WENECJA – Przewodnik turystyczny po operze, muzyce klasycznej i kulturze

W 1613 roku 46-letni Monteverdi znalazł się w trudnej sytuacji materialnej. Jego słabo płatna posada maestro na dworze w Mantui była zagrożona, ponieważ nowy książę nie był miłośnikiem sztuki jak jego zmarły przed chwilą poprzednik. Monteverdiemu bardzo się więc przydało, że zwolniło się stanowisko dyrektora muzycznego katedry św. Na tym ważnym stanowisku znalazł artystyczne i ekonomiczne uznanie, którego szukał.

Kiedy w 1632 roku nawiedziła go zaraza, stracił syna i zachorował. Po powrocie do zdrowia, pod wpływem epidemii dżumy, kazał wyświęcić się na księdza.

Wcielenie Poppei – dzieło na karnawał i pierwsza opera obywatelska

Mając już ponad 70 lat, odkrył się na nowo, gdy opera wenecka otworzyła się na tematy świeckie i potrzebowała oper na okres karnawału. Opera była niezależna od teatru dworskiego i uczęszczała do niej publiczność z klasy średniej, szukająca rozrywki w okresie karnawału. Porzucił zwyczajowy materiał mitologiczny i napisał pogardliwą satyrę “Koronacja Poppei”. Jedną z najbardziej udanych kreacji była Amme Arnaulta, śpiewana przez kastrata, co uczyniło Monteverdiego, odpowiednio w sezonie karnawałowym w Wenecji w 1643 roku, w wieku 76 lat, wynalazcą drag queen (więcej na ten temat w dygresji w sekcji muzycznej tego przewodnika). Teatr, w którym odbyło się pierwsze przedstawienie, San Giovanni e Paolo, już nie istnieje. Wkrótce po pierwszym wykonaniu “Incoronazione” Monteverdi zmarł w Wenecji.

Wenecja była bramą do kariery Rossiniego. Przybył do Wenecji w wieku 18 lat, napisał różne komediowe jednoaktowe opery dla mniejszego teatru.

Dzięki zamówionym dziełom dla weneckiego Teatro San Moisè, Rossini rozwinął się w zapierającym dech w piersiach tempie w czołowego kompozytora operowego. W tym renomowanym teatrze, dla którego pisał już Vivaldi, w krótkim czasie napisał kilka jednoaktowych oper. Już pierwsze zamówione dzieło (“La cambiale di matrimonio”), które 18-latkowi załatwił przyjaciel rodziny, okazało się sukcesem. Anegdotyczną sławę zyskała uwertura jednoaktowej opery “Il signor Bruschino”, w której drugie skrzypce muszą kilkakrotnie rytmicznie stukać smyczkami o pulpity, co daje czarujący efekt. Wytworni panowie przy pulpitach byli jednak zbyt zażenowani tym efektem 18-letniego nochala i odmówili wykonania stukania, wywołując niemałą wrzawę.

W wieku 21 lat otrzymał zamówienie z wielkiej Fenice i dokonał przełomu “Tancredi”, opuszczając miasto laguny dla Neapolu

W Wenecji nie pozostało wiele śladów po Rossinim, Teatro San Moisè jest zburzony, Teatro San Benedetto (premierowy teatr “Italiana in Algeri“) od wieków jest kinem (Multisala Rossini), tylko Fenice stoi do dziś.

Młody Rossini w swoich weneckich latach:.

Strawiński, słynny kompozytor “L’oiseau du feu” i “Sacré du printemps” miał szczególny związek z Wenecją, kochał to miasto, ale nigdy w nim nie mieszkał. Kiedy po raz pierwszy po II wojnie światowej odwiedził Europę – wojnę i lata powojenne spędził w USA – pierwszym przystankiem była Wenecja. Tam, w Teatro alla Fenice w 1951 roku, dyrygował swoją najczęściej wystawianą operą, “Postępem rozpustnika”. Jest to dziwna opera, jakby powrót do minionych czasów, z klawesynowymi recytatywami i muzyką, która w epoce atonalnej jest dziwnie tonalna w kompozycji i momentami przypomina Mozarta, Haendla i Donizettiego.

Strawiński z Dhiaghilevem:

Miastu Laguny przypadł w udziale zaszczyt prawykonania w Teatro la Fenice dwóch największych oper Verdiego, “Traviaty” i “Rigoletta“. Jedna z nich stała się zapowiadanym fiaskiem, druga zaskakującym triumfem. Dzieliły je zaledwie dwa lata. O fiasku opowiemy w części muzycznej na końcu.

Niewiele pozostało śladów Verdiego w Wenecji, tym bardziej jego twórczość jest kultywowana.

Teatr Fenice ma za sobą wspaniałą przeszłość. Premiery Belliniego, Donizettiego, Verdiego (m.in. Rigoletto, La traviata i Simon Boccanegra), Rossiniego i Meyerbeera świadczą o znaczeniu weneckiego teatru.

Po II wojnie światowej teatr przeżył ponowny rozkwit dzięki Biennale. Prace zlecone doprowadziły do premier Strawińskiego, Berio, Prokoffiewa i Brittena, czyniąc z Fenice ważne centrum artystyczne.

Teatro la Fenice:

https://www.teatroallascala.org/en/index.html

Teatr został zniszczony w 1997 roku przez pożar celowo wzniecony przez robotników. Właściwie pożar miał być zlokalizowany, ale ponieważ kanały zostały osuszone na czas remontu, straż pożarna nie mogła przybyć wystarczająco szybko. Odbudowano ją zgodnie z oryginałem i uroczyście otwarto ponownie w 2004 roku wraz z Traviatą.

Fasada jest jedynym elementem, który przetrwał dwa wielkie pożary z 1836 i 1997 roku. Ognisty ptak Feniks, który sprawił, że teatr podniósł się z popiołów po zniszczeniach spowodowanych pożarem w 1837 roku, jest uwieczniony na insygniach teatru i dał mu swoją nazwę. Osiągnięcie to było gigantyczne, teatr został ponownie otwarty zaledwie rok po pożarze, 13 grudnia!

Budynek opery jest wspaniale zdobiony, szczególnie interesujący jest projekt sufitu, który jest prosty, ale dzięki pracy malarza stwarza wrażenie przestrzeni sklepionej.
Kanał orkiestry jest wysuwany, co pozwala na kilka dodatkowych rzędów siedzeń podczas koncertów.

Pełniąc funkcję kapelmistrza, Monteverdi szczególnie dbał o chóry. Znakomita akustyka katedry św. Marka pozwoliła na umieszczenie chórów w pomieszczeniu. Posłuchaj pięknego hymnu “Ave maris stella” z Nieszporów Maryjnych z genialnego nagrania Gardinera z Katedry św. Marka z 1990 roku.

Jeśli masz okazję posłuchać muzyki w Bazylice św. Marka, skorzystaj z niej.

W 1630 roku Wenecja straciła 50.000 mieszkańców z powodu zarazy, co stanowiło jedną trzecią jej mieszkańców. Doge ślubował ufundować kościół za ustanie zarazy. Stała się nim wspaniała Santa Maria della Salute naprzeciwko Pałacu Dożów. Monteverdi napisał dla niego mszę dziękczynną i wykonał ją podczas otwarcia kościoła.

Santa Maria Gloriosa dei Frari

Grób Monteverdiego znajduje się w kościele Santa Maria Gloriosa dei Frari.

Grobowiec Monteverdiego: