Operowy przewodnik online i do DAS LAND DES LÄCHELNS Franza Lehara
Muzyka, którą Lehar prezentuje nam w “das Land des Lächelns” (“krainie uśmiechu”) jest oszałamiająca. Sam Lehar mówił o swojej muzyce, że zawsze szuka melodii. I jaki splendor oferuje nam w tym dziele! Każdy z utworów rozwija w sobie nieodparty urok i stał się historią sukcesu.
Zawartość
♪ Synopsis
♪ Akt I (scena w salonie)
♪ Akt II (scena w pałacu)
♪ Akt III (scena pożegnania)
Recenzja nagrań
Highlights
♪ Immer nur lächeln und immer vergnügt
♪ Wer hat die Liebe uns ins Herz gesenkt
♪ Als Gott die Menschen erschuf … meine Liebe, deine Liebe
♪ Dein ist mein ganzes Herz (Tylko Twoje jest moje serce)
♪ Zig, zig, zig… Du bist so lieb, so schön
♪ Liebes Schwesterlein, sollst nicht traurig sein
SYNOPSIS OF DAS LAND DES LÄCHELNS
DAS LAND DES LÄCHELNS Akt 1
25 lat po Wesołej wdówce
Lehar przez całe życie szukał sukcesu. Sukces ten przyszedł po raz pierwszy wraz z Wesołą wdówką w wieku 34 lat. Za jego życia dzieło to stało się jednym z najczęściej wykonywanych utworów w całym repertuarze operowym i operetkowym. Przez całe życie szukał artystycznego uznania (podobnie jak Offenbach 60 lat wcześniej…), którego nie otrzymywał od wielu tzw. ekspertów. Krainą uśmiechu, utworem napisanym w 1928 roku w wieku 58 lat, Lehar próbował uwspółcześnić operetkę i zbliżyć ją do gatunku operowego. W momencie powstania “Krainy uśmiechu” Wiedeń nie jest już spragnioną przyjemności naddunajską metropolią fin-de-siècle’u, ale (przerośniętą) stolicą małego kraju, pod koniec wstrząsającej dekady. W związku z tym “Kraina uśmiechu” nie jest już frywolną wiedeńską operetką, ale dziełem, które ma za zadanie rozświetlić życie wewnętrzne bohaterów. Kończy się tragicznie, bo kłamstwo o szczęśliwym zakończeniu nie przystawało już do tych czasów. Kilka tygodni po premierze nad zachodnim światem biznesu zapanował Czarny Piątek, który zapoczątkował historyczne załamanie giełdowe 1929 roku. Historycznie interesująca jest paralela z inną wielką operetką, “Les Contes d’Hoffmann” Offenbacha. On również napisał to dzieło w czasie depresji gospodarczej, która doprowadziła do wielkiego krachu giełdowego wkrótce po premierze.
Wybitny punkt literatury operetkowej
Muzycznie Lehar dystansuje się słusznie od operetki. Znajdziemy tu kilka fragmentów, które przypominają nam Salome Straussa. Nota bene, Richard Strauss odrzuciłby to stwierdzenie, gdyż był jednym z tych, którzy pogardliwie wytykali palcami kompozytora operetki Lehara.
Muzyka, którą prezentuje nam Lehar jest zachwycająca. Sam Lehar mówił o swojej muzyce, że zawsze szuka melodii. I jaki splendor oferuje nam w tym dziele! Każdy z utworów rozwija w sobie nieodparty urok i stał się pasmem sukcesów. Od czasu do czasu zdarzają się utwory, które świetnie sprawdziłyby się także w operze. Sam Lehar powiedział: “Nowoczesna opera jest zbyt ciężka nawet dla pół-wykształconego, nowoczesna opera numeryczna jest dla niego zbyt lekka, zbyt płytka. Ja chcę wypełnić lukę między tymi dwoma, moja operetka powinna być czymś pośrednim między operą a operetką.”
Sukces tego dzieła był natychmiastowy. Dzięki Krainie uśmiechu Lehar mógł powtórzyć ogromny sukces swojej Wesołej wdówki. Coś, co nie było dane wielu jego rówieśnikom z tamtych czasów (Leoncavallo, Mascagni, Cilea, Boito etc.), którzy czekali całe życie na potwierdzenie sukcesu z młodszych lat.
Richard Tauber i Giacomo Puccini
W tym operowym portrecie opowiemy oczywiście także o współpracy Lehara z tenorem Richardem Tauberem. Tauber nie był jednak jedynym ważnym źródłem inspiracji; Madama Butterfly Giacomo Pucciniego również zrobiła na Leharze wrażenie. Choć egzotyka Motyla Pucciniego była muzycznie znacznie głębsza niż nieco powierzchowny orientalizm Lehara, oba dzieła mają wiele podobieństw, jak choćby nieudane połączenie różnych kultur, reprezentowane przez dramat związku, który ostatecznie kończy się tragicznie. Jednak z odwróconymi rolami płciowymi i “krainą uśmiechu” został żartobliwie nazwany “Monsieur Butterfly”.
Libretto – brązowy cień Franza Lehara
Historia o księciu Sou-Cheng i mieszczance Lisie nie była nowa. Fabuła oparta jest na operetce Lehara “Żółta kurtka” (libretto Leona), którą wystawił bez powodzenia 6 lat wcześniej. Utwór był zbyt obszerny i miał słabości tekstowe. Ludwig Herzer i Fritz Löhner-Breda oczyścili libretto i fabułę i napisali chwytliwe teksty. Muzycznie Lehar przejął wiele z poprzedniego dzieła i dodał jeszcze kilka utworów.
Wszyscy libreciści byli pochodzenia żydowskiego, których losy w późniejszych latach nazizmu skończyły się tragicznie. Szczególnie bolesny był koniec Fritza Löhnera-Breda, którego utwory, pisane w obozach koncentracyjnych Buchenwald i Auschwitz, zostały później opublikowane. Rola, jaką Lehar odegrał w Trzeciej Rzeszy, jest zasmucająca. Nie będę się jednak w tym miejscu w nią zagłębiał.
Operetka zaczyna się od potpourri pięknych melodii z opery.
Ouvertüre – Sandor
Elisabeth Schwarzkopf w interpretacji Lisy
Synopsis: W salonie hrabiego Lichtenfelsa. Lisa, córka hrabiego, świętuje. Wygrała turniej jeździecki.
Rola Lisy chyba już zawsze będzie kojarzona z Elisabeth Schwarzkopf. Nagraniem z lat 50. pod dyrekcją Ackermanna i w produkcji jej późniejszego męża Legge’a ustanowiła standardy.
Heut meine Herrn, war ein Tag … gerne wär ich verliebt
.
Synopsis: Lisa jest wesołą kobietą.
W żywym ¾ rytmie z wiedeńskim wdziękiem Lisa śpiewa o miłości.
Lisa w wykonaniu Elisabeth Schwarzkopf urzeka elegancją i muzykalnością. Jej głos jest szlachetny i pełen erotycznej charyzmy.
Flirten, bisschen Flirten – Schwarzkopf
Pojawia się jej były przyjaciel August (zwany Gustlem)
Synopsis: Pojawia się Gustl i wyznaje Lisie miłość. Lisa nie odwzajemnia już tych uczuć. To, że jej uczucia należą do chińskiego ambasadora, pozostaje jej tajemnicą. Gustl jest rozczarowany, ale chce pozostać dobrym przyjacielem.
Lisa jest kobietą z przeszłością, w przeciwieństwie do Butterfly jest kobietą zdeterminowaną i pewną siebie.
Ponownie słyszymy Schwarzkopfa w duecie z Erichem Kunzem. Obaj byli przedstawicielami legendarnego wiedeńskiego Mozart Ensemble lat powojennych. Kunz był przytulnym i komediowym wiedeńczykiem par excellence, z wdziękiem, humorem i, jeśli trzeba, typowo wiedeńską drwiną (“Schmäh”).
Es ist nicht das erste Mal – Schwarzkopf / Kunz
Richard Tauber o interpretacji Sou-Cheng
Synopsis: Po opuszczeniu sali przez gości, pojawia się książę. Jest w refleksyjnym nastroju. Zakochał się w Lisie. Ale wie, że ten związek jest w rzeczywistości niemożliwe. Ten ból go gnębi, ale ludzie jego kultury ukrywają swój smutek za fasadą, zawsze chce, aby ludzie się uśmiechali.
Lehar zamierzał tym dziełem zbliżyć operetkę do opery. Chciał odejść od drzeworytniczych postaci operetki na rzecz bardziej wyrafinowanych istot ludzkich. Stąd wiele z jego muzyki rysuje wewnętrzny świat postaci. Przykładem tego jest ten utwór, który ukazuje zamyślonego Sou-Chonga.
Z rolą Sou-Chonga na zawsze będzie też związane nazwisko, nazywa się Richard Tauber. Więcej o artystycznej symbiozie Richarda Taubera i Franza Lehara przeczytamy w dalszej części tekstu. Tauber był z natury śpiewakiem operowym, ale dostrzegł, że dzięki angażom operetkowym może dotrzeć do nowej publiczności. To odwrócenie się od “ciężkiej” do lekkiej muzy i jego przysłowiowa smykałka do interesów (dokonał ponad 700 nagrań) stały się punktem zaczepienia dla wielu krytyków, którzy zarzucali mu zdradę sztuki. Niemniej jednak panuje powszechna zgoda co do tego, że Tauber był jednym z wielkich tenorów lirycznych swojego stulecia. W tym utworze usłyszymy doskonałe legato Taubera i ekspresyjny środkowy rejestr jego głosu.
Immer nur lächeln und immer vergnügt – Tauber
Elegancki duet “Bei einem Tee à deux”
Synopsis: Liza zaprasza księcia na filiżankę herbaty. Oboje cieszą się wspólnym czasem i szarmancko flirtują ze sobą.
Nicolai Gedda i Elisabeth śpiewają duet cudownie lirycznie i elegancko.
Bei einem Tee à deux – Schwarzkopf / Gedda
Melancholia
Synopsis: Kiedy Gustl im przeszkadza, Lisa wychodzi z pokoju. Gustl pyta księcia Chou, jak sądzić kobiet w Chinach.
Nicolai Gedda był jednym z tych tenorów, którzy potrafili śpiewać nawet najwyższe dźwięki. Wysokie partie tej arii są zaśpiewane z blaskiem.
Von Apfelblüten einen Kranz – Gedda
Słyszymy drugie nagranie z udziałem Josepha Schmidta. Był on bardzo znanym tenorem w latach 20/30-tych. Ze względu na niewielką posturę nie nadawał się na scenę i stał się znany jako tenor radiowy. Wyróżniał się wysokim głosem i melancholijnym tembrem. Wspaniale pasuje to do tego utworu.
Von Apfelblüten einen Kranz – Schmidt
Pożegnanie Sou-Chonga
Synopsis: Książę otrzymuje list zmuszający go do natychmiastowego wyjazdu do Chin. Obejmuje ważne stanowisko w rządzie. Kiedy Lisa dowiaduje się o tym, jest przygnębiona.
Ein Lied, es verfolgt mich Tag und Nacht – Schwarzkopf
Synopsis: Książę również jest przygnębiony. Zrozumiał, że nie pasuje do zachodniego świata, ale musi zostawić kogoś, kogo kocha.
Es wird schon so sein – Gedda / Schwarzkopf
Sou-Chong i Lisa wyznają sobie miłość
Synopsis: Dwoje rozpoznaje swoje wzajemne uczucia i decyduje się na wspólny wyjazd do Chin
Ta scena równie dobrze mogłaby zostać zaczerpnięta z opery. To już nie jest finał lekkiej operetki. Duet kończy się duetem w pięknym unisono.
Słyszymy ten fragment z produkcji Opery w Zurychu.
Von Apfelblüten einen Kranz … ein Lied will ich von Seligkeiten singen – Beczała / Kleiter
DAS LAND DES LÄCHELNS II
Zderzenie kultur uderza w Lisę
Synopsis: W sali pałacu książęcego w Pekinie. Książę zostanie zainaugurowany podczas upiornej ceremonii.
Dschinthien wuomen wu
Synopsis: Lisa rozpoznaje rozdźwięk między ich kulturami i jest przygnębiona. Sou-Chong próbuje ją rozweselić i wyczarowuje miłość, która ich połączyła.
Głos Fritza Wunderlicha lśni w tym duecie najpiękniejszym światłem. Jest świeży i namiętny.
Wer hat die Liebe uns ins Herz gesenkt – Wunderlich / Fahberg
Sou Chong musi poślubić 4 kobiety Manchu
Synopsis: Głowa rodziny, Chang, żąda, aby książę poślubił cztery mandżurskie kobiety zgodnie z prawem kraju, Lisa byłaby wtedy piątą żoną. Książę zaczyna zdawać sobie sprawę z beznadziejności sytuacji. Tymczasem Gustl przybył do pałacu. Pojechał za Lisą. Tam spotyka siostrę Sou-Chonga, Mi.
Mi skarży się na dyskryminację chińskich kobiet:
Rzeźbienie, haftowanie, pranie, gotowanie
A potem znowu w łożu matki,
Tak, to byłby twój ideał
Można przypuszczać, że rzeczywistość społeczna w ówczesnym Wiedniu nie była inna, a Lehar postawił lustro przed swoją publicznością.
Rola Mi jest typową rolą Soubretten, wymagającą pewnego wzrostu i giętkiego głosu.
Im Salon zur blauen Pagode – Rothenberger
Gustl zakochuje się w Mi
Synopsis: Gustl jest nią natychmiast oczarowany.
Na spotkanie tych dwojga Lehar napisał zachwycający duet, który stał się chwytliwą melodią z refrenem “meine Liebe, deine Liebe” (“moja miłość, twoja miłość”).
W nagraniu Ackermanna, Erich Kunz urzeka jako Gustl swoim ciepłem i wdziękiem, nawet jeśli jego głos jest nieco ciężki do tej roli. Rola Gustla jest napisana dla buffotenora, Erich Kunz był barytonem.
Als Gott die Menschen erschuf … meine Liebe, deine Liebe
Liza wyznaje Gustlowi swoje nieszczęście
Synopsis: Gdy spotyka Lisę, ta wyznaje mu, że jest nieszczęśliwa w obcym kraju i że jest pełna tęsknoty za rodzinnym Wiedniem.
Kiedy Lisa tęskni za Wiedniem, oczywiście cytowany jest walc wiedeński.
Alles vorbei … ich möchte wieder einmal die Heimat sehn – Hallstein
Tauber’s “Dein ist mein ganzes Herz” (“Yours Is My Heart Alone“)
Synopsis: Po raz kolejny książę próbuje ją pocieszyć i wyczarowuje swoją miłość.
Piosenka ta pojawiła się już w poprzednim dziele Leharsa “die gelbe Jacke”, ale została słabo zauważona. W remake’u Krainy uśmiechu piosenka ta stała się złotym numerem. Z pewnością duża w tym zasługa Richarda Taubera. Tauber współpracował z Leharem już w latach 20-tych w 4 operetkach, a pieśni, które Lehar podarował Tauberowi, były zazwyczaj umieszczane w drugim akcie i otrzymały przydomek “Tauber Lieder”. Pieśń Taubera “Dein ist mein ganzes Herz” jest najbardziej znaną z nich i jednym z najsłynniejszych utworów tenorowych w historii.
Partnerstwo artystyczne Taubera i Lehara było bardzo symbiotyczne. W 1920 roku Richard Tauber po raz pierwszy zaśpiewał operetkę Lehara i odniósł natychmiastowy sukces. Lehar cierpiał z powodu upadku gatunku operetkowego. Z Tauberem mógł dorównać wczesnym sukcesom Wesołej wdówki. Richard Tauber był za życia jedną z największych gwiazd rozrywki, a ta aria uczyniła z niego legendę. Śpiewając w operetkach, szeroka klasa średnia otworzyła się na niego, a on sam stał się mainstreamem.
Lehar był na tyle sprytny, że dostosował głos Sou-Chonga w ścisłej współpracy z Richardem Tauberem. Lehar potrafił uwypuklić mocne strony głosu Taubera (piękny środkowy rejestr, piękny ciemny tembr) i ominąć jego słabe strony (zwłaszcza górne dźwięki).
Dein ist mein ganzes Herz – Tauber
Pavarotti, niezmiernie liryczny i zachwycający się “Thine is all my heart”. Dla dodatkowego efektu Pavarotti, Domingo, Villazon i spółka czasami kończą arię wysokim asem (zamiast des).
Tu m’hai preso il cor – Pavarotti
DAS LAND DES LÄCHELNS Akt 3
Lisa zrywa z Sou-Chongiem
Synopsis: Lisa nie może pogodzić się z byciem piątą żoną. Książę próbuje jej wytłumaczyć, że małżeństwo jest tylko formalnością. Kiedy Tschang rozpoczyna ceremonię ślubną, Lisa oświadcza, że chce opuścić Chiny. W okropnej kłótni Sou-Chong mówi jej, że w Chinach jest tylko rzeczą i że on nią rządzi. Zdegustowana Lisa oświadcza, że wszystko się skończyło. Song jest głęboko poruszona.
Smutne dźwięki wprowadzają repryzę wpadającej w ucho melodii.
Dein war mein ganzes Herz – Gedda
Związek Mi i Gustla nie rodzi się pod pomyślną gwiazdą
Synopsis: Mi jest zakochana w Europejczyku.
I znów duet Lehara, którego urokowi nie sposób się oprzeć.
Zig, zig, zig… Du bist so lieb, so schön – Kunz / Loose
Synopsis: Ale nawet uczucia Mi i Gustla nie są w stanie zasypać przepaści między kulturami, a Mi musi przyznać przed samą sobą, że jej marzenie się nie spełni.
Wie rasch verwelkte doch das kleine Blümchen Glück – Schwarzkopf
Nieudana ucieczka
Synopsis: Mi pomaga Gustlowi i Lisie uciec z pałacu, ale zostają złapani przez Sou-Chonga. On zdaje sobie sprawę, że nie może trzymać Lisy. Pozwala Europejczykom odejść. Razem z siostrą Mi ze smutkiem patrzą, jak Lisa i Gustl opuszczają pałac.
W tym nostalgicznym utworze słyszymy Szweda Nicolaia Geddę. Językami ojczystymi Geddy były szwedzki i rosyjski, ale jego niemiecki jest idiomatyczny i pozbawiony akcentu, jego głos urzeka piękną melodyjnością i świetnym frazowaniem. Słyszymy piękne zakończenie tego wspaniałego dzieła.
Liebes Schwesterlein, sollst nicht traurig sein – Gedda
Recenzja nagrania operetki DAS LAND DES LÄCHELNS
EMI z Elisabeth Schwarzkopf, Nicolai Gedda, Erich Kunz i Emmy Loose pod dyrekcją Otto Ackermanna i Philharmonia Orchestra and Chorus
Peter Lutz, opera-inside, internetowy przewodnik operowy o DAS LAND DES LÄCHELNS Franza Lehara.
Dodaj komentarz
Chcesz się przyłączyć do dyskusji?Feel free to contribute!