Podobnie jak “Falstaff” Verdiego i “Turandot” Pucciniego, “Parsifal” należy do ostatnich, wiekowych słów mistrza. W “Parsifalu” Wagner dążył do czegoś uniwersalnego, co podniosłoby uprawianie sztuki do rangi święta, do “sceniczno-festiwalowej sztuki konsekracyjnej”, według słów Wagnera. W ten sposób powstało dzieło jedyne w swoim rodzaju, które do dziś urzeka słuchacza mityczno-religijną tematyką oraz duchową i muzyczną treścią.
Programowe preludium
Synopsis: W lesie w górach północnej Hiszpanii. Niedaleko od groty Graala – Montsalvat.
Już na samym początku słychać “motyw uczty miłosnej”, ekspansywny temat:
Szczególnie uderzająca jest forma synkopowana, w której nie ma poczucia metrum, a pojawia się uczucie uniesienia, unoszenia się. Sam Wagner nazwał ją centralnym tematem muzycznym tego dzieła. Stanie się on motywem muzycznym rytuału komunii w finale I aktu. Wagner stworzył z tego długiego tematu (według słów Wagnera) “temat podstawowy”, w tym sensie, że można go rozłożyć na trzy części, z których każda staje się znów nowym motywem! Pierwszą część odnajdujemy w motywie Graala, druga (mniejsza) część staje się motywem bólu, a trzecia – motywem włóczni.
Po 3-krotnym pojawieniu się motywu uczty miłosnej, słyszymy tzw. motyw Graala, kolejny centralny motyw przewodni tego dzieła:
Zaraz po tym słyszymy trzeci ważny motyw preludium. Jest to krótki, ale potężny motyw wiary:
W pierwszej części preludium wkroczyliśmy w muzyczny świat Montsalvata, którego muzyka była w dużej mierze diatoniczna. Wraz z wybrzmieniem tremola muzyka staje się bardziej chromatyczna i poświęcona jest kompleksowi tematycznemu cierpienia.
Vorspiel – Knappertsbusch
Słynna muzyka przejściowa
Rycerz Graala żąda, by poznać imię łowcy. Parsifal oświadcza, że go nie zna. Kundry wyjaśnia, że został wychowany na głupca przez swoją matkę Herzeleide. Gurnemanz zaprasza więc młodzieńca do zamku, mając nadzieję, że spotkał głupca, który kiedyś ukradnie włócznię Klingsorowi.
Gdy Gurnemanz i Parsifal zmierzają do zamku, rozbrzmiewa wspaniała muzyka transformacji, wprowadzona przez motyw dzwonu:
Verwandlungsmusik – Karajan
]
Dzwony Graala Wagnera
Gdy Gurnemanz i Parsifal zbliżają się do zamku, słyszą dzwony. Wagner chciał uzyskać specjalny dźwięk dzwonów, “o dwie oktawy niższy niż dzwony wiedeńskiej katedry św. Szczepana w Wiedniu”. Ale to wymagałoby czterech dzwonów o masie 280 ton stali dla czterech nut. Wagner zlecił więc producentowi fortepianów z Bayreuth zbudowanie niezwykłego instrumentu, który wydobywał pożądany przez Wagnera osobliwy dźwięk. W latach dwudziestych Siegfried Wagner i dyrygent Karl Muck przemyśleli sprawę i rezultat pracy twórców instrumentów wyglądał jak gigantyczne beczki na wino z naciągniętymi na nie strunami. Niestety, zostały one przetopione w czasie wojny. Można je jeszcze usłyszeć w nagraniu Mucka z lat dwudziestych i zobaczyć na fotografii.
Zaklęcie na Wielki Piątek
Parsifal, ze swej strony, zwraca się do Kundry i dokonuje chrztu, aby odkupić ją od jej męki i winy. Parsifal na długi czas ponownie dostrzega piękno natury i życia.
Tę słynną scenę, rozgrywającą się po chrzcie Kundry, Wagner nazwał “czarem Wielkiego Piątku”, który, podobnie jak Waldweben, jest orkiestrowym interludium inspirowanym pastorałem Beethovena. Charakteryzuje się tzw. motywem łąki kwietnej, granym przez obój i opisującym wdzięczne barwy, kształty i zapachy lasu i łąki:
Wie dünkt mich doch die Aue heute schön – Thomas / Hotter
]
Dodaj komentarz
Chcesz się przyłączyć do dyskusji?Feel free to contribute!