De online operagids over EUGEN ONEGIN
Tsjaikovski schreef tien opera’s. Eugene Onegin is zijn beroemdste en mooiste opera. Emotionele muziek, oogverblindende instrumentatie en innerlijk drama kenmerken dit werk. Tchaikovsky geeft ons ook prachtige orkestrale passages die doen denken aan zijn grootste balletten.
Overzicht en snelle toegang
Inhoud
♪ Synopsis
♪ Akte I (Scène op landgoed)
♪ Akte II (Bal scène, Duel scène)
♪ Akte III (Bal scène, in Gremin’s huis)
Hoogtepunten
♪ Ya lyublyu vas (Lenski’s arioso)
♪ Puskai pogibnu ya (briefscène)
♪ Kuda, Kuda (aria van Lenski)
♪ Uzhel ta samaya Tatyana (Aria van Onegin)
Première
St. Moskou, 1879
Libretto
Peter Tsjaikovski en Konstantin Sjilovski, gebaseerd op de gelijknamige versroman van Aleksandr Poesjkin.
Hoofdrollen
Larina, weduwe en grootgrondbezitster (mezzosopraan) - Tatjana, haar dochter (sopraan) - Olga, zus van Tatjana (alt) - Lenski, Poëet (tenor) - Onegin, Aristocraat en vriend van Lenski (bariton) - Gremin, een rijke prins (bas)
Recording recommendation
DG met Thomas Allen, Neil Shicoff, Mirella Freni, Anne Sofie von Otter o.l.v. James Levine met het Rundfunkchor Leipzig en de Staatskapelle Dresden.
SYNOPSIS
Commentaar
Het biografische aspect
1877 was een beslissend jaar voor de 37-jarige componist. Naast zijn werk aan “Eugene Onegin” voltrok zich zijn ongelukkige huwelijk en knoopte hij een epistolaire relatie aan met Nadezjda von Meck. Daarnaast had hij een verrukkelijke relatie met een vioolvirtuoos. Maar het ene ding na het andere. Tsjaikovski schreef in januari van dat jaar aan zijn broer Modest over zijn verrukte liefde voor Josef Kotek, die hij jaren eerder had leren kennen via zijn docentschap aan het conservatorium van Moskou. In het jaar daarvoor had Tsjaikovski gespeeld met het idee om te trouwen op een manier die bij zijn stand paste, om zo de druk van familie en maatschappij te weerstaan.
In mei bereikte hem een liefdesbrief van een studente, toen een bevriende leraar hem voorstelde om Poesjkins opera “Eugene Onegin” te gebruiken als materiaal voor een nieuwe opera. Na aanvankelijke aarzeling schreef Tsjaikovski de schets van de opera in een staat van dronkenschap tijdens een slapeloze nacht. Op dit punt begonnen werkelijkheid en fictie zich te vermengen, want Tsjaikovski stond in zijn privé-leven voor hetzelfde dilemma als het romanpersonage Onegin, met als enig verschil dat de liefdesbrief niet van Tatjana kwam, maar van zijn toekomstige vrouw Antonina Ivanovna.
Met de hulp van Shirov pakte hij het libretto aan en in juni was de eerste akte klaar. Tegelijkertijd ontwikkelde zijn relatie met Antonina zich snel en het huwelijk werd al in juli gevierd, hoewel Tsjaikovski niet in een feeststemming was, want slechts een paar maanden later deed hij een zelfmoordpoging door zich in de ijskoude rivier de Moskva te storten. Na een daaropvolgende zenuwinzinking bracht zijn broer Modest Antonina per brief op de hoogte van hun scheiding, en Tsjaikovski herstelde voldoende om “Eugene Onegin” in januari 1878 in San Remo te voltooien met de twee laatste bedrijven.
Literair model / libretto
Als bereisd muziekcriticus kende Tsjaikovski de operaliteratuur zeer goed en sommige ontwikkelingen stuitten hem tegen de borst. Hij was een scherpzinnig waarnemer en een criticus van Verdi (“smakeloze orgeldraaier melodieën”). Hij bekritiseerde Verdi’s ontwikkeling in de richting van “Grand Opéra” en uitgebreide opera’s, zoals Aida uit 1871, als monumentalisme en showmanschap. Voor hem stond in het muziektheater het innerlijke leven van de personages op de voorgrond. Het werk van Poesjkin bood hem die mogelijkheid, en Tsjaikovski koos, samen met de literaire figuur Sjirov, speciaal vier passages uit diens gedicht “Eugene Onegin”.
Al snel ontdeed hij zich van de steun van Shirov. Hij selecteerde de verzen zelf en nam ze grotendeels ongewijzigd over. Vervolgens noemde hij zijn werk geen “opera” maar “lyrische scènes”. Hij streefde bewust niet naar een wijdvertakte plot zoals Verdi of Wagner, maar koos de vorm van een kameropera. Toch kan het werk dramatisch genoemd worden, en de operaganger is dankbaar voor de duidelijke en begrijpelijke plot. Onegin wijdde elke akte specifiek aan één hoofdpersoon. In de eerste akte staat het karakter van Tatjana op de voorgrond, in de tweede dat van Lenski, en tenslotte in de derde Onegin. Tsjaikovski wist met alle personages een relatie op te bouwen; naast de hierboven beschreven relatie met Onegin en Tatjana, herkende hij zichzelf in de dandyachtige kunstenaar Lenski uit zijn jeugd.
Leitmotieven en muziek
In 1876 bezocht Tsjaikovski het Festival van Bayreuth en zag daar de “Ring des Nibelungen”. Hij liet zich niet erg vleiend uit over de muziek van Wagner. In hoeverre de Duitser zijn muziek beïnvloedde is moeilijk te beoordelen; in ieder geval gebruikte Tsjaikovski in “Eugene Onegin” bewust geheugenmotieven in de Wagneriaanse stijl. In het gedeelte over de briefscène worden vier van de belangrijkste motieven van “Eugene Onegin” gepresenteerd. Naast de motieven wordt het werk gekenmerkt door solo’s en duetten. Alleen in het tweede deel horen we een kort kwartet.
De solostukken, met uitzondering van Lenski’s aria, zijn geen klassieke aria’s in omvang, maar hebben op Tsjaikovski’s gebruikelijke wijze het karakter van ariosi, dat wil zeggen: beknopter en minder gevarieerd.
Première en recensie: Hoewel Tsjaikovski al een gevestigd componist was en er al in geslaagd was meesterwerken te creëren met bijvoorbeeld het Eerste Pianoconcert of het ballet “Het Zwanenmeer”, kon hij niet zeker zijn van het succes van een nieuwe opera. Zijn vorige vier operaprojecten hadden weinig succes gehad, en zelfs zijn beste werk, de opera “Opritschnik”, was, in zijn eigen woorden, op zijn best een “geslaagde mislukking”.
Omdat de componist een hekel had aan de pompeuze enscenering van een grote opera, koos hij het Conservatorium van Moskou als locatie voor de eerste opvoering van “Eugene Onegin” in januari 1878. Het werk werd opgevoerd onder leiding van rector en vriend Nikolai Rubinstein, voornamelijk met jonge zangers en instrumentalisten van het conservatorium, en werd over het algemeen goed ontvangen door publiek en critici. De eerste opvoering in een traditioneel operahuis, vond pas twee jaar later plaats in het Bolsjoj Theater, dat ook een goede respons kreeg. Het was echter de opvoering in Praag onder leiding van Tsjaikovski in 1884 die het succes inluidde van deze opera, die vervolgens de meest gespeelde Russische opera werd.
EUGEN ONEGIN Akte 1
De inleiding leidt ons in een melancholieke stemming, dreigende ondertonen hinten naar het drama dat zich gaat afspelen.
Inleiding – Fedosejev
Synopsis: Op Larins landgoed. Larina denkt terug aan haar jeugd toen ze niet kon trouwen met een officier van wie ze hield. Ze luistert naar haar twee dochters terwijl de boerenmeisjes Russische volksliedjes zingen op de achtergrond.
Sophie von Otter en Mirella Freni in een prachtig duet, gevolgd door een kwartet.
Slikali – v.Otter/Freni
Synopsis: Boeren halen de oogst binnen.
Een prachtig koor laat ons kennismaken met de (inspannende) wereld van de boeren in het Rusland van 1810.
Bolyt moyi skori – Levine
De zussen contrasteren qua karakter
Synopsis: De twee zussen kunnen qua karakter niet meer van elkaar verschillen. Olga is vrolijk en uitbundig, Tatjana is dromerig en introvert.
Kak ya lyublyu..Uzh kak po most – Freni / von Otter
Lenski’s Arioso
Synopsis: Lenski verschijnt. Hij is een dichter en buurman die hartstochtelijk van Olga houdt… Hij wordt vergezeld door Onegin, een buurman en aristocraat. Terwijl Lenski een hartstochtelijk man is, is Onegin, een koele rationalist, lange tijd een man van plezier geweest en verveelt zich al enige tijd op het landgoed van zijn oom. Lenski is blij met het weerzien met Olga.
We horen Lenski’s Arioso in het Duits van Fritz Wunderlich, die op 36-jarige leeftijd overleed. Een verrukkelijke en toch ontroerende opname.
Ya lyublyu vas (Ja ich liebe dich) – Wunderlich
Tatyanas briefscène – ze is verliefd
Synopsis: Tatjana gaat met Onegin wandelen, ze voelt zich vreemd tot hem aangetrokken terwijl Onegin nogal afstandelijk overkomt. s Avonds kan ze niet in slaap vallen. De gevoelige Tatjana is zich ervan bewust geworden dat ze verliefd is geworden op Onegin. Ze gaat achter haar bureau zitten en schrijft Onegin een verrukte liefdesbrief. Dezelfde avond nog laat ze de brief naar Onegin brengen.
De briefscène is een van de grote monologen uit de operageschiedenis. In deze beroemde scène doorloopt Tatjana alle emoties. Van hopeloze wanhoop tot extatische uitgelatenheid. De monoloog is verdeeld in vier delen, die elk op zichzelf zouden kunnen staan.
De inleiding beschrijft Tatjana’s vurige verlangen. Het vibrerende tremolo van de strijkers weerspiegelt de innerlijke rusteloosheid en tweespalt. De overgang van de orkestrale inleiding naar snelle semiquavers met getokkelde achtsten van de opgewonden hartslag imiteren haar opwinding over het al dan niet schrijven van de brief. Al snel begint Tatjana met haar besluit: “Puskai pogibnu y” (“En als het mijn einde was”). De zang wordt koortsachtiger, oplopende golven tot aan de hoge Beslissing om onmiddellijk aan het bureau te gaan zitten “vezdy, on predo mnoyu!”
Als Tatjana aan haar bureau gaat zitten, valt ze stil, het orkest komt tot rust en begint met een nieuwe, ditmaal kalme inleiding. Tatjana’s leidmotief is hoorbaar in de strijkers:
Ze neemt de pen in haar hand, maar na een paar maten hapert ze, wat moet ze schrijven? het motief van Onegin verschijnt, meerdere malen teder gezongen herhaald in de hobo:
Maar ze aarzelt: “ne v silakh ya vladyet svoyei dushoi!” (“Ik heb de kracht niet om mijn hart te bedwingen!”). Wat is het alternatief? Tsjaikovski citeert Tatjana’s eenzaamheidsmotief in de fluiten:
Met het motief van Onegin in het orkest dat ze begint te schrijven (“zachem vi posetili nas?”, “Waarom ben je bij ons geweest?”), geeft ze alles prijs. Ze schrijft de bekentenis van haar lijdensweg. Tsjaikovski verhoogt het tempo voortdurend en de muziek wordt steeds dringender. Dan slaat de stemming plotseling om als de hobo het motief van de liefdesbekentenis zingt:
In eerste instantie neemt Tatjana aarzelend het motief teder op: “Kto ti: moi angel li khranitel” (“Wie ben jij? Mijn beschermengel of een sluwe verleider?”). De angst voor afwijzing is groot, maar ze wil het proberen. Terwijl ze de brief ondertekent, klinken glorieuze koperblazers en juichende strijkers en eindigt Tatjana de aria met trillende woorden.
Anna Netrebko’s vertolking van de briefscène is gewoonweg geweldig. Zij beheerst de intieme delen van dit stuk, haar zang is subtiel, de piani zijn adembenemend, om even later in grote gloed uit de volle keel extatische topnoten te laten klinken.
Puskai pogibnu ya – Netrebko
Onegin bezoekt Tatjana
Synopsis: Een nieuwe dag breekt aan. Meisjes plukken bessen.
Dyevitski, krasavitski
Synopsis: De volgende dag komt Onegin persoonlijk langs. Tatjana is opgewonden. Ze is bang, Onegin lacht om haar uitbundigheid. Onegin wijst haar liefde af. Het huwelijk is vreemd voor zijn ziel. Ze zal snel iemand anders ontmoeten en hem vergeten. Vernederd zakt Tatjana op de stoel.
Hvorostovsky’s vertolking is aangrijpend, warm en elegant, maar brengt toch de afstand over die de rol vereist.
Kogda bi zhizn – Hvorostosky
EUGEN ONEGIN Akte 2
Synopsis: Ter ere van Tatjana wordt in januari op haar naamdag een bal gegeven. Lenski heeft Onegin meegenomen. Maar hij raakt al snel verveeld en neemt wraak op Lenski door steeds weer met Olga te dansen. Als Lenski jaloers wordt, drijft Olga de spot met hem.
De ¾ maat heeft Tsjaikovski altijd geïnspireerd. Terwijl de gasten hun walsen dansen en plezier maken, begint het drama onopgemerkt.
Tsjaikovski creëert een groot effect: tijdens de uitbundige dans staat in Lenssy het innerlijke drama op het punt zich te ontvouwen.
Entracte en Wals – Levine
Synopsis: Een Fransman die in de buurt woont, verrast Tatjana met een couplet in het Frans.
A cette fête inviée – Sénéchal
Onegin speelt een gevaarlijk spel
Synopsis: Onegin provoceert Lenski nog meer en de twee krijgen een vreselijke ruzie. Ondertussen zijn de gasten gestopt met dansen en luisteren naar hen. Lenski verliest zijn zenuwen en eist genoegdoening.
Onegin stort de onstabiele Lenski in het ongeluk.
Ti ne tantsuyesh, Lenski – Weikl / Burrows
Synopsis: Lenski verontschuldigt zich bij Tatjana’s moeder voor de scène en Onegin betreurt het dat hij zijn vriend Lenski zo geïrriteerd heeft. Maar het drama is niet te stoppen en Onegin besluit Lenski een lesje te leren. Er wordt een duel geregeld bij zonsopgang.
In deze scène bewijst Tsjaikovski een meester in karakterisering te zijn. Elk van de gevoelswerelden van de 4 rollen wordt op een geweldige manier neergezet.
V Vashem koepel – Beczala / Netrebko
Lenski’s grote aria Kuda, kuda
Synopsis: Het is vroeg in de ochtend. Lenski staat in een somber sneeuwlandschap. Hij wacht op Onegin. In het voorgevoel van de dood dwalen zijn gedachten terug naar zijn vroegere jeugd en zijn liefde voor Olga.
De opera is gebaseerd op een roman van Aleksandr Poesjkin. Poesjkin heeft in zijn leven aan negenentwintig duels deelgenomen. In het laatste duel werd hij dodelijk verwond door de hand van een Franse officier. Alsof hij een voorgevoel had, vertoonde de voorgeschiedenis een grote gelijkenis met die van deze roman.
Kuda, kuda is een pronkstuk geworden voor vele tenoren. U vindt 4 verschillende versies van deze aria in de Speellijst.
In de eerste krijgt u een indruk van een Russische tenor in een verbazend goede geluidskwaliteit (opnamejaar 1912) met de stem van misschien wel de beste Russische tenor Leonid Sobinov (“Lenski’s Aria”). Russische tenoren klinken enigszins ongebruikelijk voor westerse oren. Ze zijn hoog van timbre en zeer elegisch en zingen prachtige lijnen. Maar de stemmen zijn minder kleurrijk en bijna klein (Kesting).
Kuda, kuda vy (Lenski’s Aria) (1) – Sobinov
De stemming van de aria past perfect bij de van nature melancholische stem van Björling. De schoonheid van de klank en de pijn in de stem zijn treffend.
Kuda, kuda vy (Lenski’s Aria) (2) – Björling
Julius Patzak was de tenor van de elegische tonen. Hij kon de melancholieke tonen als weinig anderen vertolken. Zijn vertolking is in het Duits gezongen.
Kuda, kuda vy (Lenski’s Aria) (3) – Julius Patzak
U hoort een uitstekende versie van Plácido Domingo. Zijn Russisch klinkt verrassend authentiek (althans voor iemand die geen Russisch spreekt…).
Kuda, kuda vy (Lenski’s Aria) (4) – Domingo
Synopsis: Onegin verschijnt. De secondanten geven de twee hun wapens. De twee stellen zich op. Een schot wordt afgevuurd en Lenski wordt gedood.
EUGEN ONEGIN Akte 3
Entracte Polonaise – Solti/ROH
Gremins Aria
Synopsis: Jaren later. In een balzaal in St. Petersburg. verschijnt de oude prins Gremin met zijn vrouw – Tatjana ! Gremin vertelt de verbaasde Onegin dat hij twee jaar geleden getrouwd is.
Deze Russische opera is een perfecte gelegenheid om Russische zangers te leren kennen. Kenmerkend voor Russische bassen is de donkere bijna zwarte kleur van hun stem, terwijl tenoren meestal hoge, elegische stemmen hebben. U kunt een prachtig voorbeeld van een Russische basstem horen met “Gremins Aria” vertolkt door Boris Shtokolov.
Gremins aria – Boris Shtokolov
Onegins grote aria
Synopsis: Onegin is in shock. Plotseling borrelt de passie in hem op. De herinnering aan Tatjana, het dodelijke duel en de verloren jaren schudden hem diep door elkaar. Bij het zien van Tatjana moet hij toegeven dat hij verliefd op haar is geworden.
De beroemde Engelse criticus John Stean prees de stem van de Russische bariton Pavel Lisitsian. Niet alleen in Russische rollen, maar hij was ook de perfecte Verdi-bariton met zijn licht metalige, mooie stem, die ook schittert in de hoge noten. Ook Kesting is enthousiast. “Ik heb Onegins aria nog nooit zo mooi gehoord”.
Uzhel ta samaya Tatyana – Lisitsan
De tragische ontknoping
Synopsis: Het is ochtend in huize Gremins. Tatjana heeft een brief ontvangen van Onegin, een verschijning uit haar verleden. Onegin verschijnt. Tatjana vertelt hem hoe 2 jaar geleden Onegin waar zij alleen maar strengheid in zijn hart vond. Het geluk was binnen handbereik, zo dichtbij, maar nu is ze getrouwd en vraagt Onegin om weg te gaan. Onegin weigert. Ontroerd bekent Tatjana haar liefde. Maar haar loyaliteit ligt bij haar man. Onegin wil dit niet accepteren. Ze zegt voorgoed vaarwel en verlaat de kamer. Onegin vlucht het huis uit.
We horen en zien een fragment uit deze scène in een galaconcert van Anna Netrebko en Dmitri Horostovsky vanaf het Rode Plein in Moskou.
O! Kak mne tiazhelo – Netrebko/Hvorostovsky
Tatjana is geen Anna Karenina die haar man verlaat voor een andere man en zo blijven in deze opera alle 3 de hoofdpersonen als losers achter. Tsjaikovski voerde de eerste opvoering in de conservatoria op met jonge mensen van het conervatorium, omdat alles wat pompeus was hem voor deze opera weerzinwekkend leek. Want in dit werk ligt de nadruk op de innerlijke wereld van de rollen, het is een klassieke kameropera. Daar moet rekening mee worden gehouden bij de enscenering van de opera, ondanks het drama en de balscènes.
Opname-aanbeveling
DG met Thomas Allen, Neil Shicoff, Mirella Freni, Anne Sofie von Otter onder leiding van James Levine met het Rundfunkchor Leipzig en de Staatskapelle Dresden.
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids voor EUGEN ONEGIN van PETER TCHAIKOVSKY
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!