naar de hoogste erkenning en de wereld een kwalitatief hoogstaand, blijvend werk nalaten. Zijn probleem was dat zijn gezondheid hem niet eeuwig zou toestaan de opera te voltooien. Hij begon al te componeren in het midden van de jaren ’70, maar vorderde zeer traag. Hij moest veel gelegenheidswerken schrijven vanwege zijn ongelukkige financiële situatie, ondanks zijn slechte gezondheid. Helaas voor hem ging het theater waar de première zou plaatsvinden een paar maanden voor de geplande datum failliet. De data vielen weg en de zangers waren al weer volgeboekt. Dus moest Offenbach de première plannen in de Opéra-Comique, waar echter heel andere en strenge wetten golden over hoe een opera moest zijn om te kunnen worden opgevoerd. Dit betekende dat de hele opera moest worden herschreven. Bovendien was Offenbachs gezondheid ernstig aangetast en moest hij veel werk in zijn bed doen. Offenbach stierf vier maanden voor de première en belangrijke delen van de opera waren nog niet af.

 

 

Het onvoltooide werk – de vele versies

Offenbach was in staat een groot deel van de muziek te componeren in een pianopartij met zangpartijen. De grootste onduidelijkheden en hiaten zaten in de Giulietta-acte en de epiloog. De familie gaf de componist Ernest Guiraud de opdracht het werk te voltooien, die het met alle vraagtekens afmaakte en het orkestreerde, klaar voor de première. Bij de première besloot theaterdirecteur Carvalho echter de Giulietta-acte weg te laten. In de daaropvolgende productie werd alleen een torso van deze akte op het toneel gebracht, en er waren ook geschillen over de juiste volgorde van de akten. Bovendien waren er twee versies, met gesproken dialogen en recitatieven en … en … en. Deze verwarrende situatie leidde ertoe dat er ontelbare versies van dit werk bestaan. Dit betekent dat het in deze operagids gebruikte plot slechts één van de vele mogelijke is.

 

 

Interpretatie

Om het stuk te interpreteren, is het nuttig enkele feiten over E.T.A. Hoffmann te kennen. Hoffmann was een opgeleide ambtenaar van het Pruisische Rijk. Maar hij was ook een kunstenaar die zijn hele leven probeerde de kost te verdienen als kapellmeister en als schrijver, maar tijdens de Napoleontische oorlogsjaren deels in extreme armoede leefde en steeds terugkeerde naar zijn broodwinning. Zo herkennen wij in de plot de situatie van E.T.A. Hoffmann, die heen en weer pendelt tussen de genoegens en gemakken van het burgerlijke leven (belichaamd door de vrouwen), de tegenslagen van het leven (belichaamd door Lindorf / Coppélius / Dappertutto / Dr. Mirakel), en het streven als kunstenaar (belichaamd door de muze Nicklausse). De peter alcohol verschijnt ook als een storende factor, waarvan de destructieve werking (E.T.A. Hoffmann was een zwaar alcoholist) de artistieke productiviteit in gevaar brengt (de muze in de proloog ontspringt uit een wijnvat). Offenbach kon Hoffmanns persoonlijke situatie heel goed begrijpen, hij was in grote armoede opgegroeid en zijn spanningsveld lag altijd tussen kunst en commercie, wat de drijfveer was om in latere jaren met de “Contes d’Hoffmann” echte kunst te maken.

 

 

De uitdagingen van het casten van de sopraanrol

Offenbach ontwierp de vocale vereisten van de vrouwelijke hoofdrol voor elk van de drie middenactes anders. Olympia is geschreven voor een coloratuursopraan, Antonia voor een lyrische sopraan, en Giulietta voor een dramatische sopraan, maar toch wilde Offenbach dat de rol gezongen werd door iemand die ook briljant moest kunnen dansen. Deze eis van Offenbach kon in werkelijkheid slechts gedeeltelijk worden gerealiseerd. Bij opnamen wordt de rol meestal door één persoon gezongen, maar bij live uitvoeringen wordt de rol meestal over drie personen verdeeld, wat een zeer kostbare casting betekent, aangezien drie rollen voor de vrouwelijke hoofdrol moeten worden ingevuld en drie stand-ins klaar moeten staan.

 

 

Première en succes

Aufgrund von Offenbachs Tod wurde das Werk mit zweijähriger Verspätung am 10. Februar 1881 an der Opéra Comique in Paris uraufgeführt. Het werd triomfantelijk ten doop gehouden en beleefde in december zijn 100ste editie. Aufführung. Wien und Paris hatten sich um die Erstaufführungsrechte gestritten, so dass das Werk erst im Dezember (mit großem Erfolg) in der österreichischen Hauptstadt gezeigt wurde. Die Wiener Inszenierung stand unter keinem guten Stern und erlangte eine traurige Berühmtheit: In der zweiten Vorstellung verursachte eine Gasexplosion zu Beginn der Aufführung einen Großbrand. Het Ringtheater kwam op een lager plan en kostte mehr dan honderd mensenleben – een van de gevaarlijkste momenten in de operatijd.

 

 


 

 

 

Synopsis: In Luthers wijnkelder. De muze duikt op uit het wijnvat.

“Les Contes d’Hoffmann” heeft geen ouverture in de eigenlijke zin. De opera begint met een paar maten inleidende muziek en gaat over in een passage gezongen door een verborgen koor, waarna de mezzosopraan van Nicklausse prachtig boven het koor uitkomt.

Glou! glou! glou! je suis le vin – Bonynge

 

Synopsis: Wethouder Lindorf heeft het briefje van de zangeres Stella, bestemd voor zijn rivaal Hoffmann, kunnen onderscheppen en heeft de sleutel van haar kleedkamer. Hij triomfeert.

Dans les roles – Bacquier/Bonynge

De ballade van Kleinzack

Synopsis: Hoffmann komt tijdens de pauze van “Don Giovanni” in de wijnbar wat drinken met studenten. Hij wordt gadegeslagen door Lindorf, zijn rivaal om de gunst van de operazangeres Stella. Hoffmann wacht op Stella die zingt in “Don Giovanni”. Hij drinkt met de studenten om zijn verdriet te vergeten en zingt voor hen de ballade van Kleinzack.

Een deel van de charme van deze aria komt van de Duitse woordelijkheid van de harde medeklinkers als “cric crac” en “Kleinzack” en de onhandige, gestippelde begeleiding van het orkest. De ballade bestaat uit twee delen, in het eerste grote deel zingt Hoffmann over de grillige dwerg Kleinzack en in het tweede kleine deel dwalen zijn gedachten af naar Stella, het stuk heeft dan ook als ondertitel Rêverie.

U hoort deze beroemde ballade in twee interpretaties.

Eerst hoort u een fantastische vertolking door Plácido Domingo. Zijn stem op de Bonynge opname klinkt ongelooflijk fris en sappig.

Il était une fois à la cour d’Eisenach (1) – Domingo/Bonynge

 

Als tweede horen we Richard Tauber. Jürgen Kesting schreef over zijn Kleinzack: “De stem danst door de muziek, glinstert in vele kleuren en kleurt de taalkundige nuances. Onnavolgbaar is de bewegingstiming, de rubato-effecten. De elegische mineur-episode, wanneer Hoffmann wordt bevangen door de herinnering aan verloren liefdes, geeft de zanger de gelegenheid tot expansieve en gloedvolle frasering.”

Il était une fois à la cour d’Eisenach (2) – Tauber

 

Akte 1

 

 

 

 

Hoffmann is verliefd op Olympia

Synopsis: Hoffmann vertelt eerst het verhaal van Olympia, de levensechte mechanische pop van Spalanzani. Het is dankzij haar dat hij bij Spalanzani in dienst is gekomen. Hoffmann is verliefd op Olympia. Hij kijkt naar haar als ze slaapt.

Deze liefdesaria bekoort door de romantische melodie en de expressieve dialoog van de tenorstem met de solohoorn.

Allons! Courage et confiance – Domingo/Bonynge

 

De tweede interpretatie is van Julius Patzak en is expressief en sensueel. Vibrato en zweltonen brengen een onmiddellijke emotie over die de luisteraar in zijn greep houdt.

Ha, wie in meiner Seel – Patzak

 

Synopsis: Nicklausse waarschuwt hem voor de vreemde persoon, maar Hoffmann heeft geen oor.

Une poupee aux yeux d’e-mail – Tourangeau

 

 

Synopsis: Hoffmann heeft een bril van Coppelius gekocht en beseft dus niet dat Olympia geen levende vrouw is. Spalanzani heeft gasten uitgenodigd in zijn salon om haar voor te stellen. Zij huldigen de inventieve gastheer en wensen Olympia te zien.

Non, aucun hôte, vraiment – Bonynge

Olympia – een unieke rol

Synopsis: Spalanzani laat Olympia dansen en zingen. Af en toe verliest ze de vaart en moet ze worden opgewonden.

“Les oiseaux dans la charmille” is een van de meest unieke stukken uit de operaliteratuur. De zangmachine Olympia staat een half uur op het toneel en zegt lange tijd alleen maar “oui”. Tenslotte ontwaakt Olympia en begint te zingen. Het is natuurlijk een karikatuur van de zangers van de Grand Opéra, de coloratuurzangeres hoeft alleen maar te worden opgewonden en zij produceert klanken als een automaat.

De aria is virtuoos met veel coloraturen en tegelijkertijd moet de zangeres met haar stem de hakkelige zang en de mechanische dansende beweging van een marionet imiteren, precies zoals de componist het op ingenieuze wijze op tonen had gezet. Dit is een grote uitdaging voor de zangeres in live uitvoering.

U kunt deze aria in drie versies horen, eerst door Joan Sutherland, wier nachtegaalkeel haar de eretitel “La Stupenda” opleverde.

Les oiseaux dans la charmille (1) – Sutherland

 

U hoort opnieuw een uitstekende vertolking van Rita Streich.

Les oiseaux dans la charmille (2) – Streich

 

Als laatste, een geweldige komische realisatie in beeld en geluid door Patricia Janeckova.

Les oiseaux dans la charmille (3) – Janeckova

 

 

De catastrofe

Synopsis: Als de gasten enthousiast de kamer verlaten, blijft Hoffmann bij haar en raakt bevriend met de eenlettergrepige pop. Als de gasten terugkomen, danst Hoffmann met haar. De pop danst sneller en sneller, raakt buiten controle en valt om. Tenslotte verschijnt de woedende Coppélius, die de ogen had ingebracht, en vernietigt de pop omdat Spalanzani’s cheque niet gedekt is. Hoffmann realiseert zich dat de geliefde niets anders was dan een mechanische pop.

Voici les valseurs – Domingo / Sutherland

 

 

 

 

 

 

 

Hoffmann beproeft zijn geluk als muzikant

Synopsis: In het volgende verhaal heeft Hoffmann zijn wetenschap op gegeven en is componist geworden. Hij is verliefd geworden op de zangeres Antonia. Antonia heeft haar mooie stem van haar moeder geërfd en houdt van zingen. Ze lijdt echter aan een mysterieuze ziekte die het zingen erger maakt en tot de dood leidt. Haar vader Crespel wil haar verbieden te zingen en is naar München gereisd om Antonia voor Hoffmann te verbergen.

Antonia’s aria bezingt haar verlangen naar hereniging met Hoffmann, die net als de tortelduif (Tourterelle) uit haar winterdomein zal terugkeren. De aria begint met een paukengeroffel, gevolgd door harpklanken (een parodische combinatie). Als Antonia begint, moet ze de aria na het eerste couplet afbreken; ze is te zwak. Ze probeert het opnieuw en begint met de prachtige melodie. De stem spiraalt hoger en hoger tot ze aankomt in hoge C. Het tweede deel herhaalt het eerste deel, maar in een iets hoger tempo.

Elle a fui la tourterelle (1) – Netrebko

 

Synopsis: De knecht Frantz moest op Antonia passen, maar is overwerkt en laat Hoffmann per abuis Antonia zien als hij verschijnt.

Offenbach schreef een geestige parodie op Don Giovanni’s “Notte e giorno faticar” van de knecht Leporello.

Jour et nuit – Paolis

Synopsis: Hoffmann heeft een lied gecomponeerd voor Antonia. Antonia wordt heen en weer geslingerd tussen het verbod van haar vader en haar verlangen om te zingen. Ze zingt en verzekert Hoffmann van haar liefde.

C’est und chanson d’amour – Gedda/Los Angeles

 

 

Synopsis: Als Hoffmann lawaai hoort, verstopt hij zich. Crespel verschijnt. Tot Crespels afgrijzen arriveert nu ook Dr. Miracle, die al verantwoordelijk was voor de dood van Antonia’s moeder door zijn verkeerde behandeling van haar. Hoffmann luistert hun gesprek af. Mirakel hypnotiseert Crespel en behandelt Antonia, die hij laat zingen, en verlaat het huis.

Uit deze scène ontwikkelt zich een spookachtig trio van mannenstemmen.

Que veux tu faire – Domingo / Bacquier / Plishka / Sutherland

 

 

Synopsis: Als Mirakel en Crespel weg zijn, probeert Hoffmann Antonia ervan te overtuigen met hem te trouwen en het zingen op te geven. Maar Antonia wordt overvallen door hallucinaties nadat ze is behandeld door Dr. Miracle. Ze hoort eerst de stem van haar moeder en dan die van Dr. Miracle. Miracle pakt in haar verbeelding een viool en begeleidt haar met een demonisch lied. Terwijl de stem van het meisje steeds hoger wordt, zakt ze onderuit op de sofa onder het hoongelach van Miracle.

Tu ne chanteras plus – Domingo / Bacquier / Plishka / Sutherland

 

Synopsis: Antonia sterft in de armen van haar vader, terwijl ze als laatste de woorden van Hoffmanns liefdeslied zingt.

Offenbach componeert de dood natuurlijk als een parodie; Antonia’s laatste noten zijn de trillers van een nachtegaal.

Mon enfant! Ma fille – Domingo / Bacquier / Plishka / Sutherland

 

 

 

 

 

 

 

De Barcarolle – een geniale zet van Offenbach

Synopsis: Hoffmann vertelt het derde verhaal, dat zich afspeelt in een paleis in Venetië, waar Nicklausse en Giulietta de liefde bezingen.

Offenbach recycleerde dit beroemde duet met koorbegeleiding uit de opera “Les fées du Rhin”.

Barcarolle (belle nuit, o nuit d’amour); Caballé/Verrett

 

Synopsis: Gedesillusioneerd in de liefde, heeft Hoffmann zich gewijd aan de genoegens van wijn en vrouwen. Hij is te gast in het weelderige Venetiaanse palazzo van Schlemil, wiens maîtresse, de mooie courtisane Giulietta, een decadente orgie organiseert.

Offenbach schreef voor deze scène een bravoure-aria voor tenor in de vorm van een drinklied.

Amis! Amour tendre et rêveur – Domingo

“Schitterende diamant” – de diamanten aria

Synopsis: Dappertutto benadert Giulietta. Hij belooft haar een diamant als zij het spiegelbeeld van Hoffmann van hem zal afnemen, zoals ze al eerder met haar minnaar Schlemihl had gedaan.

Deze beroemde aria wordt ook wel de diamanten aria genoemd.

Scintille diamant – Bacquier/Bonynge

Synopsis: Tussen is Schlemihl teruggekeerd en ziet Hoffmann.

“Helas mon coeur s’égare” is een groot ensemblestuk voor zes stemmen plus koor. Dit prachtige stuk is misschien niet door Hoffmann geschreven, is dramatisch overbodig, en wordt daarom soms weggelaten.

Helas mon coeur s’égare (1) – Domingo / Baltsa / div.

 

Synopsis: De twee duelleren en Schlemihl sterft. Giulietta belooft Hoffmann haar liefde, en Hoffmann is verloren. Hij moet echter vluchten, en Giulietta vraagt hem zijn spiegelbeeld als onderpand achter te laten.

Deze scène ontwikkelt zich tot een hartstochtelijk duet.

Malheureux…o dieu quel ivresse – Domingo

 

Synopsis: Niklausse dringt er bij hem op aan om onmiddellijk te vluchten. Hoffmann wil echter de nacht doorbrengen met Giulietta. Dappertutto geeft Hoffmann een drankje om Niklausse voor een paar uur te verdoven. Per ongeluk drinkt Giulietta het drankje en valt dood neer.

 

 

 

 

 

Synopsis: Terug in de kroeg van Luther: Hoffmann is dronken, Nicklausse transformeert terug als Muze en doet Hoffmann een liefdesverklaring. Hoffmann beantwoordt hartstochtelijk haar gevoelens.

Et moi? Moi, la fidèle amie – Domingo / Tourangeau

Synopsis: Wanneer Stella eindelijk verschijnt, ziet Hoffmann Olympia, Antonia en Giulietta in Stella en wijst haar af. Lindorf maakt van de situatie gebruik en begeleidt Stella naar buiten. Hoffmann is ook zijn vierde vrouw kwijt.

Met een groot trio nemen Stella en Hoffmann afscheid onder de blik van Lindorf.

Adieu! je ne veux pas te suivre – Domingo / Tourangeau

Opname-aanbeveling

EMI met Plácido Domingo, Joan Sutherland en Gabriel Bacquier o.l.v. Richard Bonynge en het Orchestre de la Suisse Romande.

 

 

 

Peter Lutz, opera-inside, de online operagids bij LES CONTES D’HOFFMANN van Jacques Offenbach

 

 

 

 

0 antwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *