Online operagids en synopsis bij Franz Lehar’s DAS LAND DES LÄCHELNS
De muziek die Lehar ons presenteert in “das Land des Lächelns” (“het Land van de Glimlach”) is verbluffend. Lehar zelf zei over zijn muziek dat hij altijd de melodie zocht. En wat een pracht biedt hij ons in dit werk! Elk van de stukken ontvouwt een onweerstaanbare charme en is een succesverhaal geworden.
Inhoud
♪ Synopsis
♪ Akte I (Salon scène)
♪ Akte II (Paleisscène)
♪ Akte III (Afscheidsscène)
Opname-aanbeveling
Hoogtepunten
♪ Immer nur lächeln und immer vergnügt
♪ Wie hat die Liebe uns ins Herz gesenkt
♪ Als Gott die Menschen erschuf… meine Liebe, deine Liebe
♪ Dein ist mein ganzes Herz (De jouwe is mijn hart alleen)
♪ Zig, zig, zig… Du bist so lieb, so schön
♪ Liebes Schwesterlein, sollst nicht traurig sein
SYNOPSIS OF DAS LAND DES LÄCHELNS
DAS LAND DES LÄCHELNS Akte 1
25 jaar na de Vrolijke Weduwe
Lehar was zijn hele leven op zoek naar succes. Dat succes kwam er voor het eerst met de Vrolijke Weduwe op 34-jarige leeftijd. Tijdens zijn leven werd dit werk een van de meest uitgevoerde werken in het hele opera- en operetterepertoire. Zijn hele leven heeft hij gezocht naar artistieke erkenning (zoals Offenbach 60 jaar eerder…), die hem niet werd gegund door vele zogenaamde deskundigen. Met “Het land van de glimlach”, een werk dat hij in 1928 op 58-jarige leeftijd schreef, probeerde Lehar de operette eigentijdser te maken en dichter bij het operagenre te brengen. Ten tijde van de compositie van “Land der Glimlachen” is Wenen niet langer de genotzoekende Donaumetropool van het fin-de-siècle, maar de (te grote) hoofdstad van een klein land, aan het einde van een wankel decennium. Bijgevolg is het “Land van de glimlach” niet langer een frivole Weense operette, maar een werk met de pretentie het innerlijke leven van zijn personages te belichten. Het eindigt tragisch, want de leugen van een happy end paste niet meer in deze tijd. Enkele weken na de première brak de Zwarte Vrijdag door over de westerse zakenwereld, die de historische beurskrach van 1929 inluidde. Historisch interessant is de parallel met een andere grote operette, Offenbachs “Les Contes d’Hoffmann”. Ook hij schreef het werk in een tijd van economische depressie, die kort na de première leidde tot een grote beurscrash.
Een hoogtepunt in de operetteliteratuur
Muzikaal distantieert Lehar zich een recht stuk van de operette. We vinden enkele passages die aan Strauss’ Salome doen denken. Nota bene, Richard Strauss zou deze uitspraak verwerpen, want hij was een van degenen die minachtend met de vinger naar de operettecomponist Lehàr wezen.
De muziek die Lehar ons voorschotelt is verbluffend. Lehar zelf zei over zijn muziek dat hij altijd de melodie zocht. En wat een pracht biedt hij ons in dit werk! Elk van de stukken ontvouwt een onweerstaanbare charme en is een succesverhaal geworden. Nu en dan zijn er stukken die ook in een opera goed tot hun recht zouden komen. Lehar zelf zei: “De moderne opera is zelfs voor de halfgeschoolde te zwaar, de moderne nummeropera is voor hem te licht, te ondiep. Ik wil het gat tussen die twee opvullen, mijn operette moet een tussenvorm zijn tussen opera en operette.”
Het succes van dit werk was onmiddellijk. Met het land van de glimlach kon Lehar het enorme succes van zijn vrolijke weduwe herhalen. Iets wat veel van zijn tijdgenoten (Leoncavallo, Mascagni, Cilea, Boito etc.) niet was gegund, die een leven lang wachtten om hun succes van jongere jaren te bevestigen.
Richard Tauber en Giacomo Puccini
In dit opera-portret gaat het natuurlijk ook over de samenwerking van Lehar met de tenor Richard Tauber. Tauber was echter niet de enige belangrijke inspiratiebron; ook Giacomo Puccini’s Madama Butterfly maakte indruk op Lehar. Hoewel Puccini’s exotisme van de Butterfly muzikaal veel diepgaander was dan Lehar’s ietwat oppervlakkige oriëntalisme, hebben de twee werken veel parallellen, zoals het falen van de samensmelting van verschillende culturen, verbeeld door een relatiedrama dat uiteindelijk tragisch mislukt. Echter, met omgedraaide genderrollen en “het land van de glimlach” is gekscherend “Monsieur Butterfly” genoemd.
Het libretto – de bruine schaduw over Franz Lehar
Het verhaal over prins Sou-Cheng en de bourgeois Lisa was niet nieuw. De plot is gebaseerd op Lehar’s operette “de gele jas” (libretto van Leon), die hij 6 jaar eerder zonder succes op de planken had gebracht. Het werk was te ruim van opzet en had tekstuele tekortkomingen. Ludwig Herzer en Fritz Löhner-Breda schrapten het libretto en de plot en schreven pakkende teksten. Muzikaal nam Lehar veel van het vorige werk over en voegde er nog een paar stukken aan toe.
De librettisten waren allen van Joodse afkomst, wier lot tragisch eindigde in de latere nazi-jaren. Bijzonder hartverscheurend was het einde van Fritz Löhner-Breda, wiens werken, die hij schreef in de concentratiekampen Buchenwald en Auschwitz, later werden uitgegeven. De rol die Lehar speelde in het Derde Rijk is bedroevend. Maar ik zal er nu niet verder op ingaan.
De operette begint met een potpourri van prachtige melodieën uit de opera.
Ouvertüre – Sandor
Elisabeth Schwarzkopf’s interpretatie van Lisa
Synopsis: In de salon van graaf Lichtenfels. Lisa, de dochter van de graaf wordt gevierd. Ze heeft een paardrijtoernooi gewonnen.
De rol van Lisa zal waarschijnlijk altijd geassocieerd worden met Elisabeth Schwarzkopf. Met de opname uit de jaren 50, gedirigeerd door Ackermann en geproduceerd door haar latere echtgenoot Legge, zette zij maatstaven.
Heut meine Herrn, war ein Tag … gerne wär ich verliebt
Synopsis: Lisa is een vrolijke vrouw.
In de levendige ¾ beat met Weense charme zingt Lisa over de liefde.
Elisabeth Schwarzkopf’s Lisa betovert met haar elegantie en muzikaliteit. Haar stem heeft noblesse en een erotisch charisma.
Flirten, bisschen Flirten – Schwarzkopf
Haar ex-vriend August (Gustl genaamd) duikt op
Synopsis: Gustl verschijnt en verklaart Lisa zijn liefde. Lisa beantwoordt de gevoelens niet meer. Dat haar gevoelens toebehoren aan een Chinese ambassadeur, blijft haar geheim. Gustl is teleurgesteld maar wil een goede vriend blijven.
Lisa is een vrouw met een verleden, in tegenstelling tot Vlinder is zij een zelfbewuste en zelfverzekerde vrouw.
We horen opnieuw Schwarzkopf in een duet met Erich Kunz. Beiden waren vertegenwoordigers van het legendarische Weense Mozart Ensemble uit de na-oorlogse jaren. Kunz was de gezellige en komische Weener bij uitstek, met charme, humor en, indien nodig, de typisch Weense spot (“Schmäh”).
Es ist nicht das erste Mal – Schwarzkopf / Kunz
Richard Taubers interpretatie van de Sou-Cheng
Synopsis: Nadat de gasten de kamer hebben verlaten, verschijnt de prins. Hij is in een peinzende stemming. Hij is verliefd geworden op Lisa. Maar hij weet dat deze liaison eigenlijk onmogelijk is. Deze pijn benauwt hem, maar de mensen van zijn cultuur verbergen hun verdriet achter een façade, het wil de mensen altijd doen glimlachen.
Met dit werk wilde Lehar de operette dichter bij de opera brengen. Hij wilde weg van de houtsnede-achtige figuren van de operette naar meer gesofisticeerde menselijke wezens. Zo tekent veel van zijn muziek de innerlijke wereld van de figuren. Exemplarisch daarvoor is dit stuk, dat een bedachtzame Sou-Chong laat horen.
De rol van Sou-Chong zal ook voor altijd met een naam verbonden blijven, zijn naam is Richard Tauber. Over de artistieke symbiose van Richard Tauber en Franz Lehar lezen we verderop meer. Tauber was van nature operazanger, maar zag dat hij met zijn operette-engagementen een nieuw publiek kon bereiken. Deze wending van de “zware” naar de lichte muze en zijn spreekwoordelijke zakelijk inzicht (hij maakte meer dan 700 opnames) werden het punt van aanval voor veel critici die hem ervan beschuldigden de kunst te verraden. Niettemin is men het er algemeen over eens dat Tauber een van de grote lyrische tenoren van zijn eeuw was. In dit stuk hoort u Taubers uitstekende legato en het expressieve middenregister van zijn stem.
Immer nur lächeln und immer vergnügt – Tauber
Het elegante duet “Bei einem Tee à deux”
Synopsis: Lisa nodigt de prins uit voor een kopje thee. De twee genieten van de tijd samen en flirten galant met elkaar.
Nicolai Gedda en Elisabeth zingen het duet prachtig lyrisch en elegant.
Bei einem Tee à deux – Schwarzkopf / Gedda
Melancholie
Synopsis: Als Gustl hen stoort, verlaat Lisa de kamer. Gustl vraagt prins Chou, hoe ze vrouwen het hof maken in China.
Nicolai Gedda was een van de tenoren die zelfs de hoogste noten kon zingen. De hoge delen van deze aria worden met glans gezongen.
Von Apfelblüten einen Kranz – Gedda
We horen een tweede opname met Joseph Schmidt. Hij was een zeer beroemde tenor in de jaren 20/30. Vanwege zijn kleine gestalte was hij niet geschikt voor het toneel en werd hij bekend als radio tenor. Hij onderscheidde zich met een hoge stem en een melancholiek timbre. Dit past wonderwel bij dit stuk.
Von Apfelblüten einen Kranz – Schmidt
Sou-Chong’s afscheid
Synopsis: De prins ontvangt een brief die hem dwingt onmiddellijk naar China te vertrekken. Hij krijgt een belangrijke positie in de regering. Als Lisa daarvan hoort, is ze depressief.
Ein Lied, es verfolgt mich Tag und Nacht – Schwarzkopf
Synopsis: De prins is ook depressief. Hij heeft ingezien dat hij niet in de westerse wereld past, maar hij moet wel iemand van wie hij houdt achterlaten.
Es wird schon so sein – Gedda / Schwarzkopf
Sou-Chong en Lisa bekennen hun liefde
Synopsis: De twee erkennen hun wederzijdse gevoelens en besluiten samen naar China te gaan.
Deze scène had net zo goed uit een opera kunnen komen. Dit is niet langer de finale van een lichtvoetige operette. Het duet eindigt met een duet in een prachtig unisono.
We horen dit fragment uit een productie van de opera van Zürich.
Von Apfelblüten einen Kranz … ein Lied will ich von Seligkeiten singen – Beczala / Kleiter
DAS LAND DES LÄCHELNS II
De botsing van culturen raakt Lisa
Synopsis: In de hal van het paleis van de prins in Beijing. De prins zal worden ingehuldigd tijdens een spookachtige ceremonie.
Dschinthien wuomen wu
Synopsis: Lisa herkent de kloof tussen hun culturen en is depressief. Sou-Chong probeert haar op te vrolijken en roept de liefde op die hen heeft samengebracht.
De stem van Fritz Wunderlich schittert in dit duet in het mooiste licht. Het is fris en hartstochtelijk.
Wer hat die Liebe uns ins Herz gesenkt – Wunderlich / Fahberg
Sou Chong moet met 4 Manchu-vrouwen trouwen
Synopsis: Het hoofd van de familie, Chang, eist dat de prins vier Manchu-vrouwen trouwt volgens de wetten van het land, Lisa zou dan de vijfde vrouw zijn. De prins begint de uitzichtloosheid van de situatie in te zien. Ondertussen is Gustl in het paleis aangekomen. Hij is Lisa gevolgd. Daar ontmoet hij Sou-Chongs zus Mi.
Mi klaagt over discriminatie van Chinese vrouwen:
Breien, borduren, wassen, koken
En dan weer in het kraambed,
Ja, dat zou je ideaal zijn
Men kan aannemen dat de sociale werkelijkheid in Wenen in die tijd niet anders was en Lehar hield zijn publiek de spiegel voor.
De rol van Mi is een typische Soubretten-rol, die een zekere hoogte en een soepele stem vereist.
Im Salon zur blauen Pagode – Rothenberger
Gustl wordt verliefd op Mi
Synopsis: Gustl is onmiddellijk betoverd door haar.
Lehar schreef een prachtig duet voor de ontmoeting tussen de twee, dat een aanstekelijk deuntje werd met het refrein “meine Liebe, deine Liebe” (“mijn liefde, jouw liefde”).
In de opname van Ackermann weet Erich Kunz als Gustl te boeien met zijn warmte en charme, ook al is zijn stem wat zwaar voor de rol. De rol van Gustl is geschreven voor een buffotenor, Erich Kunz was een bariton.
Als Gott die Menschen erschuf … meine Liebe, deine Liebe
Lisa biecht haar ongeluk op aan Gustl
Synopsis: Als hij Lisa ontmoet, biecht ze op dat ze ongelukkig is in een vreemd land en dat ze vol verlangen is naar haar thuis Wenen.
Als Lisa naar Wenen verlangt, wordt natuurlijk de Weense wals geciteerd.
Alles vorbei … ich möchte wieder einmal die Heimat sehn – Hallstein
Taubers “Dein ist mein ganzes Herz” (“Jouw is mijn hart alleen“)
Synopsis: Opnieuw probeert de prins haar te troosten en roept zijn liefde op.
Dit lied was reeds aanwezig in Lehars vorige werk “die gelbe Jacke”, maar werd nauwelijks opgemerkt. In de remake van het Land van de Glimlach werd dit lied een gouden nummer. Richard Tauber moet hiervoor zeker veel lof krijgen. Tauber had in de jaren twintig al in 4 operettes met Lehar samengewerkt en de liederen die Lehar op Tauber had afgestemd werden meestal prominent in de tweede akte geplaatst en kregen de bijnaam “Tauber Lieder”. Het Tauber-lied “Dein ist mein ganzes Herz” is daarvan het bekendste, en een van de beroemdste tenorwerken ooit.
De artistieke samenwerking tussen Tauber en Lehar was zeer symbiotisch. In 1920 zong Richard Tauber voor het eerst een operette van Lehar en oogstte onmiddellijk succes. Lehar leed onder het verval van het operettegenre. Met Tauber kon hij de vroege successen van de Vrolijke Weduwe evenaren. Richard Tauber was een van de grote amusementssterren tijdens zijn leven en deze aria maakte van hem een legende. Zingend in operettes, ging de brede middenklasse voor hem open en werd hij mainstream.
Lehar was slim genoeg om de zangstem van Sou-Chong aan te passen in nauwe samenwerking met Richard Tauber. Lehar kon de sterke punten van Taubers stem benadrukken (het mooie middenregister, het mooie donkere timbre) en de zwakke punten van de stem omzeilen (vooral de topnoten).
Dein ist mein ganzes Herz – Tauber
Pavarotti, immens lyrisch en uitbundig in “Thine is all my heart”. Voor een extra effect eindigen Pavarotti, Domingo, Villazon en Co. de aria af en toe met een hoge aas (in plaats van een des).
Tu m’hai preso il cor – Pavarotti
DAS LAND DES LÄCHELNS Akte 3
Lisa breekt met Sou-Chong
Synopsis: Lisa kan het niet accepteren om de vijfde vrouw te zijn. De prins probeert haar uit te leggen dat het huwelijk slechts een formaliteit is. Wanneer Tschang met de huwelijksceremonie begint, verklaart Lisa dat ze China wil verlaten. In een vreselijke ruzie zegt Sou-Chong haar dat zij slechts een ding is in China en dat hij over haar heerst. Ontdaan verklaart Lisa dat alles voorbij is. Song is diep getroffen.
Treurige klanken leiden de reprise van het aanstekelijke deuntje in.
Dein war mein ganzes Herz – Gedda
De relatie van Mi en Gustl is niet onder een gunstig gesternte geboren
Synopsis: Mi is verliefd op de Europeaan.
En weer een duet van Lehar, waarvan men de charme niet kan ontgaan.
Zig, zig, zig… Du bist so lieb, so schön – Kunz / Loose
Synopsis: Maar zelfs de gevoelens van Mi en Gustl kunnen de kloof tussen de culturen niet overbruggen, en Mi moet aan zichzelf toegeven dat haar droom niet uit zal komen.
Wie rasch verwelkte doch das kleine Blümchen Glück – Schwarzkopf
De mislukte ontsnapping
Synopsis: Mi helpt Gustl en Lisa te ontsnappen uit het paleis, maar ze worden betrapt door Sou-Chong. Hij realiseert zich dat hij Lisa niet kan vasthouden. Hij laat de Europeanen gaan. Samen met zijn zus Mi kijken ze verdrietig toe hoe Lisa en Gustl het paleis verlaten.
In dit nostalgische stuk horen we de Zweed Nicolai Gedda. Gedda’s moedertalen waren Zweeds en Russisch, maar zijn Duits is idiomatisch en accentloos, zijn stem boeit met zijn mooie melodieusheid en geweldige frasering. We horen een prachtig slot van dit prachtige werk.
Liebes Schwesterlein, sollst nicht traurig sein – Gedda
Opname-aanbeveling van de operette DAS LAND DES LÄCHELNS
EMI met Elisabeth Schwarzkopf, Nicolai Gedda, Erich Kunz en Emmy Loose onder leiding van Otto Ackermann en het Philharmonia orkest en -koor
Peter Lutz, opera-inside, de online operagids over DAS LAND DES LÄCHELNS van Franz Lehar.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!