MACBETH Giuseppe Verdiego – przewodnik operowy i streszczenie

Przewodnik operowy online i synopsis do MACBETH Verdiego

Gdyby o sukcesie opery decydowała jej wielkość, Makbet znalazłby się w czołówce ulubionych dzieł operomanów. Być może to właśnie brak wątku miłosnego (Włosi nazywają Makbeta Verdiego “l’opera senza amore”) stoi na przeszkodzie popularności tego dzieła. Nie może to być jednak muzyka. Dzieło nie ma słabej minuty i porywa słuchacza od początku do końca. Muzycznie i artystycznie dorównuje dwóm innym szekspirowskim dziełom Verdiego – Otello i Falstaffowi.

 

 

 

Zawartość

♪ Synopsis

♪ Komentarz

♪ Akt I (scena z czarownicą, duet i scena morderstwa)

♪ Akt II (Śmierć Banka, scena bankietu)

♪ Akt III (scena z czarownicą, scena z duetem)

♪ Akt IV (scena lunatykowania, śmierć Makbeta, finał)

 

Highlights

♪ Coro di streghe (scena z czarownicą akt I)

♪ Vieni! t’affretta accendere… Or tutti sorgete

♪ Fatal mia donna (Duet akt I)

♪ Si colmi il calice

♪ La luce langue

♪ Patria uciska

♪ Una macchia è qui tuttora (scena lunatykowania)

♪ Pietà, rispetto, amore, conforte ai di cadenti

 

 

Recenzja nagrań

♪ Recenzja nagrań

 

 

 

 

 

 

 

Premiera

Florencja, 1847

Libretto

Francesco Maria Piave i Andrea Maffei na podstawie dramatu o tym samym tytule Williama Shakespeare'a

Główne role

Macbeth, komendant króla szkockiego (baryton) - Lady Makbet, jego żona (sopran lub mezzosopran) - Banco, dowódca króla szkockiego (bas) - Macduff, szkocki szlachcic (tenor) - Malcolm, syn króla Duncana (tenor)

Rekomendacja nagrań

DG z Shirley Verrett, Piero Cappuccilli i Placido Domingo pod dyrekcją Claudio Abbado oraz Chórem i Orkiestrą La Scali, Mediolan. Szczególnie ze względu na Marię Callas, poniższe nagranie jest również godne polecenia: EMI, Maria Callas, Gino Penno and Enzo Mascherini conducted by Victor de Sabata and the Choir and Orchestra of La Scala, Milan.

 

 

 

 

 

Verdi przezwycięża osobisty kryzys

Verdi miał 33 lata, gdy zaczął pisać Makbeta. Przeżywał głęboki kryzys psychiczny i fizyczny. Śmierć żony i dzieci oraz brak uznania zawodowego pozostawiły ślady. Kryzys ten wybuchł w postaci Makbeta do ogromnej produktywności artystycznej.

Pod względem biograficznym Makbet należy do wczesnych dzieł Verdiego, ale muzycznie i muzyczno-dramatycznie Verdi dokonał tą operą ogromnego skoku. Fascynujące jest to, że dzieło to pojawia się znienacka, nie ma swojego poprzednika. Ani w dziele Verdiego, ani w dziele innego kompozytora.

 

Libretto Pavesiego i dzieło Szekspira

Verdi już w młodym wieku był gorącym wielbicielem angielskiego dramaturga. Ale przejęcie fabuły jeden do jednego było niemożliwe. Aby uczynić Makbeta “odpowiednim dla opery”, Verdi i Piave musieli drastycznie skrócić dzieło Szekspira i skoncentrować się na kilku scenach. Dodali też kilka nowych fragmentów, by uzyskać odpowiednie sceny muzyczno-dramatyczne. Częściowo ingerowali w ten sposób w fabułę. Na przykład wszystkie decyzje dotyczące zbrodni przypisują osobie Lady Makbet, aby stworzyć maksymalny efekt sceniczny. W dziele Verdiego Lady Makbet jest wyraźnie główną postacią, podczas gdy w modelu literackim rola ta przypisana była Makbetowi.

Makbet był trzecim librettem Piavego dla Verdiego. Verdi cenił jego rzetelność, ale nie wierzył, że Piave jest zdolny do pisania prawdziwie nowatorskich tekstów. Wielokrotnie instruował Pavesiego, by używał krótkiego i chwytliwego języka. Verdi posunął się nawet do tego, że zlecił korektę części tekstów innemu tekściarzowi. Ostatecznie Piave był wspaniałym źródłem inspiracji dla muzyki i obojgu udało się uchwycić w tekście i muzyce demona szekspirowskiego oryginału.

 

Dramat muzyczny Verdiego

Verdi był zawsze kompozytorem, który przywiązywał najwyższą wagę do tekstu. W 1847 roku pisał w liście, że chce tworzyć muzykę “związaną ze słowem i sytuacją; i chciałbym, żeby artyści rozumieli te moje idee dokładnie, więc chciałbym, żeby artyści bardziej służyli poecie niż kompozytorowi”. Ciekawą uwagę Verdiego zanotował Marcello Conati: “Kiedy doszliśmy do Wagnera, Verdi zauważył, że ten wielki geniusz oddał nieocenione usługi operze, ponieważ miał odwagę oderwać się od tradycji opery numerycznej. W swoim Makbecie on również próbował połączyć muzykę i dramat, ale w przeciwieństwie do Wagnera nie był w stanie napisać własnego libretta.”

 

 

“Tinta musicale” Makbeta

Verdi napisał Makbeta dla impresaria Lanariego, który był otwarty na eksperymenty i dał Verdiemu przestrzeń do tworzenia niezwykłych dzieł.

Genialna strategia Verdiego, polegająca na nadawaniu każdej operze własnej barwy muzycznej (nazywał ją “tinta musicale”), opłaciła się w Makbecie w najwyższym stopniu. Co składa się na tintę Makbeta? Z jednej strony są to ponure sceny szaleństwa i czarownic. Z drugiej strony, w rolach głównych nie występują klasyczny tenor i sopran, ale baryton o głębokim głosie i ciemnym brzmieniu oraz mezzosopran, którego głos potrafi wydobyć najciemniejsze barwy.

 

Chór sprawia, że utwór staje się trójkątną sprawą

Rossini zawsze podkreślał silne oddziaływanie muzyki Verdiego w mrocznych dziełach. W Makbecie sceny czarownic, wizji i szaleństwa przyprawiają słuchacza o dreszcze. Verdi bardzo sprawnie posłużył się chórem i można postulować, że trzecią główną rolę w tym dziele przypisał chórowi czarownic, który nie będąc tematem historii miłosnej, prowadzi nas do trójkątnej opowieści. Mężczyzna zdany na łaskę dwóch kobiecych mocy.

 

Tło polityczne

Oczywiście Makbet wpisuje się w polityczny schemat Verdiego. Jest to historia tyrana (Makbet), który stoi na drodze demokracji konstytutywnej z “oświeconym” królem (Duncan). Stąd Verdi nadał tej operze również chór wolności (Patria opressa).

 

Premiera

Verdi nazwał później to przedstawienie “żadnym fiaskiem”. W rzeczywistości miał 38 kurantów. Dzieło rozeszło się od początku, choć nie tak szybko, jak szybko następująca po nim “Trilogia popolare” (Traviata, Rigoletto, Trovatore), która zepchnęła Makbeta na dalszy plan i w końcu niemal zakazała wystawiania tego utworu na scenie.

 

Ukochane dziecko Verdiego

Verdi przez całe życie cierpiał z powodu powściągliwego przyjęcia dzieła, które było tak drogie jego sercu. O jego przywiązaniu do tego dzieła świadczył również fakt, że zadedykował je swojemu ukochanemu mecenasowi Antonio Barezzi. Rewizja dokonana 20 lat po premierze nie mogła tego zmienić. Ta wersja dla Paryża nie mogła zwyciężyć, a pierwsza (florencka) pozostała najczęściej wykonywaną.

 

 

 

 

 

 

Overture – Chailly

]

Występowanie czarownic

Synopsis: Wiedźmy zebrały się w lesie

Pojawienie się czarownic zadziwia zaskakującymi zmianami tonacji z durowej na molową oraz gwałtownymi zmianami tempa i rytmu.

Verdi celowo umieścił chór czarownic na początku. Chciał w ten sposób już na wstępie ustalić koloryt muzyczny dzieła (patrz rozdział we wstępie do “Tinta musicale” tego dzieła).

Coro di streghe – Abbado

 

Synopsis: Macbeth i Banco wracają do domu po zwycięskiej bitwie i spotykają czarownice. Przepowiadają one Makbetowi, że zostanie władcą Caudoru, a później zostanie koronowany na króla Szkocji. Banco pyta o swój los. Czarownice przepowiadają, że nie zostanie królem, lecz ojcem królów. Pojawia się posłaniec i oznajmia, że władca Caudoru został stracony, a jego miejsce zajmie Makbet. Pierwsza część przepowiedni spełniła się, a Makbet jest już tylko o krok od korony. Makbet bladnie, pojawiają się myśli o morderstwie. Banco wyczuwa, że Makbet się zmienił.

Due vaticini compiuti or sono – Morris / Bruson

 

Synopsis: Wiedźmy znikają.

Pojawienie się czarownic w ognistej interpretacji Ricardo Muti.

S’allontanarono – Muti

Pogląd Verdiego na rolę Lady Makbet

Synopsis: W zamku Lady Makbet czyta list od męża. Dowiaduje się z niego o wyroczni czarownic. Makbet chce wiedzieć, czy jest gotowa przejść po trupach, by aspirować do królewskiego tronu. Jej ambicja jest bezgraniczna, chce zrobić wszystko, aby pomóc mężowi zdobyć koronę królewską. Pojawia się służący i oznajmia, że król złoży im wizytę w zamku. Intryga morderstwa nabiera kształtu.

Verdi zażądał, by Lady Makbet deklamowała treść listu, a nie śpiewała go. To, że kompozytor pozwolił primadonnie przeczytać list na jej pierwszym występie, zamiast pozwolić jej zabłysnąć brawurową arią, było w tamtych czasach skandaliczne. W dodatku Verdi zażądał, by Marianna Barbieri-Nini, premierowa Lady Makbet, uczyniła jego koncepcję roli konsekwentnie brzydką (co dokumentuje list).

Arię tę słyszymy w 3 wersjach. Zaczynamy od Marii Callas.

Rok 1952 był bodaj najświetniejszym rokiem w karierze Marii Callas. W tym roku ostatecznie ugruntowała swoją pozycję jako asolutka. 7 listopada 1952 roku Maria Callas zaśpiewała jeden z najważniejszych spektakli w swojej karierze. Makbet był zaplanowany jako otwarcie sezonu w La Scali. Jej Lady Makbet była rewelacyjna, a szum wokół niej przerodził się w manię Callas.

Karl Böhm nazwał Greczynkę “największą aktorką tragiczną na świecie”. Interpretacja poniższej arii pozwala słuchaczowi przekonać się o słuszności tego stwierdzenia. Żadna inna śpiewaczka nie miała takich możliwości, jakimi dysponowała Callas, by nakreślić Lady Makbet dramatycznie i muzycznie w każdym szczególe pełną rozmachu. To dzięki niej opera ta powróciła do repertuaru.

Vieni! t’affretta accendere… Or tutti sorgete (1) – Callas

 

Dla zainteresowanych dołączyłem też drugie świetne i żywiołowe nagranie Callas, które zaśpiewała w recitalu 8 miesięcy wcześniej. Tempo jest nieco wolniejsze.

Vieni! t’affretta accendere… Or tutti sorgete (2) – Callas

 

Shirley Verrett zachwyciła jako Lady Makbet w nagraniu Abbado jako demoniczna dama.

Vieni! t’affretta accendere… Or tutti sorgete (3) – Verrett

 

 

“Muzyczna kłótnia małżeńska”

Synopsis:  Po powrocie do zamku Makbet nadal waha się, czy podjąć fatalny krok, ale nie ma nic, co mogłoby przeciwstawić się jego żonie. W końcu zgadza się na ten krok, również kierowany własną ambicją. Pojawia się król z orszakiem, a w nocy Makbet zasztyletowuje go w jego łożu. Od tej pory dręczą go wspomnienia tego czynu i wie, że już nigdy nie zazna spokojnego snu. Żona nie rozumie jego udręk sumienia.

Dla Verdiego ten duet był jedną z kluczowych scen opery. W jednym z listów napisał: “Duet między Lady i Makbetem oraz scena nocnego spaceru to dwie najważniejsze części opery. Nie wolno ich absolutnie śpiewać. Muszą być przełożone na akcję i deklamowane pustym, zawoalowanym głosem, inaczej nie dają żadnego efektu.”

Verdi był niestrudzony w przygotowaniach do premiery, śpiewaczka Barbieri-Nini relacjonowała, że próbował z nią tę scenę 150 razy. Od tej opery zaczęła się reputacja Verdiego jako “tyrana”.

Morderstwo nie jest widoczne na scenie. Jedynie krótki motyw dramatyczny w “tutto è finito” sugeruje zbrodnię. Ten niespokojny motyw w skrzypcach podkreśla duet “fatal mia donna” Makbeta i jego żony.

Abbate/Parker w swojej książce “A Story of the Opera” opisują tę scenę jako “muzyczną kłótnię małżeńską”: “Obie postacie artykułują się przede wszystkim w szarpanych frazach. W pierwszych dwóch częściach Makbet sporadycznie podejmuje próby wprowadzenia bardziej tradycyjnych elementów ekspresji, ale Lady Makbet za każdym razem pada na jego paradę, a nawet go ucisza. To, że jej nadpobudliwe koloratury powracają, jest niezwykłe i przyczynia się do wrażenia, że cały duet jest jedną muzyczną kłótnią małżeńską. To, co tradycyjnie pełniło funkcję dekoracyjną i ozdobną, tutaj oznacza histerię”.

Fatal mia donna – Verrett / Cappuccilli

 

 

Synopsis: Macduff znajduje króla martwego w łożu. Wieść o tym rozprzestrzenia się po zamku i przerażenie ogarnia wszystkich.

Schiudi, inferno, la bocca ed inghiotti – Muti

 

 

 

 

 

Synopsis: Podejrzenie pada na następcę tronu, Malcolma. Gdy ten ucieka do Anglii, droga dla Makbeta jest wolna. Otrzymuje on tytuł królewski, ale czuje się zagrożony przepowiednią czarownic. Wspólnie z żoną postanawia, by popłynęło więcej krwi.

Aria “la luce langue” jest jednym z fragmentów, które Verdi napisał do drugiej (paryskiej) wersji i które znalazły się w późniejszych inscenizacjach. Aria ta swoimi chromatyzmami pomogła podkreślić demoniczną naturę Lady Makbet.

Arię tę słyszymy śpiewaną przez Marię Callas. Według słów Kestinga (“Maria Callas”): “Sposób, w jaki śpiewa ‘nuovo delitto’ i ‘è neccessario’, wykracza daleko poza kontrast dynamiczny: to szaleństwo politycznej ambicji przekształcone w dźwięczną figurę”.

La luce langue, il faro spegnesi – Callas

 

 

Zasadzka

Synopsis: W lesie. Zabójcy zebrali się, by zastawić zasadzkę na Banco i jego syna.

Chi oso mandarvi a voi – Minnesota Opera

 

Synopsis: Jesteśmy w drodze do zamku Makbeta. Banco znajduje śmierć, ale jego syn ucieka.

Studia il passo – Colombara

 

 

Brindisi pani Makbet

Synopsis: W międzyczasie w zamku odbywa się bankiet. Lady Makbet wita gości Brindisi.

Dzięki tej wspaniałej pieśni do picia (wynalazek Verdiego i Piave), Verdi maluje obraz kobiety bez skrupułów, która śpiewa wesołą piosenkę, podczas gdy w lesie ma miejsce makabryczna zbrodnia.

Pieśń o piciu słyszymy w interpretacji Shirley Verrett. W roli Lady Makbet Verrett przeszła w latach siedemdziesiątych z mezzo na sopran. Wywołało to sensację, gdyż zwykle droga wokalna ulega odwróceniu, gdyż głos z wiekiem staje się głębszy i traci sprężystość wzrostu. Verrett dysponował ciemnym, pięknym głosem, który był szczuplejszy, ale bardziej zwinny niż u innych sopranów dramatycznych, co sprzyjało koloraturom tej arii.

Si colmi il calice (1) – Verrett

 

Anna Netrebko podjęła się debiutu roli Lady Makbet w 2018 roku. Rola ta idealnie wpasowała się w rozwój jej głosu, który w poprzednich latach stał się ciemniejszy, ale zachował siłę wokalną dla tej roli.

Si colmi il calice (2) – Netrebko

 

 

Scena szaleństwa Makbeta

Synopsis: Hipokrytycznie Makbet donosi gościom, że Banco wciąż zaginął. W sekrecie dowiaduje się o zabójstwie Banka i ucieczce jego syna. Nagle ogarnia go wizja. Widzi postać Banka na krześle obok siebie i zaczyna z nim rozmawiać. Z przerażeniem goście uświadamiają sobie, że nocujący król rozmawia z duchem. Jego żona próbuje ratować sytuację pijacką pieśnią, ale Makbet całkowicie traci panowanie nad sobą.

Pierwszym Makbetem był Felice Varesi. Verdi darzył go wielkim szacunkiem i to on później stał się pierwszym Rigolettem i Germontem-Père. W jednym z listów Verdi posunął się do tego, że kompozycję Makbeta uzależnił od tego, czy Varesi będzie dostępny do tej roli. Verdi szczególnie cenił w nim aktorstwo i inteligencję. Ponadto “że był mały i brzydki. Nie ma znaczenia, że nie potrafi trafić w każdą nutę, bo większość roli to deklamacja.”

Cappuccillisowska koncepcja roli z pewnością przypadłaby do gustu Verdiemu. Słyszymy jego introwertyczną, mroczną interpretację Makbeta.

Va’ spirto d’abisso – Cappuccilli

 

 

 

 

 

 

 

Przepowiednie o objawieniach

Synopsis: </Macbeth postanawia odwiedzić czarownice, aby dowiedzieć się więcej o ich przepowiedniach.

Tre volte miagola la gatta in fregola

 

Synopsis: Wśród czarownic znajdują się trzy zjawy, które zapowiadają przepowiednie. Pierwsza z nich ostrzega go, by uważał na Macduffa. Druga ostrzega, że żaden mężczyzna zrodzony z kobiety nie może go skrzywdzić. Trzecia, że jest niezwyciężony, dopóki las niczym armia nie ruszy do ataku.

Finché appelli – Bruson

Synopsis: W końcu ośmiu królów pojawiają się, przechodząc obok niego, którego ostatni banco jest. Makbet widzi, że jego obawy się potwierdzają i upada.

Piero Cappuccilli był jednym z wielkich barytonów verdiowskich drugiej połowy XX wieku. Jego Makbet pod batutą Abbado był jednym z jego najlepszych nagrań. Jego kunszt wokalny, jak legato i spójny portret roli są przekonujące.

Fuggi regal fantasma – Cappuccilli

 

 

Synopsis: Kiedy się budzi, jego żona jest przy nim. Mówi jej o przepowiedni i postanawiają zniszczyć Macduffa, Malcolma i ich rodziny z drogi.

Do tej sceny Verdi skomponował dramatyczny duet “Ora di morte”.

Słyszymy go w interpretacji dwóch wielkich śpiewaków. Jedną z najbardziej znanych po wojnie Lady Makbet była Leonie Rysanek. Austriacka śpiewaczka była interpretatorką pełną pasji i ognia. Słyszymy ją z Leonardem Warrenem w tym duecie z trzeciego aktu.

Do tej sceny Verdi skomponował dramatyczny duet “Ora di morte”.

Słyszymy go w interpretacji dwóch wielkich śpiewaczek. Jedną z najbardziej znanych po wojnie Lady Makbet była Leonie Rysanek. Austriacka śpiewaczka była interpretatorką pełną pasji i ognia. Słyszymy ją w duecie z Leonardem Warrenem w tym duecie z trzeciego aktu.

Ora di morte e di vendetta – Rysanek / Warren

 

 

 

 

Hymn ojczyzny Verdiego

Synopsis: Macduff i jego oddziały obozują wzdłuż granicy. Opłakują swoje wygnanie i los swojego kraju terroryzowanego przez Makbeta.

W stylu klasycznym Verdi skomponował z “Patria oppressa” utwór, który zasłynął nie tylko z powodów politycznych jako nostalgiczny hymn ojczyzny.

Patria oppressa – Abbado

 

 

Synopsis: Macduff zdołał się uratować, ale jego rodzina została zniszczona.

Słyszymy tę arię Macduffa we wspaniałej interpretacji młodego głosu Placido Domingo w nagraniu Abbado z 1976 roku.

O figli, o figli miei… Ah, la paterna mano – Domingo

 

 

Synopsis: Jego armia połączyła siły z oddziałami Malcolma. Kamuflują się gałęziami z lasu Birnam i ruszają na zamek Makbeta.

La patria tradita

 

 

Wielka scena lunatykowania

Synopsis: W zamku Lady Makbet dręczą wizje. W stanie psychicznego oszołomienia próbuje zetrzeć z rąk wyimaginowane plamy krwi.

Verdi wyraźnie zażądał, by Lady Makbet z premiery śpiewała “brzydko”. Śpiewaczka pierwotnie przeznaczona do tej roli została wprost odrzucona przez Verdiego, ponieważ “śpiewała zbyt pięknie i gdyby scena lunatykowania nie wypaliła, cała opera byłaby zrujnowana”. Niesamowite słowa w czasach, gdy Donizetti jeszcze żył, a Bellini jeszcze długo nie żył! Aria kończy się pięknym “fil di voce”, dźwiękiem ginącym na wysokościach, który przenosi głos na wysokie Des.

Tę słynną scenę lunatykowania słyszymy w dwóch interpretacjach.

Krytycy są zgodni, że interpretacja tej sceny przez Marię Callas jest jedną z najwspanialszych w historii nagrań muzyki operowej. Ardoin mówił o “jednym z najbardziej opisowych momentów śpiewu, jakie kiedykolwiek uchwycono na płycie”, a Kesting stwierdził, że “nawet przy wielokrotnym słuchaniu zdumieniu nie ma końca bogactwu tonalnych, gestykularnych szczegółów. Tylko jedna osoba, sam Verdi, mógł o tym marzyć”.

Una macchia è qui tuttora (1) – Callas

 

Portret Leonie Rysanek w roli Lady Makbet był portretem kobiety wściekłej i energicznej. Scena lunatykowania jest ekstatyczna i kończy się efektownym finałem.

Una macchia è qui tuttora (2) – Rysanek

 

 

Synopsis: </Makbet uświadamia sobie, że przepowiednie stopniowo się spełniają i podejrzewa, że wkrótce umrze.

Verdi nie przepuścił okazji, by dać barytonowi skuteczną arię końcową. Po kilku początkowych taktach przypominających recytatyw, rozpoczyna się powolna kantylena.

Arię tę słyszymy w dwóch interpretacjach.

Amerykańskim Verdiowskim barytonem par excellence był Leonard Warren. Jego głos był bardziej dramatyczny niż piękny i obdarzony niewiarygodną siłą, co bardzo przydało się w roli Makbeta.

Pietà, rispetto, amore, conforte ai di cadenti (1) – Warren

Druga ekspresyjna wersja autorstwa Hvorostovsky’ego.

Pietà, rispetto, amore, conforte ai di cadenti (2) – Hvorostovsky

 

Synopsis: Apatetycznie przyjmuje do wiadomości śmierć swojej żony. Kiedy dowiaduje się, że las Birnam zmierza w kierunku zamku, chce stoczyć swoją ostatnią bitwę. Gdy w pojedynku z Macduffem dowiaduje się, że jego przeciwnik urodził się przez cesarskie cięcie, spełnia się ostatnia przepowiednia i pada w pojedynku. Wojska świętują zwycięstwo, a Malcolm zostaje koronowany na nowego króla.

Operę kończy hymn z drugiej wersji paryskiej. Zastąpił on scenę śmierci Makbeta.

Inno di vittoria – Abbado

Recenzja nagrania opery MACBETH

 

DG z Shirley Verrett, Piero Cappuccilli i Placido Domingo pod dyrekcją Claudio Abbado oraz Chórem i Orkiestrą La Scali w Mediolanie.

Szczególnie ze względu na Marię Callas, poniższe nagranie jest również godne polecenia:

EMI z Marią Callas i Enzo Mascherinim pod dyrekcją Victora de Sabaty oraz Chórem i Orkiestrą La Scali Mediolan.

 

 

Peter Lutz, opera-inside, internetowy przewodnik operowy o MACBETH Giuseppe Verdiego.